Ira
09
15
Xaguxarra-n 1980an Txema Larreak lau poema itzuli zituenetik, hainbat dira literatur aldizkarietan edo poema bildumetan euskaratu diren Cesare Pavese idazlearen poemak (eta narrazio laburren bat edo beste). Osorik itzuliak eta Armiarmak emanak dituen liburuez gain. Hemen bildu ditugu guztiak, hainbat direla itzultzaileak: Mikel Etxebeste, Juan Martin Elexpuru, Joseba Sarrionandia, Joakin Balentzia, Itxaro Borda, Luigi Anselmi, Xabier Lete. Pavese euskaratzen, orobat, aparteko lana egina du M.A. Unanuak, Hegats aldizkarirako 25 poema euskaratu baitzituen. Horiek ere eskaintzen dizkizuegu.
Abu
13
15
Makina zoriontsuak izeneko errezitaldi ekitaldia egin zuten udako gau batez Azpetian. Fabrika aurrean egin beharreko ekitaldia, eguraldiagatik San Agustin kulturgune ezin beteago batean jokatu zuten. Jose Luis Otamendiren gidoiarekin, eta inguruko irakurle, antzezle eta musikariek lagunduta, saio errepikaezina gauzatu zuten. Orain, testu guztiak sarean jarri ditugu: Xabier Gantzarainen Errezil errekan behera poema, Leire Bilbaok idatzitako Ez daukat eta Anariren letrekin egindako kantuak, antzerki moldez emandako ekitaldiak (I –II eta III) eta bukatzeko Joxe Azurmendiren Manifestu atzeratua.
Abu
05
15
Sei urteko zela ama hil eta Donostiara ekarri zuten, aitaren gurasoenera, Juan Ezenarro. Ikasle ona eta pilotari bikaina azaldu zen. Antza denez, pilotaren ondorioz elbarritu zen lepahezurretik gaztetxoa zela. Irakurtzeari eman zion orduan, idazteari. Aitak Errenterian zeukan tailerrean ikasi zuen gero Irunen bizimodua ateratzearren baliatutako espartingintza. Hainbat olerki publikatu zituen 1910 eta 1920ko hamarraldiko aldizkarietan. Hendaiara jo zuen frankistek Irun hartu zutelarik, eta bost urte eman zituen bere gain zabaldu zuen saltegiari esker, naziek zein frankistek baimena eman zioten arte Irunera itzultzeko. Bitartean, olerkigintzan segitu zuen Txori-Txiki izenarekin sinaturiko aldarri abertzale eta sentimentaletan. Baina olerkia barik, Ezenarrok hitz lauz egin zuen lan bakanetakoa eskaintzen dizuegu, Patxi Harro ipuina, izan behar zukeen pilotari profesionalaren munduan oinarritua jokoaz, emakumeaz, familiaz, euskaltasunaz ehundutako koadro morala. Idazlearen ezaugarriak zuzen islatzen dituelakoan.
Urt
05
15
Xaribari-aire gisa aurkezten digu Joxe Austin Arrietak Trankart antzerki-lana. Xaribari-aire eta ahaireko pieza, hiru agerralditan Koldo eta Mikel presoen eta Amaia eta Nathalieren amen eta haien seme-alaben gorabeheren berri izango dugu, vis-a-vis bisita berezi batean, pertsonak eta pertsonaiak nahasian dakartzan antzezlan honetan, obra barneko obra ere baduena. Osorik irakur dezakezu Armiarman Arrietaren lan argitaragabe hau.
Mar
27
14
Urtero bezala, martxoaren 27arekin Antzerki eguna ospatzen da mundu osoan. Eta urtero, munduko antzerkigile batek manifestu bat idazten du egun honetarako. Hegoafrikako Brett Bailey antzerkigileak idatzi duen manifestua euskarari ekarri du Tartean teatroko Iñaki Etxarrik. Munduko hainbat hizkuntzatara egokitutako manifestu honetan egun gizarteak bizi duen egoera larria salatzen du Brett Baleyk, eta antzoki eta eszenatokietako artisten aldetik konpromisorako aldarria egiten du. “Antzoki eta eszenatokietako artistok, ez al da gure betebeharra merkatuaren eskaria eta gure eragiteko indarra baliatzea, bihotz eta buruetan gune askeak sortzeko? Gure inguruan jendea batzeko? Eragin eta informatzeko, eta elkartasuneaneta itxaropenean oinarritutako gizarte bat sortzen laguntzeko?”
Hainbat antzerkigile manifestua irakurtzen jarri eta bideoa zabalduko dugu sarean. teatro-testuak.com
Mar
03
14
2014ko otsailaren 5ean beteko zituzkeen 100 urte William S. Burroughsek, AEBetako idazle handiak. Malditismoaren ikurretako bat, beat belaunaldiaren ordezkari, efemeridearen karietara haren ipuin bat ekarri du euskarara Danele Sarriugartek, Apaiza, halaxe deitzen zioten. Kolaborazio berezian Kurt Cobainek izen bereko kantua egiteko baliatu zuen ipuin hau, 1973ko Exterminator bilduman argitaratua, Elearazi webgunean irakur daiteke euskaraz.
Abe
25
13
Parisen 1963ko abenduaren 25ean hil zen Tristan Tzara idazlea, Dada mugimenduaren sortzaileetarik bat. Hogeita bi urte zituela, Zuricheko Meise aretoan Dada manifestua eta beste zenbait testuren irakurraldia egin zuen Tristan Tzarak 1918ko uztailaren 23ko arratsaldean, Marcel Janco pintorearen afixa batez iragarrita. Manifestu hura Dada aldizkariaren hirugarren zenbakian argitaratu zen 1918ko abenduan, honela abiaturik: “Manifestu bat azaltzeko, A.B.C. nahi izan behar da. Tximista jo 1.2.3.aren kontra. (…) Norberaren A.B.C.a inposatzea gauza naturala da, alegia, deitoragarria”. Dada manifestua euskaraturik bidali digu Koldo Izagirrek.
Abe
19
13
Dibortziatutako senar-emazteak, seme asaldatzailea, iraganeko okerrak, fanatismoa… horiek dira Amos Oz idazle israeldarraren Kutxa beltza (1986) nobelaren ardatzak. Gutunketa luze batek egituratzen du kontakizuna: lehena Ilanak senar ohiari Jerusalemetik Chicagora igorria, hurrena Alec-ek emazte ohiari arrapostua, eta abar. Nobelako aurreneko hiru eskutitzak itzuli ditu Miel A. Elustondok, euskara estreinakoz ekarririk Amos Ozen lan baten pasarteak.
Urr
24
13
Zuria balitz bezala portatzen den beltza da Ez ikusia kontakizuneko protagonista dohakabea. Langston Hughes idazle iparramerikarrak 1934an The Ways of White Folks liburuan argitaratu zuen laugarren ipuina da (Passing), orain Koldo Izagirrek euskaraturik bidali diguna. Honela mintzo zaio Jack bere amari gutunez: “Neure buruari galdetzen diot zer esanen ote zidan esan izan banio beltza nintzela”. Langston Hughes (1902-1967) poema, kantu, nobela, ipuin, antzerki eta opera ederren egilea izan zen; Zora Neale Hurston, Wallace Thurman, Countee Cullen idazleen adiskidea, eta Kurt Weill, Jan Meyerowitz, Charles Mingus musikarien laguna.
Urr
09
13
Guillaume Apollinairek 1913an argitaratutako Alcools poema liburuak modernotasunaren atea zabaldu zion XX. mendeko poesiari. Bostehun aleko tirada izan zuen eta arrakastarik ez; baina surrealistek goraipatu ostean, obra enblematikoa bihurtu zen literatura frantsesean. Alkoholak liburuak bi poema luze eta oso berezi ageri ditu, bat hasieran, bestea amaieran: Inguru (Zone) eta Ardantzila (Vendémiaire). Koldo Izagirrek bi poemak euskaraturik bidali dizkigu, sarrera argigarri batekin.
Abu
20
13
Maupassant idazle guztiz ezaguna bilakatu baino lehen, erreportaria izan zen Le Gaulois eta Le Gil Blas agerkarietan (lehenean 127 kronika eta 90 ipuin plazaratu zituen, bigarrenean 75 kronika eta 160 ipuin). Tunisiaren eta Algeriaren kontrako gerra abiatuko zuten kezkarekin, Gerla izenburuko artikulua idatzi zuen 1881n. Honelako esaldiak irakurriko dituzu hasieran: “Hiltzea krimen bat baldin bada, handizka hiltzea ez liteke izan inguruabar aringarria”. Eta amaieran: “Afrikak mintegi handi bat bilakatua dirudi, guk nahi bezainbat gerla emateko”.
Abu
14
13
New Yorkeko taxilariek 1934an egindako grebetan oinarritutako obra da Exkerraren zain (Waiting for Lefty), Clifford Odetsek idatzi eta Group Theatre taldeak 1935ean estreinatua Sanford Meisner-en zuzendaritzapean. Koldo Izagirrek itzuli zuen antzezlana 1998an, Joserra Fachadok gidariturik Donostian taularatzeko. Gaur 50 urte dira Clifford Odets hil zela, XX. mendeko antzerkigile nagusietarik bat. Zinemara ere eraman ziren haren lau lan: Golden Boy (1937), Clash by Night (1941), The Big Knife (1949) eta The Country Girl (1950).
Abu
02
13
Gaur 25 urte dira Carver hil zela. Harkaitz Canok euskaratutako Mandatua (1988) ipuina –Txekhov idazlearen azken egunei buruzkoa– eta Jose Mari Pastorrek itzulitako Idazteaz (1981) artikulua irakurtzeko gonbidapena duzue hau. Euskaraz Raymond Carverren bi liburu argitaratu izan dira: Katedrala (1983) Juan Mari Mendizabalek itzulia eta Zertaz ari garen maitasunaz ari garenean (1981) Koro Navarrok.
Uzt
31
13
Duela 99 urte, 1914ko uztailaren 31n hil zuten Jean Jaures filosofo, politikari eta idazlea Parisko kafetegi batean, zerbitzu sekretuek antolatutako krimenean, hartara Frantziak trabarik ukan ez zezan Gerla Handian sartzeko. Jean Jaures L´Humanité egunkariaren fundatzailea izan zen 1904an, eta greba bidez eta beste herrialdeetako sozialistei laguntza eskatuz saiatu zen gerra galarazten. Donibane Lohizunera bisita egin zuelarik 1911n, Alderatzearen Metodoa artikulua idatzi zuen, honela hasten dena: “karriketan, hala burgesia nola herria, ez da euskaraz besterik hitz egiten entzuten”.
Uzt
24
13
Joan den astean Versailles aldameneko Trappes herrian istilu larriak sorrarazi zituen Poliziak, zapiz estalita zihoan emakumezko bat estutu eta ondoren atxiloketak eginik. Gertatuen karietara, Daniel Zimmermann idazle frantses eta pedagogo berritzailearen Zaborra (Ordures) ipuina etorri zaio akordura Koldo Izagirreri, eta euskarara itzulirik eskaintzen dizugu.
