Ots
26
14
Lehiaketen zurrunbiloan gutxietsitako Oier Guillanen bi liburu dakarzkizugu gaurkoan. Gabeziak elementu gutxi batzuekin sortutako mundu poetikoa da, kontrastez antolatua: mugarik gabeko izarak eta gela bat, gela bat baino ez hiriaren erdian: besterik behar ote dute maitaleek, ordea, orainak eta orbainak trukatzeko? Baina amodioaren zurrunbiloak baditu bere pausaldiak, zalantza zirraragarri bihurtu beharrekoak. Poema labur eta gardenak, adimenaren eta sentimenaren uztarketa begia, iluna eta azala bitarte. Bakarrizketa poetikoak lana jokalari bakarrerako lau bakarrizketak osatua da, lauak gaiaren garapenaren zerbitzuan: jokalekurako poesia, genero zaila eta Oier Guillan bera lantzaile bakarra dukeena gure literaturan. Mundua, benaz, hilapaindegia da, itxaropenak esperantza gutxi. Heriotza, argi dago, ezoroitzea da: zer da lekukotasunik gabeko bizitza hau? Heriotza ekiditea, ez dago besterik, horixe da guri eskaini zaigun mandatua. Itzaliko da jokalekua argitzen duen argi xumea. Larruazala ezpain bihurtuko zaio ikusleari, oroitzen ez zuen ahots huraxe etorriko zaio akordura.
Ots
19
14
Hiru urte geroago Zarama taldeak izenburu berarekin atera zuen abestiaz oso bestelakoa da Mikel Peruarenaren aldarria bere bigarren poemategian (Edan ase arte): bizitzatik edan behar dugu, bizia edan bizi ahal izateko, hilobiko lauza bizkar gainean daukagula ibili behar dugunez. Eraispena modako hitza zen garaiko animalia mindua dugula aitortu zigun poetak, eta horrek eskubidea eman zion noski zorrotza eta egiatia izateko, “Literatura bergizarteratzeko neurriak” edo “Zapatak hutsik” bezalako poema gogor eta ederretan (aukera dago liburuan) mintasuna argigarrizko kontzientzia bihurtzerainokoa. Eta batzuetan sarkastikoa den irriñoa behin eta berriz irakurlearengana. Jexux Aranbururen bandoneonak nostalgia erantsi zion egin zituen errezitaldietan, poemen mezua biderkatuz. Edan poesiatik, edan poesia ase arte.
Ots
13
14
Bestela abisatzen zigun arren, Joseba Zulaika kartzela edo erbestea sufritzea inoiz merezi ez izanaren erru konplexu handirik gabe azaldu zitzaigun letretan, “bizi ala hileko uste ditugun arazoetaz bakarrik” atrebitzen zen poesia baten emaile. Arestiren eraginetik urrun, “ni” pertsonal bat ageri du: Adan, zuztarreko gizakia (ni, Adan hura; zu, irakurle hau), inguramenik eta gizarterik gabeko mundu batean, ur, lur, gau, eguzki, bide aurrean pentsamenduaren lehen pausoak ematen, bizitza ulergarritasun batean kokatzen. Hori, 1975ean, ildo gainditua zela uste genuen. “Ni / —Adan— / ni gizona naiz / Eta / ni nagoen toki guztietan / entenimendua / eta / nahimena / daude”. Eta erabakitzeko eskubidea: “Goazen beste zerbaiten bila / zori ona / eta / zori txarra / ez dira nire mundua”. Horra Adanen poema amaigabea. Joxe Azurmendiren epilogo mamitsuak argitzen digu garaiko egoera poetikoa.
Ots
05
14
2007ko Kutxa Sariaren irabazle, liburu sarituek, bereziki poesia liburuek, izaten duten bazterketaren biktima dugu Ahapetik bilduma. Ez dateke erakunde antolatzailearen errua bakarrik. Mikel Ibarguren poeta ezaguna zen ordurako, indar handiko bi poemategiren egilea, bata kartzelan eta kartzelaz, bestea aterpeturik eta aterpeaz. Indar handikoak, hain zuzen, gaiaren interpretazioa nitasun batetik ematen zigulako autoreak. Poeta zela, alegia. Ahapetik tituluak berak iradokitzen duen tonu apalean dago emana testuaren poesia bere hirugarren obran, aitorpenetan ari zaigu: zalantzak, esperantza apurrak, maitaleen aurka antolatua dagoen oraina eta eguna, gorputz urrunduak, absentzia, ezaldia… Maitemina harresiez haratago ere, mugez haratago. Mintasun garden bat.
Urt
22
14
Poetak, oro har, gazterik jalgi ohi dira plazara. Barne sukar batek umotzen ditu azkarki hitzeraino. Autore gazte hauen estreinako obrak, gainera, pindarka egiten du batzuetan begira. Horrela jo gintuen 1984an Joxean Muñozen Parentesiak (etabar) bildumak: zehaztasun obsesiboa sekulako estiloan. Gaur, 30 urte geroago, harrigarria egiten zaigu gramatika apurtzaile hura, poetak jauzi estetikora ematen digun bultzazo gupidagabea. Ildo bereko lirikan eta planteamendu ausartean publikatu zuen Begien bizkar, maitasun poema sorta bat (Susa aldizkariaren separata, 1992), Jose Luis Otamendiren sarrera argigarri batekin: “Luze isilean gordetakoak peto-petoan deklaratzen dakizki, ez da amarrurik, ez eskupekorik, ez keinu lagunkoirik. Zauri zahar eta berriek zimelduak ditugu barnemuinak. Estimatzen diogu. Muñozek ez dio beldurrik poesiari”.
Urt
15
14
Ibon Sarasolak (Donostia, 1946) hogeita hiru urte zituela argitaratu zuen Poemagintza liburua (Kriselu, 1969). Gure inoizko poetarik goiztuenak ordea nortasun poetiko heldua agertu zuen titulu xume eta aldi berean fierraren azpian: arruntkeriaren aurkako borroka bat, delikateziaz eta espiritu landuan egina. Irudi eta baliabide klasikoen ukoa, banalitateak izan zitezkeen gaien hautua, gauzen deskripzio sotil eta sutila… Ildo berri bat, zaila, ausarta, ebaki zuen Sarasolak. Estilo biluzi eta erritmikoan garatuak, Poemagintzako poemek intimitate hauskor batean biltzen gaituzte, pianoak sortuak balira bezala.
Abe
12
13
Orain hogeita bost urte, 1988ko abenduan plazaratu zuen Maiatz argitaletxeak Itxaro Bordaren hirugarren poema liburua: Just love. Poetaren ahotsak dimentsio berri bat hartu zuen, eta idazlearen liburu ederrenetako bat da zalantzarik gabe. Orain sarean osorik eskaintzen dizugu, eman izan genituen bezala Itxaroren lehendabiziko bi liburuak: Bizitza nola badoan poema bilduma eta Basilika eleberria, biak 1984an argitaratuak.
Abe
03
13
Historiako aro ezberdinetan gertatutako maitasunezko kontakizunak dakartza Arrate Mardarasen lehendabiziko liburuak: Pendrive. Harpeetan, erromatarren garaian, Erdi Aroan, 36ko gerran… zertarako bizi, maite duzunarengandik urrun bada? Norbaitek galdu egin duen pendrive bateko testuez eta ipuinez osatutako liburua da, botila baten barruan jaurtitako mezuaren antzekoa balitz bezala. Joan den astean aurkeztu zuen Mardarasek Pendrive, eta sarean ere emana duzu orain.
Aza
27
13
Bilboko txoko batean bazkaltzeko bildu dira lau gizonezko, gaztetan elkarrekin ikasten ibilitakoak. Ospakizun alaian solasean ari dira, zer bihurtu diren elkarri zirika. Oraindik ez dakite, arazo larri bat sortuko dela laster. Gau batez ertzainak bortizki sartuko dira lagun horietako baten etxean eta atxilotuta eramango dute semea. Gertakari horrek lardaskatu egingo du lau adiskideen arteko harremana. Xabier Montoiak aste honetan aurkeztuko du Azken afaria, bere zazpigarren eleberria.
Aza
22
13
Kontrapuntua (1928), Bai mundu berria (1932) eta Irla (1962) nobelak idatzi zituelako ezagutzen dugu Aldous Huxley ingelesa, nahiz eta poema, ipuin, antzerki eta saiakera beti berezien egilea ere izan zen. Gaur 50 urte dira Hollywooden hil zela, 1963ko azaroaren 22an. Xabier Amurizak Bai mundu berria (Brave New World) euskaratu eta Lur argitaletxeak plazaratu zuen 1971n, orain osorik sarean eskaintzen dizuguna. Londresen abiatzen da kontakizuna, 2540. urte inguruan. Distopia literario klasikoetako bat da, Jack Londonen Burdinazko orpoa, Ievgeni Zamiatinen Gu eta George Orwellen 1984 nobelekin batera.
Aza
07
13
Gaur ehun urte dira Albert Camus idazle frantsesa Algerian jaio zela. Hiru nobela argitaratu zituen: L’Étranger (1942), La Peste (1947) eta La Chute (1956), eta horietatik bi lehenak euskarara itzuliak dituzu: Arrotza, 1970ean Joxe Mari Agirrek; eta Izurria, Imanol Tapiak 1993an; biak sarean osorik emanak daude. Luchino Viscontik Arrotza nobelan oinarritutako film egokitzapena egin zuen Marcello Mastroianni aktorearekin, eta Luis Puenzok Izurria nobelan oinarritutakoa William Hurt eta Robert Duvallekin.
Urr
30
13
Hiria da Koldo Izagirreren poema liburu berriaren ardatz nagusia: hiria, aldirietako batek begiratua eta epaitua. Maila urbanoan eta sinbolikoan, maila pertsonalean eta kolektiboan, maila historikoan eta literarioan eta linguistikoan… eraikitako begiratua da Izagirrerena. Parisen bizi naiz honetan elkartzen dira urbearen porrota, krisi politikoa eta poetaren heldutasuna. Liburua osorik eskaintzen dizugu sarean, bihar Donostian jendaurrean aurkeztu aurretik.
Urr
03
13
Bederatzi ipuineko sorta da Uxue Alberdik gaur aurkeztu duen Euli-giro liburu berria. Bederatzi kontakizun ezusteko eta durduzagarri. Liburuko protagonista emakumezkoak ez ditu ez adinak ez ogibideak lotzen, ezta bizi duten momentuak ere, baina euren gorputzek eta fisikotasun horretatik sorturiko sentipenek toki zentrala dute narrazioetan; bizi-grinak mugitzen ditu orain amorruz, orain desiraz, orain samurtasunez, orain mendekuz. Uxue Alberdiren prosa gardena da kontaeran, bizitasuna dauka erritmoan, aberatsa da detaileetan, zorrotza da estrategian.
Ira
05
13
Bethi gibelekoz aintzina gaia hartuta, Mattin Irigoienek tobera idatzi zuen 1991n. Lehendabiziko emanaldia irailaren 22an izan zen Donapaleun, bigarrena urriaren 20an Muskildin. Liburu batean jaso zituen testuak eta argazkiak Maiatz argitaletxeak, Antton Lukuren hitzaurre eder batekin: “Hiltegiak eta SPAVIA lantegia hesten, postu galtze administrazionean, kontestu hits horretan sortu zen Amikuze-Iholdin kultur astearen egiteko ideia. Toberaren paradan, karrika ibilaldian, dantzari eta epailetarik kanpo, anitz pertsonai ezberdin agertzen dira: jendarme, burges, andere eta bereziki zirtzilak”. Osorik eskaintzen dizkizugu 1991ko Amizukeko toberak.
Abu
14
13
New Yorkeko taxilariek 1934an egindako grebetan oinarritutako obra da Exkerraren zain (Waiting for Lefty), Clifford Odetsek idatzi eta Group Theatre taldeak 1935ean estreinatua Sanford Meisner-en zuzendaritzapean. Koldo Izagirrek itzuli zuen antzezlana 1998an, Joserra Fachadok gidariturik Donostian taularatzeko. Gaur 50 urte dira Clifford Odets hil zela, XX. mendeko antzerkigile nagusietarik bat. Zinemara ere eraman ziren haren lau lan: Golden Boy (1937), Clash by Night (1941), The Big Knife (1949) eta The Country Girl (1950).
