Mar
27
18
Martxoaren 27an Antzerkiaren Nazioarteko Eguna ospatzen da eta horren karietara, osorik irakurgai jarri ditugu Susak 80etan argitara emandako antzerki-bilduman kaleratutako liburuetako batzuk, sei zehazki: John Steinbeck-en Izar bat izan zen, Guillaume Irigoienen Hamar manu minduak eta Apetitu on!; Alfonso Sastreren Ez da pale egiteko ordua; Xabier Mendigurenen Kanpotarrak maisu eta Kultur Ministrariak ez digu errukirik; Imanol Eliasen Haunditasun ametsak eta Hiru morroiak; eta Marx anaien eta Maskarada taldearen Marxkarada.
Mar
21
18
Udaberriaren loraldiarekin ospatzen da Munduko Poesia Eguna, martxoaren 21ean. Eta poesiaren zabaltze lanean lan handia egin zuen Gabriel Arestirengana jo nahi dugu, Euskal Herrian gaztelaniaz idazten zuten poetak euskarari ekartzen egin zuen ahaleginarekin. 1960an Egan aldizkarian lau poetaren lanak itzuli zituen, “Erdarazko lau poeta” izenburupean, guk orain eskaintzen dizkizuegunak: lehen ere hemen emana dugun Blas de Otero, eta Angela Figueraren Aingeruen zuzenbidea, Gabriel Celaya-ren bi poema eta Jose Maria Basalduaren beste bi.
Mar
19
18
Anaia eta Tollund-eko gizona, Hugo Clausen bi poema bikain ekarri dizkigu euskarara Iñigo Aranbarrik. Duela 10 urte, 2008ko martxoaren 19an hil zen Claus, Flandriako idazle eta artista handia, XX. mendeko literaturgile erreferentziazko bat. Ohean, hiltzen, datzan anaiari egindako poema, eta Danimarkan aurkitu zuten duela 2000 urteko momiari eskainitakoa, hark iradokitakoa, maisutasun horren erakusgarri dira.
Mar
15
18
Kritikak esandakoaren arabera, intrahistoria dakar, hizkera indartsu eta estratoz estrato mailakatu baten bitartez Juan Karlos Lopez Mugartzaren Garraren eta karroiaren margoak poema liburuak. Eta hain zuzen ere izenburutik bertatik adierazten dizkigu kontrajarritako bi elementu bortitz, indartsu, poemetan gero garatzen direnak. 2017an bi poema-liburu argitara eman berri ditu Mugartzak, Arima animalia (Maiatz) eta Bihotz hauskorrak osatu eta portu handira iritsi dira (Denonartean). Isiltasun luze baten ondoren, esan genezake, izan ere gaur osorik eskaintzen dizuegun liburua, Euskaltzaindiaren Poesia saria irabazia 93an, haren lehen poemarioa, 1994an argitaratu baitzen.
Mar
08
18
Izen berriak behar ditugu (We Need New Names, 2013) eleberriarekin, oraingoz argitara eman duen bakarrarekin, indar handiz jalgi zen letren plazara NoViolet Bulawayo, Zimbabweko idazlea. Jo dugu Budapest (Hitting Budapest) ipuina plazaratu zuen hiru urte lehenago, ahots oso indartsu baten jabe zela erakutsiz. Mikel Elorzak itzulita, euskarari ekarri diogu Afrika hegoaldeko emakume honen narrazioa.
Mar
01
18
Duela ia 2.000 urte jaio zen Marko Valerio Martzial poeta Bilbilis herrian (gaur egun Aragoiko Calatayud), Erromatar Inperioaren garai indartsuenetako batean. Erromara joana, Senekaren abaroan hazi zen, boterearekin une gozo eta gaziak biziz. Garaiko idazle gehienen adiskidantza izan zuen, eta bere lan gehienak iritsi zaizkigu. Epigramak dira, zalantzarik gabe, haren lan ezagunenak, satira eta umorearen tintaz bustitako lumaz idatzitakoak. Joseba Sarrionandia eta Luigi Anselmi poetek euskaratutako zenbait epigrama dakartzagu.
Ots
28
18
Poema luze bakar batek osatzen du Ispiluaren aurrean gogoetak poemarioa, Aritz Mutiozabalen lehen lan argitaratuak. Pasaiako Hiria saria irabazitakoa, 2001ean argitaratu zuen Bermingham etxeak. Poema bisuala, ezinbestean ispiluari begira egonik, poetaren begiradak eta ikusten duenak gidatzen gaitu norbanakoaren hainbat gairen bihurguneetan. Beste hiru poema liburu kaleratua da Mutiozabal, azkena Hutsartea, Maiatz-ek argitaratua 2016an.
Ots
22
18
Duela 80 urte, 1938ko otsailaren 22an, amaitu zen Espainiako gerrako batailarik latzenetako bat, Francoren Armadak Teruel hartu zuenean. Asteetako borroka gordina, hotz eta negu hiltzaile baten erdian, oso gogorrak dira han borrokatu zirenen oroitzapenak, George Orwellenak, besteak beste. Lubaki bietan jardun zuten euskal herritarrek, eta Auspoa sailean argitaratutako Tiro tartean bertsotan liburuan gerrako bere ibilerak kontatu zizkion Antonio Zabalari Patxi Lazkanok. Francoren Armadarekin borrokatutakoa, liburuak kapitulu bat Teruelgori eskainia da. Hemen irakur dezakezu.
Ots
21
18
Legegizon, ekintzaile, kazetari eta idazle galiziarra, Valentin Paz-Andradek poesiaren alorrean egin zituen literaturan lanik aipagarrienak., Pranto Matricial poema, besteak beste. Galego, portuges, katalan, gaztelania eta euskaraz argitaratutako ediziorako, 1975ekoa, euskaratu zuen Gabriel Arestik. Duela 25 urte, Egan aldizkariak eman zuen argitara, eta orain hemen eskaintzen dizuegu osorik, euskara batuaren aurkako erresistentzian zirenei muturreko paradoxikoa eman nahian Arestik baliatu zuen grafian: Uma-oncitic negarra.
Ots
15
18
XX. mendeko intelektual handi bat izan zen Idea Vilariño, eredugarria, kontsekuentea bere pentsamenduarekin eta bere estetika poetikoarekin, konprometitua Uruguaiko jendearekin eta gizartearekin. Euskarara haren poemak ekarri dituen Josu Jimenez Maiak halaxe aurkezten digu poeta eta idazle uruguaitarra. Eta estetika poetiko hori erakusten duten hogeitaka poema eman ditu argitara Maiatz aldizkariaren 65. alean. Hemen dituzu.
Ots
06
18
36 urte besterik ez zituela hil zen arren, Argentinako poesiaren gorengo izenetako bat da Alejandra Pizarnikena. 50etako kultura giro porteño-an barneratu zen literatura-formazio handiko emakume hau, eta 60etan Parisen egindako egonaldian lortu zuen heldutasun poetikoa. Bizitza kontziente eta inkontzientearen artean kulunkatzen den obra baten egilea, depresioaldi handiek erasandakoa, 1972an bere buruaz beste egin zuen. Labayruk argitaratzen duen Idatz & Mintz aldizkariaren 63. zenbakian haren 15 poema ekarri ditu euskarara Xabier Bovedak.
Ots
01
18
Gaur 100 urte jaio zen Muriel Spark. Berrogei urte betetzeko zituela azaldu zen bere lehen obra, “berandu samar” esan ohi dute literaturaren historialariek. Oso garaiz, esan genezake irakurleok: aurreneko lan hartan (The Consolers, 1957), hurrengo hemeretzi nobeletan eta berrogeita bat ipuinetan ageri behar zuen heldutasun berak darama istorioa, pultsua sendo. Sparken literaturan mozorroa eta disumulua da pertsonaia askoren zeregin nagusia, eta fartsa giro batean kokatzen dizkigu egileak, ironiaz eta maltzurki. Serios hartzen du mundua eta aldi berean zoragarri arin. Batak bestea behar du, kontatzen digunak urruneko posibilitate bat dirudi baina egileak gure begi bistan antolatzen duen makinariak gaitza eta gaizkia uste ez dugun hartan daudela erakutsiko digu. Ezin imitatuzko obra landu zuen, inondik ere. Muriel Spark izen handia da Bigarren Mundu Gerraren osteko literatura ingelesaren panoraman. Bere narrakeraren eta bere estiloaren adibide, Atzean utzia naizen neska (The Girl I Left Behind Me) hautatu diogu ingelesei ironia irakatsi zien eskoziar honi, gure artean apur bat ahaztua den obra handiko ipuin eder eta garratzen arteko bat.
Urt
29
18
Frantziako Errepublikak derrigorrezko soldadutza atzera ezartzeko egitasmoa buruan dabilkien honetan, Boris Vian-en Desertorea poemarekin akordatu gara. Marcel Mouloudjik abestu zuen lehenbizikotz 1954an, kantu antimilitarista ezagun bihurtuz. Koldo Izagirrek euskaratua, 2013an Ibon Rodriguezek kantua grabatu zuen. Denak eskaintzen dizkizugu.
Urt
21
18
Ehun urte gaur Elisa Mujica jaio zela, XX. mendeak Kolonbiako letretan eman zuen idazlerik interesgarrienetako bat jaio zela. Elisa Mujicak erakutsi egin zuen bere nobeletan, ez da meritu makala, nola definitu lezakeen batek bere burua emakumezko eta herritar bezala gizarte maskulinotu batean. Gaur egun, ikuspuntu maskulinoa hegemonikoa izaten jarraitzen duen arren hainbat alorretan, Mujicaren obra kultura eta ideologia uztartzen duen corpus zorrotz bat bihurtua da: bazterketa bizitza publikoan, matrimonioaren itogarria, historia ofizialaren isiltasuna… Artikuluak, kritikak, ipuinak, nobelak, umeentzako literatura, idazle oparoa. Latinamerikako boom ospetsuaren aurrekoa izanik, ez da gaur egun asko irakurtzen (saltzen?) den egilea, tamalez. Ipuin bat eskaintzen dizuegu, Zirkulua (El círculo, 1959), egilearen engaiamendu sozialaren eta ipuinlari onek ohi duten estilo zehatzaren adierazgarri. Elisak bazekien Mujica azken silaba indartuz ahoskatzen dela euskaraz, baina lekuz aldatu zuen azentua, bere abizenak errima egin zezan musika hitzarekin (gaztelaniaz behintzat).
Urt
18
18
Umorea, Paul Valery poetak esaten zuenez, ez da hitz zehatza. Horrela hasten da Hamahiru ate, 1985an Joseba Sarrionandiak eta Mitxel Sarasketak aukeratu eta euskarari ekarritako ipuin liburuko Atearteko aurkezpena.
“Umorerik egiazkoena beltza” dela aitortzen dute itzultzaileek. “Umore beltzean irribarrez gainera badago mistizismo bat, baina ez mistizismo dultze eta zerutiar bat, umoristak izatez infernutiarrak baitira”.
Hamahiru autore ekarri zituzten orduan euskaraz: Ambrose Bierce, Hector Hugh Munro Saki, Francis Picabia, Franz Kafka, Sakutaro Hagiwara, Anibal Machado, Max Aub, Leonora Carrington, Virgilio Piñera, Kostas Axelos, Gabriel Garcia Marquez, Pere Calders eta Gonzalo Suarez. Hamahiru ate liburua osorik jarri dugu sarean, (H)ilbeltzaren karietara.
