Ots
05
14
2007ko Kutxa Sariaren irabazle, liburu sarituek, bereziki poesia liburuek, izaten duten bazterketaren biktima dugu Ahapetik bilduma. Ez dateke erakunde antolatzailearen errua bakarrik. Mikel Ibarguren poeta ezaguna zen ordurako, indar handiko bi poemategiren egilea, bata kartzelan eta kartzelaz, bestea aterpeturik eta aterpeaz. Indar handikoak, hain zuzen, gaiaren interpretazioa nitasun batetik ematen zigulako autoreak. Poeta zela, alegia. Ahapetik tituluak berak iradokitzen duen tonu apalean dago emana testuaren poesia bere hirugarren obran, aitorpenetan ari zaigu: zalantzak, esperantza apurrak, maitaleen aurka antolatua dagoen oraina eta eguna, gorputz urrunduak, absentzia, ezaldia… Maitemina harresiez haratago ere, mugez haratago. Mintasun garden bat.
Ots
03
14
Duela astebete hil zen Pete Seeger kantari eta kantugile estatubatuar handia. Haren itzala begi-bistakoa izan da mundu osoko kantari ugarirengan, baita Euskal Herrian ere. Herri xehearekin lotura estua, konpromiso politikoa eta ekoizpen erraldoia dira ia ehun urteko bizitza horretako ezaugarri nagusiak; langile mugimendua, eskubide zibilak, Vietnamgo gerra… nondik norako horretako zenbait mugarri. Azken urteetan ere tinko eutsi zien Seegerrek bere ibilbide osoko hatsarreei: 2002an, Irailaren 11ko atentatuen ondoren eta Irakeko gerraren bezperan, Luther King-i ikasi kantua sortu zuen, eta 2010an, Mexikoko golkoan izandako petrolio isurketaren kariaz, Jainkoak behar nau…. Kantu horiek eta gehiago ere euskaraz paratu ditu Josu Landak, orain eskaintzen dizkizugun hamahiru kantu horietan.
Ots
01
14
Joan zen igandean, 2014ko urtarrilaren 27an hil zen Jose Emilio Pacheco, 74 urte zituela. Mexikoko XX. mendeko idazle inportanteenetako bat, hainbat poema liburu eta saio idatzi ditu. Luigi Anselmik haren Traduttore traditore poema euskaratu zuen Bertzerenak liburuan; eta Mikel Elorzak Traizio gorena. Hemen dituzue biak.
Urt
28
14
1939ko otsailean zendu zen, 73 urte zituela, William Butler Yeats, irlandartasunak izan duen poetarik gorenak. Antzerki idazle eta zuzendaria, Irlandako elezaharrek blaitu dute bere olerkigintza, baina baita bere herriarekiko konpromisoak, eta kantatu die bere inguruko jendeei. Literatura Nobel saria jaso zuen 1923an. Andolin Eguzkitzak ekarri zuen euskarara 1980an, Joseba Sarrionandiak dozena erdi poema itzuli zituen eta Josu Lartategik ere hiru eman zituen Enseiucarrean aldizkarian. Gerora Luigi Anselmik eta Hedoi Etxartek ere euskaratu dute. Denak eskaintzen dizkizuegu, Koldo Izagirrek euskaratu duen Easter 1916 poema ezagunarekin batean.
Urt
22
14
Poetak, oro har, gazterik jalgi ohi dira plazara. Barne sukar batek umotzen ditu azkarki hitzeraino. Autore gazte hauen estreinako obrak, gainera, pindarka egiten du batzuetan begira. Horrela jo gintuen 1984an Joxean Muñozen Parentesiak (etabar) bildumak: zehaztasun obsesiboa sekulako estiloan. Gaur, 30 urte geroago, harrigarria egiten zaigu gramatika apurtzaile hura, poetak jauzi estetikora ematen digun bultzazo gupidagabea. Ildo bereko lirikan eta planteamendu ausartean publikatu zuen Begien bizkar, maitasun poema sorta bat (Susa aldizkariaren separata, 1992), Jose Luis Otamendiren sarrera argigarri batekin: “Luze isilean gordetakoak peto-petoan deklaratzen dakizki, ez da amarrurik, ez eskupekorik, ez keinu lagunkoirik. Zauri zahar eta berriek zimelduak ditugu barnemuinak. Estimatzen diogu. Muñozek ez dio beldurrik poesiari”.
Urt
20
14
1964ko urtarrilaren 20an hil zen Anibal Machado, idazle brasildarra. XIX. mende amaieran jaioa, XX. mendeko Brasilgo literatur mugimenduen eta idazle handien garaikide eta lankide izan zen, eta Idazleen Elkarteko presidente, Getulio Vargasen diktaduraren kontra jardunez. Antzerki munduari lotua, hainbat talde sustatu zuen, obren egile eta itzultzaile ere aritu zuen. Prosan ipuinak idatzi zituen, eta obra oso handia ez duen arren, pieza eder askoak utzi ditu, Hamahiru ate liburuan (Elkar, 1985) Joseba Sarrionandiak eta Mitxel Sarasketak euskaratu zuten Biaduktoko suizida, gaur hemen eskaintzen dizueguna, kasu. Herri giro eta gai arruntetan zentzu ezkutuak eta poesia berezia atzematen dakiten idazle brasildarren artekoa da Anibal Machado. Biaduktoko neskatila suizidatuaren istorio laburrean ere, hiriko jendearen kronika legez beti, gertaera goibeletik giro harrigarri eta poetikora eramanen gaitu.
Urt
15
14
Juan Gelman poeta argentinar handia atzo hil zen Mexikon. Diktadura militarrraren aurka jardun zuen, montoneroen erakundean. 1975ean erbesteratu zen, eta ez zen inoiz Argentinara itzuli. 1976an militarrek bere bi seme-alabak eta erraina desagerrarazi zituzten. Alaba ostera agertuko zen, baina semea 1990ean aurkitu zuen, ibai batera jaurtitako igeltsuzko ontzi batean, hilda. Bahiketa garaian jaiotako biloba, 2000era arte ez zuten aurkitu, Urugain. Poesia ekintza politikoarekin lotuz, idazkera herritarra erabiliz ekin zion gaztetan, eta gerora inozentziaz eta oinazez kargaturiko maisu lana garatu zuen. Joserra Egiluzek 1991n eta Koldo Izagirrek 2004an itzulitako poema banaz gain, Kevin Herediak 2007an euskaratu zituen 9 poema. Hamaika poema denera, Gelmanen oroigarri.
Urt
15
14
Ibon Sarasolak (Donostia, 1946) hogeita hiru urte zituela argitaratu zuen Poemagintza liburua (Kriselu, 1969). Gure inoizko poetarik goiztuenak ordea nortasun poetiko heldua agertu zuen titulu xume eta aldi berean fierraren azpian: arruntkeriaren aurkako borroka bat, delikateziaz eta espiritu landuan egina. Irudi eta baliabide klasikoen ukoa, banalitateak izan zitezkeen gaien hautua, gauzen deskripzio sotil eta sutila… Ildo berri bat, zaila, ausarta, ebaki zuen Sarasolak. Estilo biluzi eta erritmikoan garatuak, Poemagintzako poemek intimitate hauskor batean biltzen gaituzte, pianoak sortuak balira bezala.
Urt
09
14
Oparitan emandako jostailu batek abiatzen du Panpina-etxea ipuina (The Doll’s House), Katherine Mansfieldek 1922ko otsailaren 4an The Nation astekarian argitaratua eta hurrengo urtean The Dove’s Nest bilduman jasoa. Klase diskriminazioari buruzko kontakizuna duzu, Iñigo Roquek euskaraturik oparitzat bidali diguna, Katherine Mansfield idazlearen heriotza egunarekin bat eginez. Nahi izatera, beste hamabost ipuin ere badituzu Lorategiko festa liburuan.
Urt
02
14
Urtarrilaren 4an 150 urte izango dira Pepe Artola idazlea Donostian jaio zela. Lanbidez etxe apaintzailea zen: ispiluak eta kristalak ipini, paretak pintatu edo papera jarri. Baina kultur zale amorratua ere bazen; hemezortzi urte zituenetik hasi zen idazten eta argitaratzen: ipuinak, bertsoak, antzerkia; aktore aritu zen Marzelino Soroarekin hasita, eta kantari ere bai Orfeoi Donostiarrean. Garai hartako musikariei lagundu zien letrak idazten, adibidez Jose Maria Usandizagari Mendi-mendiyan operan. Euskaraz.net gunean dituzu Artolaren lanak, baita ere Bertso eta Olerkien Hemerotekan. Emeterio Arresek 1898an Aiton baten eriotza bakarrizketa idatzi zuen bertsotan Artolarentzat, Euskalzale aldizkarian.
Abe
25
13
Parisen 1963ko abenduaren 25ean hil zen Tristan Tzara idazlea, Dada mugimenduaren sortzaileetarik bat. Hogeita bi urte zituela, Zuricheko Meise aretoan Dada manifestua eta beste zenbait testuren irakurraldia egin zuen Tristan Tzarak 1918ko uztailaren 23ko arratsaldean, Marcel Janco pintorearen afixa batez iragarrita. Manifestu hura Dada aldizkariaren hirugarren zenbakian argitaratu zen 1918ko abenduan, honela abiaturik: “Manifestu bat azaltzeko, A.B.C. nahi izan behar da. Tximista jo 1.2.3.aren kontra. (…) Norberaren A.B.C.a inposatzea gauza naturala da, alegia, deitoragarria”. Dada manifestua euskaraturik bidali digu Koldo Izagirrek.
Abe
19
13
Dibortziatutako senar-emazteak, seme asaldatzailea, iraganeko okerrak, fanatismoa… horiek dira Amos Oz idazle israeldarraren Kutxa beltza (1986) nobelaren ardatzak. Gutunketa luze batek egituratzen du kontakizuna: lehena Ilanak senar ohiari Jerusalemetik Chicagora igorria, hurrena Alec-ek emazte ohiari arrapostua, eta abar. Nobelako aurreneko hiru eskutitzak itzuli ditu Miel A. Elustondok, euskara estreinakoz ekarririk Amos Ozen lan baten pasarteak.
Abe
12
13
Orain hogeita bost urte, 1988ko abenduan plazaratu zuen Maiatz argitaletxeak Itxaro Bordaren hirugarren poema liburua: Just love. Poetaren ahotsak dimentsio berri bat hartu zuen, eta idazlearen liburu ederrenetako bat da zalantzarik gabe. Orain sarean osorik eskaintzen dizugu, eman izan genituen bezala Itxaroren lehendabiziko bi liburuak: Bizitza nola badoan poema bilduma eta Basilika eleberria, biak 1984an argitaratuak.
Abe
04
13
Barrenkale-ko 45-46-47 standetan izango da Susa Durangoko Azokan. Arrate Mardarasen Prendrive, Xabier Montoiaren Azken afaria eta Koldo Izagirreren Parisen bizi naiz dira argitaratu berri ditugun liburuak. Aurtengo uzta beste hauekin osatu dugu: Uxue Alberdiren Euli-giro, Oier Guillanen Elkartasun basatia, Mikel Tabernaren Alkasoroko Benta eta Miren Agur Meaberen Kristalezko begi bat. Eskerrik asko urtean barrena lanean lagundu diguzuen guztiei, bai liburuak atontzen bai Literatur Emailuak astero plazaratzen.
Abe
03
13
Historiako aro ezberdinetan gertatutako maitasunezko kontakizunak dakartza Arrate Mardarasen lehendabiziko liburuak: Pendrive. Harpeetan, erromatarren garaian, Erdi Aroan, 36ko gerran… zertarako bizi, maite duzunarengandik urrun bada? Norbaitek galdu egin duen pendrive bateko testuez eta ipuinez osatutako liburua da, botila baten barruan jaurtitako mezuaren antzekoa balitz bezala. Joan den astean aurkeztu zuen Mardarasek Pendrive, eta sarean ere emana duzu orain.
