Mai
04
06
XX. mendeko Euskal Literaturan egile zein aztertzaile gisa azaldutako lau izen nagusiren artikulu bilduma interesgarriak eskaini nahi ditu Klasikoen Gordailuak gaurkoan. Lehendabizi, eta irizpide kronologiko hutsari jarraituz, Kirikiño paregabearen iruzkinak eta iradokizunak datoz Edo geuk edo iñok ez (1913-1928: 1984) izeneko bilduman. Bigarrenik, Lauaxeta handiaren ipuinak eta gai anitzeko artikuluak sareratu dira Azalpenak (1931-1935: 1982) eta Azalpenak eta beste 1932 (1932: 1991) bildumetan.
Oroitarazteko dira, halaber, Enrike ZubiriManezaundi nafarraren ipuin eta kazeta-artikulu zaporetsuak, haren Artikulu bilduma (1928-1936: 1990) jasotzen direnak. Azkenik, gaurko eskaintzari amaiera duina emateko, Piarres Lafitteren literatur lanak aurkituko ditu irakurleak haren Euskal literaturaz (1934-1967: 1990) izeneko bilduman.
Mai
04
06
“Kartzelatua, debekatua, isilarazia. Indonesia XX. mendean hartu duten okupazio japoniarrak lehenik, Herbehereetako kolonizatzaileek gero. Eta diktadurak: Sukarnorenak eta gero Suhartorenak (…).Horren aurrean zer? Erresistentzia politikoa, aske izan beharrari fideltasuna eta bokazio literarioa”. Halaxe aurkeztu zigun Jon Benitok Pramoedya Ananta Toer idazle indonesiarra, herri hark XX. mendean eman duen idazle inportanteenetako bat, bere heriotza zela-eta egindako prentsa-artikuluan. Javan jaioa 1925an, 81 urte zituela hil zen 2006ko apirilaren 30ean. 81 urte horietarik 14 preso pasatu zituen Buruko irlan, eta han idatzi Buruko Saila izenaz ezaguna den tetralogia. Hainbat hizkuntzara itzulia, euskaraz ere irakur daiteke. Txalaparta argitaletxeak Pramoedya Ananta Toerrek Bukit Duriko presondegian 1949an idatzitako Iheskaria eleberria plazaratu zuen, 1994an, Jose Emilio Txoperenak itzulia. Hementxe duzu.
Api
27
06
Txernobilgo zentral nuklearreko istripuaren 20. urteurrena bete den honetan, apirilaren 26an, sarera ekarri nahi izan ditugu 1997an eta 1998an Eguzki taldeak ingurumena eta literatura uztartuz kaleratutako bi ipuin liburu: Ipuin berdeak eta Ipuin berde berriak. Hainbat autoreren narrazioak biltzen dira: Harkaitz Cano, Koldo Ameztoi, Juan Luis Zabala, Itxaro Borda, Pako Aristi, Amaia Lasa, Joxean Agirre, Patxi Zabaleta, Xabier Amuriza, Edorta Jimenez, Xabier Arzelus, Rafael Castellano, Joxemari Carrere, Antxon Gomez.
Api
27
06
Koldo Izagirreren Teilatuko lizarra argitaratu berriko sei kantu alemanez ekarri dizkigu Gabriele Schwab-ek. Lehen ere Schwabek alemanez emanak zituen Izagirreren Non dago Basques’ Harbour liburuko bost. Baina baita ere ia 100 euskal poema basquepoetry.eus gunean: Etxepare, Oihenarte, Etxahun, Iparragirre, Otaño, Orixe, Lizardi, Lauaxeta, Mirande, Gandiaga, Aresti, Urretabizkaia, Sarrionandia, Borda, Aranbarri…
Api
25
06
Gaur aurkeztuko du Igela argitaletxeak Gianni Celatiren (Sondrio, Italia, 1937) Le avventure di Guizzardi (Guizzardiren abenturak), Parlamenti Buffi (Erretolika irrigarriak) trilogiako lehen liburua, baina hiruetarik euskaratzeko geratzen zen bakarra. Udazkenean ikusi zuten argia La banda dei sospiri (Denak hasperenka) eta Lunario del paradiso-k (Paradisuko almanaka), biek Igela argitaletxean, Pello Lizarraldek eta Fernando Reyk itzulita. Reyk euskaratu du elkarrizketa hau ere.
Api
20
06
Susa argitaletxearekin kaleratutako hiru liburuetan unibertso poetiko oso bat eratua du Juanjo Olasagarrek, batez ere azken bietan —Bizi puskak (Susa, 1996) eta Puskak biziz (Susa-Elkarlanean Fundazioa, 2000)— eraikitako territorioarekin. Lan horren antologia bat XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman argitaratutako alean irakur daiteke. Hemen daukazu osorik.
Api
20
06
Juan Inazio Iztuetaren Gipuzkoako dantza gogoangarrien kondaira (1824) izeneko liburua dator gaurkoan Klasikoen Gordailuaren atal etnografikoa hornitzera. Bestalde, munduko erlijio nagusien aurkezpen katolikoa dakarkigu J. Martin Hiribarrenek Eskaraz egia (1858) liburuan, euskal irakurleari lehen aldiz Konfuzio, Buda, Brahma, Zoroastro, Isis eta Osiris bezalako pertsonaien berri eskainiz. Egile beraren Napoleon Lehena (1856) poema luzea dakarkizugu, Bonaparte Printzeari oparitutakoa. Amaitzeko, bi lan labur sareratu dira: Hiribarrenen Iruñeko bestak 1845 (1845) izeneko bertso-bilduma (antitaurinoa, besteak beste: Utz ordu dire zezenak,/ Espainolentzat eginak:/ Ni banintz erregetarik,/ Ez liteke zezenarik. //Horrek ez du espainola/ Izituren berehala;/ Ez dut hekien gusturik,/ Halere naski nererik./ Dena den, adio bethikotz/ Etzarete neretakotz,/ Josteta hirriskutsuak,/ Barbarian asmatuak!) eta apaizak soldadutzara behartzen zituen legaren aurkako idazkia, Arnaud Abadiak ondua: Aphezak soldado (1890).
Api
18
06
Aita-semeen arteko harremanak aztertu ditu Kenzaburo Oe-k Atarashii hito yo mezameyo liburuan. Protagonistak K. izena du. Europan zehar bidaia bat egiten ari da. Idazlea da. Idazle arrakastatsua. Familia Japonian du. Bera Europan dago, eta familia Japonian: elkarrengandik urrun daude. Bidaiako geltoki batean William Blaken poemak biltzen dituen liburu bat erosten du. Blaken liburuak bidea egiten lagunduko dio, ez Japoniara artekoa bakarrik, bizi-bidaia baizik.
Api
13
06
Sabra eta Xatilako errefuxiatu kanpamenduetako sarraskia izan zelarik, Lau orduz Xatilan testua idatzi zuen Jean Genetek, hain zuzen ere 1982ko irailean Beiruten zegoen idazleak. Palestinarren aurkako erasoaren 20. urteurrenean testua on-line jarri genuen, 36 zenbakiko Literatur Emailuan. Susa argitaletxeak 1988an argitaratu baitzuen, Mikel Antzak euskaratua, Lau orduz Xatilan, Zaindaritza zorrotza antzerki-lanarekin batera. Izan ere, Jean Geneten obraren zati inportante bat antzerki testuek osatzen dute: Les bonnes; Le balcon; Les négres; Les paravents. Orain, idazlearen heriotzaren 20. urteurrenean (1986ko apirilak 15), osorik eskaintzen dugu Zaindaritza zorrotza.
Api
13
06
Agosti Xahok Trilby aldizkarian (1844-09-11) idatzi zuen kantutegi bat argitaratzekotan zela: “Gure kantu nazionalen eta gure antzinako ahaireen naufragio handi hau eragozteko deliberatu gara argitalpen honen ateratzera, zernahiko zailtasunak ukan arren”. Ez dakigu zergatik, baina ez zuen zailtasunak arintzea lortu, eta liburua ez zen sekula inprimatua izan. Duela mende eta erdi Chants populaires de la Navarre et des Provinces Basques bilduman agertzekoak zituen kantu haiek eta, baita ere, Xahok Ariel aldizkarian eta bere liburuetan aipatu eta jasotakoak batu ditu orain Patri Urkizuk. Xahoren Kantutegia apirilaren 20an (osteguna) 12:00etan Donostiako Udal Liburutegiko Sotoan aurkeztuko du Patri Urkizuk, lagun duela Mikel Markez kantaria. Argitaldaria: Susa.
Api
11
06
Ehun urte jaio zela. Eta jaiotzea tragedia bat den sentipenak zeharkatzen ditu bere lanak. Jaio izanaz damutu? En attendant Godot da haren lanik garrantzitsuena. Absurdoaren poeta dela diote. Ezer ez izaten saiatzen dira bere pertsonaiak. Zain daude. Desagertzearen izurik gabe, ehun urteko ibilbidearen ondoren gogoratuko da Samuel Beckett asteon. Askatasun erradikal eta absolutuaren froga dira idazle irlandarrak utzitako idazlan guztiak.
Api
06
06
1881eko apirilaren 6an hil zen Jose Mari Iparragirre koblakari ospetsua Ezkio-Itsason. Urretxuarraren heriotzaren 125. urteurrena betetzen den honetan, bada, egoki iritzi dio Klasikoen Gordailuak aparteko eskaintza egin eta haren Olerkiak eta eresiak (1839-1881: 1987) sareratzeari, berak burututako obra ezagutaraziz, erabiliz eta kantatuz opatuko baitzaio omenaldirik zintzoena eta, herioak herio, biziena.
Jose Manuel Etxeita mundakarraren neurtitzak jasotzen dituen Au, ori ta bestia (1913) bertso-bilduma eta Jaioterri maitia (1910: 1988) izeneko eleberria datoz, azkenik, ezohiko eskaintza hau osatzera.
Api
06
06
1991ko apirilaren 3an hil zen, Suitzako Veveyn, Graham Greene idazlea, 1904an Ingalaterran jaioa zena. “Badirudi Graham Greeneren pertsonaiek orrialde inprimatuetatik jauzi egiten dutela, teologoei, soziologoei eta haren idazlanak irakurri dituen edonori arazoak, kezkak eta zalantzak planteatzen dizkietela” idatzi zuen haren aurkezpenean Iñaxio Lopez de Aranak. Irakurria, bederen, izan da. Eleberri askoren egilea, espiritu-gatazkaren alorrean kokatu behar dira Greeneren lan gehienak, jeneroz eskuarki espiotza-literaturan sailkatu behar badira ere —berak ere lanbide izan zuen, kazetaritza utzita—. Alor horretako lanez gain (Habanako gure gizona, Amerikar barea, Giza faktorea, Hirugarren gizona), besterik ere badu (Agintea eta Aintza, Auziaren muina). Euskarara bi eleberri ditu ekarriak: Iñaki Ibañezek Hirugarren gizona euskaratu zuen 1988an, eta Elkar argitaletxearekin plazaratu; eta Iñaxio Lopez de Aranak Giza faktorea euskaratu zuen Literatura Unibertsala bildumarako, Ibaizabalek plazaratua 1997an. Biak eskaintzen dizkizugu osorik.
Api
04
06
Hiru urte dira AEBak, indar aliatuen laguntzarekin, Irak inbaditzen hasi zirela. Petrolioagatik, bonben eztandek oihartzun egiten dutelako ezagutzen ditugun irakiarrek badute literaturarik? Badute ahotsik entzun ditzagun? Zein dira hango idazle garrantzitsuenak? Non argitaratzen dituzte euren lanak? Nolakoak dira idatzi zituzten, idazten dituzten, idatziko dituzten poema eta testuak? Inbasioa hasi zela hiru urte bete direnean, Irakeko literatura aztertzen saiatuko gara.
Mar
30
06
1921ean Lvoven (gaur egun Ukraina) jaioa, 2006ko martxoaren 27an hil da Stanislaw Lem, XX. mendeko idazle poloniar garrantzitsua eta zientzia fikzioaren alorrean mundu mailako maisuetako bat. Generoaren baitan literarioenetakoa kontsideratua, bere lanetan osagai zientifikoaz haratagoko arazo, kezka eta gogoetak izan zituen idazgai, filosofiaz blaituz bere narrazioak. Solaris da bere lanik ezagunena, baina beste hainbat eleberri eta ipuin idatzi zituen: Fiasko, Ziberiada, Transfigurazioaren ospitalea, Garaitezina, Futurologia kongresua…. Euskaraz ere irakur daiteke haren lanik. 1998. urtean Maskarada taldeak Izarretako Bitakora bakarrizketa taularatu zuen, Stanislaw Lem-en testua oinarri duen antzezlana. Teatro testuak batzen dituen gunean irakur dezakezu.
