Literatur Emailuak

Aranbillaga eta Belapeire

Klasikoen Gordailuak gaurkoan Kontrarreformaren garaian gailendutako bi eredu katolikoren bertsioak eskaini nahi dizkio irakurleari. Batetik, Kempisko Tomas Hermerken-en Jesu Kristoren Imitazionea (1684) izeneko liburuaren hirugarren eta laugarren atalak eskaintzen dizkigu Ziburuko apaiz izandako Aranbillagak. Bestetik, Katexima labürra (1696: 1983) delakoa datorkigu Sorhoetako (egungo Sohütako) erretore Athanase Belapeirek zubereraz ondua. Idazlan biak XVII. mendearen fruitu gordin.

Gustave Flaubert euskaraz (Madame Bovaryren 3. emanaldia)

1856ko azaroaren 1ean plazaratu zen La Revue de Paris aldizkarian Madame Bovaryren hirugarren emanaldia, II. zatiko 8-12 atalak.

Ez dira Emma Bovaryren amodioen ingurukoak, baina, euskarara ekarritako Gustave Flauberten lan bakarrak. Trois Contes liburuko lehen narrazioa den Un coeur simple ere euskara eta plazaratu da: birritan euskaratu eta plazaratu, gainera! Bihotz apala izenburuaz, 1988an —Madame Bovary baino lehen, beraz— Kriselu argitaletxeak kaleratu zuen Karlos Santistebanek egindako itzulpena. 1996an, berriz, Erein argitaletxearen Milabidai bilduman kaleratu zuen Patxi Apalategik, Bihotz sinplea izenburuaz.

Sua nahi, Mr. Churchill?

Zer egin ote zuen Ulisek Itakara iritsi zenean? Itsasoan eta munduko portuetan bizitako menturak kontatzeari ekin zion agian? Nolanahi dela, Itakako portuan bertan bazeuden gertatu entzungarririk bizitako garabilariak, estekariak, pilotuak, zamaketariak, arrantzaleak… Portua munduz eta istorioz betea dago, eta badu bere mitologia ere: jainkorik gabekoa, apala, borroka latzetan edertua. Koldo Izagirrek Sua nahi, Mr. Churchill? liburuan portuko heroi anonimoen hamazazpi ipuin argitaratu zituen iaz, eta hementxe dituzu osorik.

J.L. Zutagaperen Matxin mungiarra

Bizkaiko bere etxauntzatik abiatu eta, itsasgizon, oinaztar eta ganboatarren borrokak, Lepantoko itsas-guduka eta beste hainbat abentura bizi izan zituen Matxin mungiarrak. J.L. Zutagapek idatzitako izen bereko eleberriaren protagonistak. Euskalzale aldizkarian, 1899an argitaratu ziren atalka, XXtik XXVIIra bitarteko zenbakietan, eleberria osatzen duten 21 atalak. Pillipa Zugatzaga Galartzagoitia zornotzarra dugu Zutagape sinaduraren atzean. Jesuita, Resurreccion Maria Azkueren laguna —gutunketa izan zuten, badira hainbat eskutitz Azkue liburutegian—, P. Segneriren Aita gurea (Jaungoiko-Zale, 1927) erlijio liburuaren euskaratzailetzat ezagutzen dugu, Pillipa Zugatzaga moduan, baina ez idazle gisa. Beste artikuluren bat ere badu Euskalzale-n plazaratua, eta Anjel Zelaietak ere egiten du bere aipua Gabriel Arestiren biografian, idazlearen senide urruna baitzen. Baina gehiago ere idatzi zuen, Zutagapek: XIX. mendearen hondarrean, Matxin mungiarra narrazioa, beste argitarapenik ezagutu ez eta orain Klasikoen Gordailuan osorik irakur daitekeena.

25 urte Rafael Dieste hil zela

Duela 25 urte, 1981eko urriaren 15ean, hil zen Rafael Dieste idazle galiziarra. Galiziako literaturaren berritzaileetako bat, Galizako Berpizkunde mugimenduan aritua, Espainiako II. Errepublikari atxiki eta erbestea ezagutu zuen. Dos arquivos do trasno (1926) narrazio liburua da bere lanik ezagunena. Koldo Izagirrek euskaratu zuen, Intxixuen artxibotik, eta Elkar argitaletxeak plazaratu. Osorik irakur dezakezu. (gehiago…)

Madame Bovary (bigarren emanaldia)

Madame Bovary nobelaren bigarren emanaldia 1856ko urriaren 15ean argitaratu zen La revue de Paris aldizkarian: eleberriaren bigarren zatiko 1-7 kapituluak.

“Ene Jainkoa, zergatik ezkondu ote nintzen?” errepikatzen zuen Emma Bovaryk, bere kabutan, nobelaren lehen zatian. Bigarren zati honetan “Nola aspertzen naizen!” egingo du errepika.

Gustave Flaubert bizi izan zen garaia ulertzeko, Joseba Sarrionandiak Marginalia liburuan (Elkar, 1988) idatzitako “Idazlegoa eta iraultza” artikulua irakurtzeko gomendioa egiten dizugu.

Hamabost egun barru, jarraipena.

Joxean Muñozen poemak

Parentesiak etabar poema liburua kaleratu zuen Joxean Muñozek 1984an, Hordago argitaletxearekin, eta estilo handiko poeta aurkeztu zigun. “Bristadak botatzen dituzteneko bitxia da“, zioen liburuari egindako komentarioetako batek. Poemarioa ere halaxe baita, harri-bitxia. Muñozen poesiarako sena 1992an berretsi zen, Begien bizkar kaleratu zuenean (Susa aldizkariko separata moduan argitaratua). 2002an XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman bere poesiaren antologia egin zuen Susa argitaletxeak. Orain osorik eskaintzen dizuguna.

Iruñeko euskara Beriainen eskutik

Euskarazko obra esanguratsu guztiak Klasikoen Gordailuan erakusteko ahaleginarekin jarraituz, Utergako apaiz izandako Juan Beriainek argitaratu liburu biak eskaintzen dira oraingoan. Izenburu argikoa, Tratazen da nola enzun bear den meza (1621) delakoa XVII. mendean Kontrarreformaren itzalpean argitaratzen den lehenetakoa dugu. Askoz ezezagunagoa (nahiz, betiere, oso aipatua), Hegoaldean Trentoren itzalpeko dotrinen tradizioari ateak ireki zizkioten obren artekoa da, halaber, haren Doktrina kristioarena (1626) ere, (gehiago…)

Madame Bovary nobelak 150 urte

Gaurkoa bezalako egun batez, duela 150 urte, Gustave Flaubert-en Madame Bovary nobela zatika argitaratzen hasi zen La Revue de Paris aldizkaria. Sei emanalditan agertu zen: 1856ko urriaren 1ean eta 15ean, azaroaren 1ean eta 15ean, abenduaren 1ean eta 15ean. Orduan bezalaxe, Literatur Emailuetan zatika eta segida berean agertuko dugu Madame Bovary euskaraz, 1993an Patxi Apalategik itzulia eta Ibaizabal argitaletxeak plazaratua. Gaur lehen emanaldia ematen dugu; hamabost egun barru, jarraipena. (gehiago…)

Jim Thompson-en jaiotzaren mendeurrena

1906ko irailaren 27an, duela100 urte, jaio zen AEBetako Oklahoman Jim Thompson idazlea, eta 1977an hil. Bere herrian hasieran arrakastarik izan ez bazuen ere, genero beltzaren maisutzat hartzen da gaur egun, askoren ustez Hammett eta Chandlerren pare. Euskarara ere ekarria izan da Jim Thompsonen lana: 1.280 arima (Elkar, 1986) Xabier Olarrak euskaratua, Ihesa (Igela, 1991), Juantxo Zigandak euskaratua, eta Emakume demonioa (Elkar, 1994), Idoia Gillenea euskaratzaile duela. Azken bi hauek osorik eskaintzen dizkizugu. Udazken honetan, bestalde, Miel Anjel Elustondok itzulita, Igelak Hiltzaile bat nire baitan kaleratuko du. (gehiago…)

Jon Aranoren poemak

1985ean argitaratu zuen Susa argitaletxeak Jon Aranoren Bileterik gabe poemarioa. Ahots kritiko eta mutiria zekarren plazara, baina ez estilorik gabea, ez zalaparta hutsa, idazlearen garaiko oihua izanagatik ere, jantzi klasikoagoez ere janzten bazekiena. Aranoren poesiaren oihartzuna Malezia sorta liburuak berretsi zuen (Susa, 1990), eta 2002an XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman jaso zen haren poemen antologia bat. Hemen irakur dezakezu.

Bernard Larregiren lanak

Bi liburutan kaleratu zuen Bernard Larregik Royaumonten Biblia ospetsuaren euskal bertsioa, biak izenburu berarekin: Testamen Zaharreko eta Berriko Historioa. Guztiarekin ere, argitaratze orduko premiak zirela eta, lehen liburukian (1775) argitaratu ez ziren Testamentu Zaharreko hainbat atal ere eskaini zituen printzipioz Testamentu Berriari bakarrik zegokion bigarren liburuan (1777); horrezaz gainera, saindu batzuen bizitzak ere erantsi ziren bigarren liburuki hartan. Nahasmendu hori guztia gogoan harturik, eta horrelako testuei zor zaien begiruneari inolako traiziorik egiten ez zaiolakoan, Klasikoen Gordailuak hiru multzo desberdin baina trinkotan banatu du Larregiren obra guztia: Testamentu Berriaz diharduena, Testamentu Zaharrari dagokiona eta, azkenik, sainduen bizitzez ari den atala. Jadanik sareratuta dagoen Testamen Berriko Historioa (1777) delakoari, bada, Testamen Zaharreko Historioa (1775-1777) eta Zenbeit sainduen bizitzea (1777) eransten zaizkio gaurkoan, hiruak liburu desberdinak balira bezala. Parada ezin hobea, beraz, lehenago emana ez genuen Abisua irakurtzailleari delako proemiotik hasi eta Larregiren hizkuntz bizitasuna dastatzeko.

Juan Kruz Igerabideren poemak

XX. Mendeko Poesia Kaierak bildumak Juan kruz Igerabideren poemen antologia jaso zuen 2002an. Hainbat jenerotan jarduna —narrazioak, saiakera, eleberria, aforismoak—, poesia du bere literaturgintzaren zutabeetako bat Juan Kruz Igerabidek, eta bereziki nabarmentzekoa da haur eta gazteentzako poesiaren alorrean egindako lana. Ildo horren arrastoekin, ahots propioa garatu du idazleak bere poemarioetan: Notre-Dameko oihartzunak (Elkar, 1984), Bizitzarekin solasean (Elkar, 1989), Sarean leiho (Alberdania, 1994) eta Mailu isila (Alberdania, 2002). Hona hemen Susak kaleratu zuen Poesia Kaiera.

Mendibururen idazlan guztiak sarean

Sebastian Mendibururen idazlan guztiak sareratzeko xedea bete nahi du gaurkoan Klasikoen Gordailuak. Hori zela eta, oiartzuarraren Euskaldun onaren biziera (1762) liburua eta hainbat irakurlek faltan nabari zuten otoitzgaien sorta mardula (Jesusen amore-nekeei dagozten zenbait otoitzgai (I) (I) —1759, 1904—, Jesusen amore-nekeei dagozten zenbait otoitzgai (II) —1760, 1904— eta Jesusen amore-nekeei dagozten zenbait otoitzgai (III) —1760, 1905—) erantsi zaizkio orain arte eskainitako idazlanen zerrendari. Erlijiozko literaturaren zaleek ez ezik, hizkuntzaren dastatzaileek ere badute non bazka, beraz

Pako Aristiren poemak

Narratiba eta kazetaritza lanekin batera, poesiak aparteko tokia du Pako Aristiren literatur lanean. Iraileko ipuin eta poemak (Elkar, 1989) liburuan publikatu zituen lehen poema haien ondotik, segida xamarrean kaleratutako bi poemarioek —Castletown (Erein, 1996) eta Oherako hitzak (Erein, 1998)— erakutsi ziguten Aristiren poesigintzaren ildo nagusia: egunerokotasuna, bizitzea, amodioa, konpromiso etikoa… Bere poesiarik narratiboena dakar Libreta horiko poemak (Susa, 2003) lanak,  kaleratu duen azken poema liburuak. 2001ean XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman kaleratu zuen Susak Aristiren poemen antologia bat.  Osorik eskaintzen dizugu orain.