Ots
06
20
Otsailaren 3an zendu da George Steiner pentsalari eta literaturaren teorikoa. Literatura konparatuan eta itzulpengintzaren alorreko ikerlaria, lan esanguratsuak egin zituen literatur-kritikaren eremuan, Mendebaldeko literaturaren eremuan. Hainbat egunkari eta aldizkaritako kolaboratzailea, fikzioa eta poesia ere idatzi zituen. Zubizabal aldizkariak haren artikulu bat argitaratu zuen 2001ean, Kontraesanen eremu neutrala dira ametsak , haren heriotzan irakurgai jarri duguna.
Urt
30
20
1962ko urtarrilaren 29an jaio zen Olga Tokarczuk idazlea, Poloniako Sulechown. Ez da gure artean ezaguna izan 2019n Nobel saria jaso duen arte. Poesia, eleberriak, ipuinak (filmen oinarri izan direnak), obra anitza egina du. Ohar eta testu laburrez osatutako Lasterkariak (Bieguni, 2007) liburuak Poloniatik at haren izena zabaltzen lagundu zuen. Hango bi testu ekarri ditu euskarara Uxue Alberdik, hemen eskaintzen ditugunak.
Urt
28
20
2011n ezagutu genuen Lina Ben Mhenni, Tunisiako Ben Ali presidentearen aurkako errebolten kronika egin zuelarik Tunisian girl blogetik. Debekuak debeku, sarean jaso zituen erregimenaren aurkako iritzi eta gertakizunen kronikak. Eta euskaraz irakurri ahal izan genituen hainbat Denonartean argitaletxeak 2012an kaleratu baitzuen Tunisian girl liburua, Itziar Diez de Ultzurrunek euskaratua. Urtarrilaren 27an zendu da Ben Mhenni, 36 urte zituela, eta haren oroimenez hona hemen liburua osorik.
Urt
26
20
Urtarrilaren 26an amaitu da (h)Ilbeltza jardunaldien 2020ko emankizuna. Astean zehar hitzaldi, mahai-inguru, solasaldi, erakusketa eta bertzerik izan da, genero beltzaren inguruan, eta amaitzeko Poesiaren Kriminalak izeneko errezitaldia antolatu dute. Literatura beltzean jardun duten idazle batzuen poesia-lanaren lagin txiki bat: “Poesiaren kriminalak dira, beren lanarekin demostratu zutenak generoen gainetik idazleak zirela; eta etiketen gainetik, literatura egiten zutela”. Eta hementxe aurkituko dituzu Izzo, Christie, Vazquez Montalban, Borda, Nabarro, Hughes, Sciascia.
Urt
12
20
Literatura unibertsaleko kontakizun ezagunenetako bati ematen dio buelta Haruki Murakami idazle japoniarrak. “Esnatu zenean, itxuraldatu eta Gregor Samsa bihurtua zela ohartu zen” esaldiarekin hasten da Samsa maiteminez narrazioa. Eta atzera itxuraldatutako Gregor Samsaren gizakiratze berriaren fikzioa egiten du. Idazle japoniar arrakastatsuaren ipuin gozagarri hau ekarri du euskarara Ekaitz Sirvent Auzmendik, Murakamiren jaiotza egunez, urtarrilak 12, eskaintzen dizueguna.
Urt
02
20
Urtarrilaren 2arekin hil zen Vicente Huidobro, 55 urte lehenago, urtarrilean baita ere, Txilen jaioa. Parisera gaztetan joana, abangoardiari hasieratik atxiki izan zitzaion poeta da, XX. mendearen lehen erdian Hego Amerikako poesiaren berrikuntzan erreferentea izandakoa. Literatur aldizkarietan plazaratu da euskaraz. 1960an Antonio Valverde Ayalde-k ekarri zuen, Olerti aldizkarian plazaratutako hiru poemaz, eta Santi Onaindiak ere agerkari berean eman zigun poema bat 1968an. Geroago Tere Irastortzak itzuli zuen haren poema ezagun baten zatia (Kandela, 1984) eta Jesus Lete Ibaiertz-ek beste bat, Egan-en 1992an argitara emana. Hemen dituzu guztiak.
Abe
27
19
H-a galdu zuen Eak. Gabriel Arestiren Harri eta herri maiz gogoratu ditu Eak. Arestiren Etxea izan da Ea. Poesia egunak antolatu dituzte luzaroan, eta urteko azken egunak, H-a galdu zuen herria egitarauarekin historia eta literatura uztartzen emango dituzte.
Urrats galduen herria hitzaldia eskainiko du Iñigo Aranbarri idazleak abenduaren 28an (larunbata) 12:15ean Eako Eskolondon. Biharamunean, abenduaren 29arekin (igandea) Julio Cortazar ekarriko dute hizpidera. Mikel Sotok Julio Cortazar eta Ea batuko ditu bere hitzaldian eta ostean Pertsegitzailea ipuin euskaratuaren irakurketa dramatizatua egingo du Oier Guillan poeta eta aktoreak. Jon Muñozek ekarri du euskarara Julio Cortazarren ipuina eta Harkaitz Canok egin dio hitzaurrea. Ea eskuragai egongo da Zaldiarri bildumaren barruan.
Aza
12
19
68 urte bete zituen egunean, 2004ko azaroaren 12an, hil zen Lucia Berlin idazlea, duela hamabost urte. Bere literaturak egoki islatzen duenez, maizenik bere bizitza abiapuntu edo begiratoki baitu, 360 gradukoa izan zuen bizimodua, orain goian, orain behean, albo batean orain, gero bestean; baina bizitzen, gelditu barik. Irakurle eta kritikaren ezagutza berandu xamar ezagutua, azken urteotan izan du oihartzuna haren obrak Europan, Manual For Cleaning Women ipuin-bildumak batez ere. Liburu horretako hiru ipuin dakartzagu, Ainhoa Mendiluze Ormaetxea eta Isabel Etxeberria Ramirezek euskaratuak, idazle handi honen sormenaz gozatzeko lagin eder askoa.
Urr
21
19
Daniel Salgado galizierazko poesiagintza berriak duen egilerik nabarmenetakoa da. O Gran Rexeitamento / Flores para Albert Ayler (2017) da argitaratu duen azken lana. Lan horretako pasarte batzuk dira, besteak beste, Vietcong musika talde esperimentalean errezitatu ohi dituenak. Urrian Euskal Herrian izango ditugu, Azkoitiko Mataderoan (24), Bilboko Le Larraskito Kluban (25) eta Errenteriako Mikelazulon (26). Salgadoren eta Vietcongen etorrera baliatuta, bi olerki ekarri ditu Ibon Rodríguez Garcíak. Rodríguez bera Itxaro Bordarekin batera arituko da 24 eta 26ko emanaldietan.
Urr
16
19
Motz geratzen zitzaizkion John Bergerri diziplina artistikoen arteko bereizketak ez ezik literatur generoen arteko mugak, eta hala, bere lan guztiek zuten arte plastikoetatik, poesiatik, saiakeratik, narraziotik, eta abar. Horregatik, ia poema libururik atera ez zuen poeta izan zela esan dezakegu (bi poema liburu baino ez zituen argitaratu), baina aldi berean, munduari begiratzeko eduki zuen modu berezi hori izan zen bere poesia lanik emankorrena. Euskarara ekarri dugu orain, Iñigo Roque Eguzkitzak egindako itzulpenari esker.
Urr
15
19
XX. mendeko poesiaren testigu eta partaide behinenetakoa izan genuen Louis Aragon. Mendebaldeko tradizio poetiko indartsuenetako batean –frantsesean– kokaturik, ia mende guztia hartu zion bere bizitza eta poesiak. Dadaismoko eta surrealismoko poeta handienetako bat izanagatik, ez zen horretan geratu Aragonen ekarpen poetikoa. Poeta petoa izan zen, eta inork ez bezala menderatzen zuen lengoaia poetikoa. Poemen barneko erritmo, hoskidetasun eta errimek garrantzia handia dute bere poesiagintzan. Euskarara ekarri dugu orain, Itziar Diez de Ultzurrun Sagalàk egindako itzulpenari esker.
Urr
14
19
99 urte eta 6 hilabeteko espetxealdia, horixe Espainiako Auzitegi Gorenak Kataluniako politikariei ezarri berri dien zigor urte kopurua. Duela bi urte hasitako errepresio baten puntu gorena, hona hemen iazko abenduan Lledonerseko espetxean Jordi Cuixartek egindako aldarria: Izan dezagun adorea poema.
Urr
07
19
Natalia Ginzburg 1991ko urriaren 7an hil zen. Eta gaur euskarari ekarriak atalera dakargun istorio honetako protagonista Michele da, Adriana izeneko emakumearen seme galdua. Gaztetan familia atzean utzi, eta atzerrian ezkondu zen, eta gero, bizitza ez oso ordenatu baten ostean, atzerriko herrialde batean hil zen, argitu gabeko egoera batean. Amak negar egin dezake seme galdua gogoan, baina ezin izango ditu ulertu haren sekretuak. Sendikoen eta gertukoen arteko gutun-truke gisa aurkezturiko eleberrian, sentimenduen barreiamendua eta komunikatzeko ezintasuna dira nagusi. Michele maitea Amaia Astobizak itzuli du italieratik.
Urr
04
19
1953an Bingen Ametzagak Platero eta biok euskarara ekarri zuenetik, hainbat izan dira Juan Ramon Jimenez idazlearen lanak eskaini dizkigutenak, Gabriel Aresti, Juan San Martin, Nemesio Etxaniz, Patxi Ezkiaga, Joxemiel Bidador… eta orain Xabier Boveda. Hainbat poetaren lanak euskaratzeko aspaldidanik egiten diharduen lanean Jimenezena ekarri digu oraingo honetan, Labayru aldizkariaren 66. zenbakian: Hamabi olerki.
Ira
16
19
60.000 inguru hiztun dituen gaeliko eskoziarra arrisku bizian dagoen hizkuntza gutxitua da. Pàdraig MacAoidh, Peter Mackay ingelesez, egun Eskozian dagoen poetarik garrantzitsuenetariko bat da eta gaelikoz idazten du. Eskoziako Lewis irlan jaio zen 1979an, egun Edinburgon bizi eta St Andrewsko Unibertsitatean irakasle da. Gutxi bezala sortzaile eta ikerlari fina da. Greziar anastylosis hitza (berreraikitzea) kuttun du, bere ahots poetikoak pusketa eta hondakinetik berreraikitzen du etengabe. Bi poema liburu argitaratu ditu: Beste irla bat (2010) eta Ugari (2015). Lau poema ekarri dizkigu euskarara Nere Arrutik.
