Urr
03
12
2004ko urrian Larrabetzun sortutako Literatura Eskolak 2012-13 ikasturteko egitaraua ezagutzera eman du. Bederatzigarren edizio honetan Txillardegiri buruzko Markos Zapiainen hitzaldia iragarriz apaindu dute kartela. Urriaren 27an (larunbata) Hendaian abiatuko dira eskolak, Joseba Sarrionandiak egindako itzulpenen inguruan. Hurrengo hilabeteetako gaiak izango dira: Txillardegi (azaroan Donostian), itzultzaile aitzindariak (abenduan Oreretan), gure literatura erdaretan (urtarrilean Zarautzen), genero eta nazio identitateak antzerkian (otsailean Gasteizen), migrazioa euskal literaturan (martxoan Durangon), Amaia Ezpeldoi pertsonaia (apirilean Iruñean) eta John Cheever (maiatzean Bibon).
Ira
27
12
Goizean ispiluari begiratu eta zeure burua beste norbaitekin tronpatzeko zalantzan sumatzean, igarriko duzu alter ego-a zuregandik askatu egin dela eta bere kabuz ibiltzen hasi dela. Bertol Arrietaren Alter ero liburu berriko ipuinetako lagunak durduza suerte batek hartu ditu, zorabioaren mugan daude, nahasmenduak euren zainetan bidea egin eta portaera aldrebesturik. Ur Apalategi lagun duela, urriaren 2an (asteartea) 11:00etan Donostiako udal liburutegi zaharrean aurkeztuko du liburua Bertol Arrietak.
Ira
20
12
Literaturaren Zubitegia euskal literaturaren entziklopedia baten neurria hartzen ari da apurka. Astero berritzearen eta elikatzearen poderioz iritsi da dagoeneko 4.000 lan bibliografikoren zerrenda osatzera eta literatur liburuei egindako 4.000 kritika batzera. Eta gainera 6.000 esteka eskainiz, webgune batetik bestera gidatuko zaituen hipertestu bat moldatua du, idazleen inguruko edukietara ahalik eta bizkorren heldu ahal izateko.
Ira
19
12
Ez dizu onik egingo leloarekin olgetazko spot batzuk egin ziren Susaren webgunean duela 6 urte, ezpotak deiturarekin. Koldo Almandoz zinegileak asmo hari segida eman nahi izan dio orain, eta literatur liburuek onik egingo ez diguten ustea zalantzan jartzen du Edo bai… izenburua duen iragarki honekin. Spotak egin zalea baldin bazara, bidali egiguzu zeure proposamena.
Ira
12
12
Jasone Larrinagari esker, estreinako aldia da John Cheever idazle amerikarraren kontakizun bat ekarri zaiola euskarari. Igerilaria Cheeverren ipuin onenetako bat dela esan ohi da, 1964an The New Yorker-en argitaratua. Hasiera batean nobela izateko asmoa zuen, 150 orrialde bete ohar idatzita zeuzkan, baina narrazio moldea eman zion azkenean. Hartan oinarrituta, Frank Perryk film bat egin zuen 1968an, Burt Lancaster protagonista zuela. Igerilaria ipuina entzun ere egin dezakezu Xerezaderen Artxiboa-n, Bilbo Hiria irratian grabatua. Aurten 100 urte dira John Cheever jaio zela eta 30 hil zela.
Ira
05
12
Catherine Phil MacCarthyk Miren Agur Meaberen Bitsa eskuetan liburuko (2010, Susa) lau poemaren ingelesezko itzulpenak bidali dizkigu: Swan Song, Patti Smith Dreams of Rimbaud, Self-Mythology of La Jolie Fille eta Psalm. Lehen ere beste dozena eta erdi ingelesez jarriak badira Azalaren kodea bildumakoak.
Ira
04
12
Gerra osteko literatura murritzari hiru nobela ekarri zizkion idazletzat daukagu gaur egun Eusebio Erkiaga, nahiz eta genero guztiak probatua izan: gaztetan poesiarekin abiatu eta ondoren antzerkia, ipuina zein itzulpena ere bai. Erkiagaren nobelak etika kristauaren ardatzari estu lotuta sortuak dira; sarean emanak dituzu lehen hirurak: Arranegi (1950ean idatzi eta 1958an argitaratua), Araibar Zalduna (1958an idatzi eta 1962an argitaratua) eta Batetik bestera (1961ean idatzi eta 1962an argitaratua), baita liburu elektronikoz irakurtzeko moldean ere. Aldizkarietan plazaratu zituen poemen zerrenda jasoa dugu, 1931tik hasita. Erkiaga 1912ko irailaren 4an jaio zen Lekeition, duela 100 urte.
Abu
29
12
Lauaxetak poema bat eta Lizardik artikulu bat euskaratu zituzten gerra aurrean, baina gero, guk dakigula, ez da Maurice Maeterlincken lanik itzuli gurean. Flandriako idazle frantsesa jaio zela 150 urte dira abuztuaren 29an. Haren obra ezagunenak antzerkiak dira, hala nola: Arrotza (1890), Pelleas eta Melisande (1892), Monna Vanna (1902), Txori urdina (1908). Literatura Nobel Saria jaso eman zioten 1911n. Lauaxetak Hiru neskatilak (1896) poema itzuli zuen 1930ean eta Lizardik Txindurriak (1930) dibulgazio eta fabulazkoa 1933an. Maeterlinck 1949an hil zen Nizan.
Abu
22
12
Zura musika taldeak 2005ean plazaratutako Ilargi Handi Zauri Zarae diskotik erauzi ditugu Federico Garcia Lorcaren hiru poemaren euskarazko itzulpenak, Lauaxetak gerra aurrean eginak. Eta baita ere, Lauaxetarenak oinarritzat harturik, Bitoriano Gandiagari espresuki eskatu zizkioten hiru itzulpenen egokitzapenak. Garcia Lorca 1936ko abuztuaren 18an torturatu eta fusilatu zuten, eta 1937ko ekainaren 25ean Lauaxeta.
Abu
16
12
Eusko Ikaskuntzako lehendakaria eta Euskaltzaindiaren fundatzaileetako bat izan zen Arturo Kanpion politikari eta idazlea –Iruñeko haren etxean egiten zen batzar bat urtero–. Gazteleraz idatzi zuen batik bat; adibidez, Blancos y Negros (1898) eta La Bella Easo (1909) eleberriak, edo saiakerak: Gramática de los cuatro dialectos literarios de la lengua euskara (1884) eta Nabarra en su vida histórica (1914). Euskaraz idatzi zituen lan bakanak Klasikoen Gordailuan jasoak dituzu (horien artean Orreaga), eta itzulitakoak Euskarari Ekarriak gunean zerrendatuta datoz (besteak beste Gartxot, Itzaltzuko koblaria). Azken urte mordoa itsurik eman zuen Kanpionek, eta gerra sasoian estutasun eta mehatxuz itota hil zen 1937ko abuztuaren 18an Donostian, 83 urte zituela.
Abu
08
12
Jorge Amado idazlea jaio zela 100 urte dira abuztuaren 10ean. Haren gorazarrez, Jubiaba nobela digitalizatu eta osorik eskaintzen dizugu sarean, gazte zela 1935ean argitaratua eta 1997an Balentin Olaetxeak euskarara ekarria. Kontakizuna hasi orduko ezagutuko duzu Antonio Balduino (Baldo), boxeolari beltz brasildarra, Bahiako txapelduna pisu handitan, alemaniar ilehori baten kontra borrokan; bigarren kapituluan (Baldoren haurtzaroa gogoan) agertuko da Jubiaba, azti ihar buruzuria, deabrua botila batean gatibu omen zeukana. Nelson Pereira dos Santos zinegileak eleberrian oinarrituta Jubiaba filma egin zuen 1987an, Gilberto Gilen musikarekin.
Abu
01
12
Herodoto historialari greziarraren lau kontakizun eta Ovidio poeta erromatarraren bat euskaratu zituen Juan Mari Mendizabalek Ipuin ankerrak liburuxkan (Erein, 1994). Nola edertasun biluziak Kandaules erregea heriotzara eraman zuen azaltzen du lehendabizikoan Herodotok; bigarrenean, nola heriotzazko ametsak bete egiten diren halabeharrez, Kreso erregeari gertatu bezala; hirugarrenean, Zirori buruzkoan, nola krudelkeria gorenez zigortu ohi den desobedientzia; laugarrenean, nola Kanbises erregearen ankerkeria eroaren parekoa bilakatu zen. Eta azkenik, izugarrikeria bat da Ovidioren kontakizuna: Filomela eta Prokne ahizpen mendekua Tereo tiranoaren aurka.
Uzt
25
12
Uztailaren 29an lehenik eta abuztuaren 5ean ondoren, Jose Mendiage idazleari buruzko pastorala jokatuko du Arrokiagako herriak, Jean Bordaxarrek idatzia. Mendiage (1845-1937) Ameriketara joan zen hemezortzi urte zituela eta Argentinan, Txilen eta Uruguain bizi izan zen Montevideon hil zen arte. Itsasoaz bestaldean ezagutu zituen Iparragirre, Otxalde eta Otaño. Zazpiak bat liburuan (1900) eta aldizkarietan argitaratutako Mendiageren bertso eta olerkiak Piarres Xarritonek batu zituen 1992an Jose Mendiague, haren bizia eta haren kantuak bilduman, tartean noski Kantuz izeneko oso ezaguna. Pastoralaren mustrakako irudiak (uztailaren 15ean hartuak) Kanaldude telebistan dituzu.
Uzt
19
12
Andre Gide idazleak eta Gaston Gallimard editoreak sustaturik Paul Valeryk hogei urteko isilaldia amaitu eta La jeune Pataque poema luzea argitaratu zuen 1917an. Hiru urte geroago bildu zituen 1890-1900 urteetan idatzitakoak: Album de vers anciens. Eta 1922an plazaratu zuen Charmes ou poèmes liburua, beste batzuen artean Itsas hilerria (Le Cimetière marin) poema zekarrena, hain famatua Frantziako literaturan; Miel Anjel Unanuak euskaratu zuen 1990ean Hegats aldizkarian. Paul Valery Okzitaniako Seta-ko hilerrian datza 1945eko uztailaz geroztik.
Uzt
12
12
Barojatarrek Beran erositako Itzea etxean hil zen Serafin Baroja 1912ko uztailaren 16an. Donostiako Plaza Berriko (gaur Konstituzio Plazako) etxeetako batean 1840an jaioa, ingeniaria izan zen, ideologiaz liberala, lau seme-alabaren aita: Dario, Ricardo margolaria eta Pio eta Carmen idazleak. 1875ean Gazi-gezak poema liburutxoa argitaratu zuen. Eta hiru urte geroago idatzi zuen Pudente lehen euskal operaren libretoa, 1894an Donostian taularatua Jose Antonio Santestebanen musikaz. Geroago Santestebanen Lutxi opera (1904) eta Hamahiru damatxo zarzuela ere jantzi zituen. Barojaren kantu denontzat ezagunena San Sebastian martxa da, Sarriegiren doinuaz. Idazlearen bizitzako zertzeladak Joxemiel Bidadorrengandik ezagutu ditzakezu, baita ere Patri Urkizuk 1988an Txertoa argitaletxearekin plazaratutako bilduman.
