Abe
19
12
Erik Satie (1866-1925) musikari eta pianista frantsesaren komedia liriko surrealista bat da Medusaren azpijokoa, 9 eszenaz egituratua, 1913an idatzia (martxoan testua, ekainean musika) eta liburuan 1921ean argitaratua, Georges Braque pintorearen hiru xilografia kubistaz apaindurik. Komedia honen emanaldi oso berezi bat izan zen 1948ko udan Ipar Carolinako Black Mountain College-n: John Cagek jo zuen musika, Willem de Kooningek diseinatu zuen oholtza, Buckminster Fuller izan zen Medusa Baroia eta Elaine de Kooning izan zen Frisette, tximino mekanikoaren dantzak Merce Cunninghamek egin zituen, eta Arthur Pennek zuzendu zuen antzezlana.
Abe
13
12
Sean O’Casey (1880-1964) antzerkigile irlandarra, familia oso apalekoa zen; Seanek sei urte zituela hil zitzaien aita hamahiru anai-arrebei. Conradh na Gaeilge elkarteko kide egin zen 1906an, Herritarren Armadako idazkari nagusi izendatu zuten 1914n, eta 1917tik aurrera (Thomas Ashe adiskidea gose greban hil zenez gero) idazle bilakatu zen. Euskaraz obra bakarra daukagu, 2003an Zubizabal aldizkarian itzulia: Libra bat kobratu nahi dut (1939), orain digitalizaturik eskaintzen dizuguna: Jerry eta Sammy posta bulegora sartu dira libra baten bila. O’Casey hil eta berehala, haren bizitzan oinarritutako filma errodatu zuten Jack Cardiff and John Ford-ek 1965ean: Young Cassidy.
Abe
04
12
Max Aub abangoardiako antzerki idazletzat jotzen da (Botila bat, 1924; Mesfidati miresgarria, 1924; Zekenkeriaren ispilua, 1927; eta abar), nahiz eta nobelak eta poema liburu eder askoak ere idatzi zituen, adibidez: Labirinto magikoa, sei nobelaz osatutako saila (1943-1968), Espainiako gerrari eta exilioari buruzkoa. Duela bederatzi urte Zubizabal aldizkarian euskaraturik agertutako Konkordia plazako hitzaldia monologoa eskaintzen dizugu, honela aurkezturik datorrena: ekintza gaur bertan gertatzen da Parisko Konkordia plazan, 1950eko urriaren 7an. Truman jauna oholtzetako batean dago; bestean Stalin jauna, bere aurkaria. Plazaren erdian batetik bestera dabil Astakirten Handia hizketan.
Abe
03
12
Durangoko Azoka egunetan 88 ekitaldi izango dira Ahotsenean, musikakoak 52 eta 36 liburuei buruzkoak; beste era batera esanda: ordu erdiro ekitaldi bat. Idazle hauek izango dira Ahotsenearen bosgarren aldian: abenduaren 6an Bernardo Atxaga, Eric Dicharry, Ramon Saizarbitoria, Jon Arretxe, Pako Aristi; abenduaren 7an Rikardo Arregi, Xabier Etxeberria, Bertol Arrieta, Xabier Soubelet; abenduaren 8an Joxemari Iturralde, Karmele Jaio, Harkaitz Zubiri, Hedoi Etxarte; abenduaren 9an Oier Guillan, Asier Sarasola, Ainara Maia, Iñaki Segurola, Urtzi Urkizu, Peio Jorajuria.
Aza
28
12
Duela 25 urte, 1987ko azaroaren 30ean hil zen James Baldwin, XX. mendean idazle afroamerikarren ordezkari ozenetako bat. Harlem auzunean jaioa, bizitako pobrezia eta mespretxuak girotutako istorioak kontatzen ditu, eta gaztaroa gogoratzen du bere libururik ezagunenak: Zoaz mendira aldarrikatzera, Juan Mari Mendizabalek euskaratutako nobela. Saiakeraren alorrean ere beltz jendearen eskubideez eta arrazakeriaz pieza onak eskainia da Baldwin, 1961eko “Inork ez daki nire izena” batez ere; liburu horretako pasarte bat euskaratu zuen Iñigo Aranbarrik 1991n Susa aldizkariarentzat: Hegoak poor Richard.
Aza
27
12
Literaturarako grinaz, elkartasunez gerraren kontra, bizipozez amodioan, Erresistentzian borrokan, kuraia handiz presoaldian… Robert Mussche idazle flandriarraren izaera eskuzabalak zirrara sortzen du. Kirmen Uriberen bigarren nobela da Mussche, Espainiako Gerra eta Bigarren Mundu Gerra bitartean kokatutako kontakizuna, gatazka garai zail eta gordinetan. Azaroaren 28an Bilboko Kafe Antzokian nobelako pasarteen irakurraldia egingo dute Miren Gaztañagak eta Ander Lipusek, eta azaroaren 30ean Kirmen Uribek jendaurrean aurkeztuko du liburua, Donostiako Udal Liburutegiko sotoan.
Aza
20
12
Bigarren poema liburua aurkeztuko du Hedoi Etxartek azaroaren 22an Donostian. Sinplistak dauka izenburua, eta ez du antzik lehenengo Suzko lilia harekin. Sinplistak liburuak ez baitauka antzik euskarazko beste poema bildumekin. Poema zuzenak eta zorrotzak dira Sinplistak honetakoak, artifiziorik gabeak eta zakarrak ere bai batzuetan. Oso gaurko poemak dituzu: konprometituak, amodiozkoak, salaketazkoak. Aurkezpena baino lehen osorik eskaintzen dizugu sarean.
Aza
14
12
Iñaki Aldekoa editoreak zortzi kontakizuneko bilduma bat plazaratu zuen duela hamabost urte: Ipuin gogoangarriak (Erein, 1997). Dickens, L’Isle Adam, Mauppasant, Txekhov, London, Joyce, Borges eta Singer idazleen pieza bana aukeratu eta hiru itzultzailek euskaratu zituzten: Juan Mari Mendizabalek lau ipuin, Juan Garziak bi eta Juan Kruz Igerabidek beste bi. Sarean jaso ditugu orain, klasiko hauek irakurtzen ongi pasatuko duzulakoan.
Aza
12
12
Azaroaren 15erako, osteguna, Nazioarteko PEN Klubak idazle presoen egunaren deialdia egin du mundu osoan, urtero bezalaxe. Ataramiñe elkarteak eta Euskal PEN Klubak antolaturik, Letrak giltzapetik irakurraldia izango da Donostiako Boulevardean 18:00etan, eta ondoren 19:30ean Mitxel Sarasketarekin, Fermin Munarrizekin eta Laura Mintegirekin solasaldia Udal Liburutegiko sotoan.
Aza
08
12
Antzerki obra berezi bat digitalizatu dugu aste honetan, Katalina Eleizegiren hirugarrena: Gaine, 1929ko urtarrilean idazten amaitua eta El Dia egunkarian argitaratua 1932ko otsaila eta apirila bitartean. Gaine izeneko emakumezko gaztea du protagonista. Eta honelako oharrarekin abiatzen da: “Antzerki hau hemendik berrogeiren bat urtera [1970 inguruan] gertatuko balitzateke lez antzeztuko da, irudimenak garai haietan izan litezkeen erako jantzi eta tresnak sortuz”. Obrak dituen hiru ekitaldietatik lehendabizikoa Europa barreneko hotel batean jokatzekoa da. Amodioa, gerra, politika, suizidioa, oinordetza… gai ugari lantzen ditu.
Aza
02
12
Armiarma atariko Kritiken hemerotekara 77 kritika gehiago ekarri ditugu aste honetan, Egin egunkarian argitaratu izan zirenak 1978-1998 bitartean. Kritiken biltze proiektu hau abian ipini genuenetik izan dugun hutsuneetako bat izan da Egin xehetasunez arakatu eta literatur liburuei buruz egindako iruzkinak digitalizatzea. Ahaleginduko gara aurrerantzean beste gabezia batzuk ere estaltzen.
Urr
24
12
Idazle batek beste bati kartzelatik ihes egiten lagundu dionez geroztik atzerrian bizi da, lanbiderik gabe, herritik urrun, lehen jori sortzen zitzaizkion istorioak asmatzeko ezindurik. Mikel Antzaren Atzerri nobela berriak literatura, kartzela, ihesa, exilioa, klandestinitatea eta amodioa ditu ardatz nagusiak. Bigarren nobela honetan Mikel Antzak idazle berri bat deskubrituko du: bere baitan isil eta gordean ibilitakoa, behinola ihes egin zuena eta ordutik itzultzeko ahaleginean ari dena. Susa argitaletxeak urriaren 30ean aurkeztu aurretik osorik eskaintzen dizu sarean.
Urr
17
12
Iñigo Aranbarrik euskaraturik bidali dizkigu Ingeborg Bachmann poeta, narratzaile eta saiogile austriarraren zazpi poema. Klagenfurten jaio zen 1927an eta Erromako ospitale batean hil 1973ko urriaren 17an, bere etxean sutea izan eta hiru astera. Gruppe 47ko kide, hizkuntza garbitzea izan zuen obsesio, hizkera berri bat sortzeko. Matxismoak mendeetan zizelaturiko hitz eta moldeetatik libre, maitasun beti konplikatu eta mingarri bat definitu nahiak markatzen du Ingeborg Bachmannen bidea. Malina eleberrian oinarrituta Werner Schroeter-ek filma errodatu zuen 1991n, Elfriede Jelinek gidoilari zuela.
Urr
10
12
Wolfgang Borchert aktore eta idazle alemaniarraren ipuin bat itzuli du Mikel Elorzak, 1947an Astearte honetan izeneko kontakizun bilduman agertu zen haietako bat: Gauez lo egiten dute arratoiek, Bigarren Mundu Gerra garaiko istorioa, bonbardatutako etxe suntsitu baten aurrean gertatzen dena. Gerran soldadu bidali zuten Borchert; han zauritu eta gibela guztiz kaltetzeraino gaixotu zen, eta kartzelatua ere izan zen, agidanez Goebbels ministroaren parodia egin zuelako kabaret batean. Gerra amaitutakoan, gutxi biziko zela jakinarazi zion medikuak baina bi urtean obra hauek plazaratzea lortu zuen: bi ipuin liburu, poema bilduma bat eta Atetik kanpora drama. 26 urte zituela hil zen 1947ko azaroan.
Urr
04
12
Scanner liburuko zazpi poema galegora itzulirik bidali dizkigu Ricardo Pichel Gotérrezek, aurreneko bi poemak (1977ko urriko gau bat eta Terra Nova) eta bost gehiago; lehendik ere ingelesez emanak badira liburu bereko lau pieza. Bestalde, Leire Bilbaoren Ezkatak bildumako poemak katalanez, galegoz, espainolez, italieraz, alemanez eta ingelesez dauzkazu.
