Abu
03
06
1906ko uztailaren 26an jaio zen Iokin Zaitegi. Idazle, itzultzaile eta kultur ekintzaile nekagaitza, asko dira arrasatearrak jorratu zituen eremuak. Itzultzaile gisa egindako lanak azpimarragarriak dira, batez ere klasikoak euskaratzen egindakoa: Sofokles, Euripides, Platon, J. Benaventeren Abereen indarra, Ebanjeliñe… Euzko-Gogoa aldizkariaren sortzaile eta sustatzaile nagusia izan zen, Guatemalan lehenbizi eta Miarritzen gero. Eta sortzaile ere izan zen. Hitz lauz idatzitako Bidalien eginak lanaz gain, olerkari izan zen Iokin Zaitegi. Aldizkarietan plazaratu zituen poema asko, eta bi liburuetan bildu zituen: Goldaketan (Mexiko, 1946) eta Berriz ere Goldaketan (Guatemala, 1962). Osorik eskaintzen dizkizugu biak.
Uzt
30
06
Israelgo Armadaren erasoen ondorioz dira aipagai egunotan hedabideetan Libano eta Beirut. Literatura arloan mugimendu handiko herria da Libano, poeta interesgarrien sorleku. Eurak dira Libano libre, Libano erresistenteko poetak. Eurak gaurko Libano setiatuan. Euren ohoretan.
Uzt
27
06
1856ko uztailaren 26an jaio zen George Bernard Shaw, Dublinen. Antzerki autore handia, botereari kritika egitea presente dago hala bere antzerki lanetan nola saioetan, bereziki kritika lanetan, literatura eta musika alorreko kritika lanetan. 50etik gora antzerki-lan idatzi zituen, batzuk oso arrakastatsu eta ezagunak: Alargunen etxea; Candida; Pigmalion; Patuaren gizona; Armak eta gizona; Santa Joana… 1925ean Nobel saria eman zioten. Candida obra dugu euskarara itzulia, Jon Agirrek euskaratua eta Ibaizabalek argitaratua 2002an, Literatur Unibertsala bilduman, orain osorik eskaintzen dizueguna.
Uzt
23
06
Wong Kar-Wai zinemagileak Manuel Puig eta haren Boquitas pintadas ditu idazle eta liburu gustukoenak. Paraje hauetan ez oso ezaguna, nor da Kar-Wai liluratzen duen egile hori? Cuernavacan hil zen, Mexikon, 1990eko uztailaren 22an. Atzo 16 urte. Orain gutxi kaleratu dute haren biografia, eta 2004an Argentinako El cuenco de Plata argitaletxea haren lan ezkutukoak argira ekartzeko lanean hasi zen.
Uzt
20
06
Gure literatura klasikoak nagusiki erlijioaren esparruko gaiak izan ditu ardatz, eskuarki, teologiaren labarretan ausartu gabe, eliz mezua zabaldu baino egiten ez zutenak. Horren erakusgarri, eta J. A. Mogelen idazlan guztiak biltzeko ahaleginean, haren Kristaubaren ikasbidea (XVIII.mendea: 1987) eta Kristau Erakasle Euskalduna (XVIII.mendea: 2004) eskaintzen ditu Klasikoen Gordailuak gaurkoan, bi-biak katiximen arlokoak. Beste multzo batean datoz Juan Mateo Zabalaren Sermoiak-I (1816-1833: 1996) eta Sermoiak-II (1816-1833: 2000). Txomin Agirreren Sermoiak (1898-1916: 2000) izeneko bildumak emango dio amaiera gaurko irakurraldiari. Nolanahi ere, erlijio-literatura urruti duenari interesgarri egingo zaizkio Mogelen lehen liburuaren erdarazko hitzaurrea eta Agirreren sermoien artean galdutako harribitxia, hots, Euskeraren alde izeneko hitzaldia.
Uzt
20
06
Duela 10 urte, 1996ko uztailaren 18an hil zen Martin Ugarte Saletxe idazle legazpiarra. Baserri eta artzain giroaren eta batez ere hizkuntza-ondarearen ekarpenak literaturara ekartzen ahalegindu zena, hitz lauzko On egiñaren obariak (Kuliska Sorta, 1972) da bere lehen argitalpena, non Arriantxo sasi-medikuaren bizitza nobelatu zuen. Gutxi argitaratuagatik, bertso eta olerki lana izan zuen jardunik oparoena. Sari hainbat irabazitakoa, bere poemarik ezagunenak eta esaera zaharren bilduma argitaratu zituen Legazpiko Udalak 1986an, Jatorriaren errotik liburuan, zeina osorik eskaintzen dizuegun. Horretaz gain, bildu ditugu hainbat aldizkaritan —Legazpiko Hots-en, besteak beste— argitaratu zituen poemetarik ia gehienak.
Uzt
20
06
Roberta Gozzi itzultzailearen lanari esker, italieraz irakur daitezke Rikardo Arregi Diaz de Herediaren lau poema. Izenburuek hots ederra dute: Poema d’amore, Più o Meno –IV; Souvenir Pieux; Fogli caduti per strada eta Poema d’amore, Più o Meno –I. Susa argitaletxearen webgunean eskaintzen dizkizugu.
Uzt
16
06
Donostiako Meetok argitaletxeak France Preseren poeta esloveniarren poema bilduma kaleratu du berriki (Poemas, 2006). Preseren Esloveniako poeta nazionala da. Otsailaren 8an Preseren Eguna da Eslovenian. 1849ko otsailaren 8an hil zen. Esloveniako kulturaren eguna da otsaileko hori orain. Gaur gutxira arte, haren aurpegia agertzen zen 1.000 tolaretako billeteetan. Hain da garrantzitsua Esloveniarentzat, hain da baliotsua, heroi nazionaltzat daukate. Eta heroi nazionala ez da gerlari bat, ez tenientea, ez koronela: ez zuen armarik hartu. Heroi nazionala poeta da. Pentsamendua eta hitzak ziren haren babesgarri eta ikur. Bere Zdravljica (Brindisa) poema da 1991. urtetik Esloveniako himno nazionala. Garaiko altxamendurako oihu bat, aberriari eta pozari eskainitako amodiozko kantua da.
Uzt
13
06
1989an Balizko erroten erresuma kaleratu eta zortzi urtera publikatu zuen Koldo Izagirrek bere hurrengo poema-liburua, Non dago Basques’ Harbour (Susa, 1997). Eta beste mugarri bat ezarri bere literaturgintzan, pauso bat areago emanez bere hizkuntza poetikoan, estiloan, unibertso literarioaren eraikuntzan. Lehendik bagenekiena berretsi baizik ez zuen egin: euskal poesiaren ahotsik garrantzitsuenetakoa dela berea. Osorik dauzkazu irakurgai -eta entzungai gainera, batzuk- Basques’ Harbour-eko poemak.
Uzt
09
06
Xuan Bellok bere herritik, Asturiasetik, begiratzen dio munduari, eta herri horren memoria aldarrikatzen du aurrera begiratzeko ere. Asteon Donostian izan da.
Uzt
06
06
Euskal herritarrekiko harremana ez zuen Ernest Hemingwayk Iruñean soilik izan, ez horixe. Idazlearen Kubako etxea hainbat euskaldunen biltoki bilakatu zen, AEBetako zerbitzu sekretuentzat lanean. Ertamerika eta Hegoamerika osoan errepikatuko zen jarduera eta eskema. AEBetako artxiboetan egindako ikerketa baliatuta, harreman eta jarduera horri buruzko saiakera mamitsua idatzi zuen Edorta Jimenezek, eta Susarekin kaleratu 2003an.
Uzt
02
06
Arrazoi batek edo besteak bultzatuta, idazle asko izan dira historian zehar beren buruaz beste egin dutenak. Maikovski, Plath, Pavese, Rigaut eta Tsvetaeva izan ziren horietako batzuk.
Eka
29
06
Francisco Ignacio Lardizabal zaldibiarra jaio zenetik berrehun urte betetzera doazen honetan (uztailaren 5ean, hain zuzen), Klasikoen Gordailuak haren aurretik ondutako ebanjelio-liburuen bi itzulpen-moldaketa eder sareratu nahi ditu omenaldi gisa. Lehendabizikoa J. Haraneder lapurtarraren Jesu Kristoren ebanjelio saindua (1740: 1990) da. Sinesmen katolikoan lehen Testamentu Berria izan arren (aurrekoa Leizarraga protestanteak burutu zuen 1571n), ehun bat urtez egon zen argia ikusi gabe, eta orduan ere (1855ean) lau ebanjelioak bakarrik kaleratu ziren. Gaurdanik oso-osorik aurkitu ahal izango du zaletuak sarean. Bigarren eskaintza P.A. Añibarro bizkaitarraren Jesu Kristoren lau ebanjelioak batera alkarturik (c. 1804-1821: 1991) dugu. Bi-biak, irakurleak ikusiko duen bezala, goi mailako lanak eta, zalantza gabe, omenaldi egokia euskaldunok gehien irakurri bide ditugun Testamentu kristauen apailatzailearentzat (Klasikoen Gordailuan ikus daitezke hark egokituriko Testamentu Berriko Kondaira eta Testamentu zarreko kondaira).
Eka
29
06
2004an plazaratu zuen Paddy Rekaldek Bilbo dub kronikak poemarioa. Sex abaroa poema liburua lehen ere kaleratua, Txalaparta argitaletxearekin, bere unibertso literarioan sakontzen dute dub poema hauek, erritmoz jositako Bilboren kronikek. Whiskey koloreko gauak (Txalaparta, 1999) edo Rebel Mayo Colorao (Txalaparta, 2002) liburuetan landutako mundu ikuskeraren beste erretratu bat da, poesiaren prismatik iragazia. Osorik irakur dezakezu orain.
Eka
25
06
1956an kaleratu zuen Allen Ginsbergek Howl poema. Mende erdia bete den honetan, hainbat poema irakurraldi egin dira Beat mugimenduko poema enblematikoena izan zena gogoratzeko. Mila ale inprimatu ziren 1956an. Nola lortu zuen, eta zergatik, XX. mendeko poemarik garrantzitsuenetako bat izatea? 44 orri zituen liburuxka bat zen, eta orduko askori liburu garrantzitsua izateko gorputza falta zitzaiola iruditu zitzaien. Dena arazo eta oztopo zen, eta autoritateek moralgabea zela esan zuten.
