azaroak
Ots 23 22
2017ko otsailaren 23an hil zen Marijane Minaberri. 60etan hasia ipuin eta poemak euskal aldizkarietan argitaratzen, antzerkigintza ere landutakoa, haren lanak mugarri dira haur eta gazte literaturan. Irakurleek ez ezik, kantariek ere jo zuten Minaberriren lanetara. Duela 5 urte zendutako idazlearen lanak irakurgai dituzu: Haur antzerki, Itxulingo Anderea, Mari Gorri eta Xoria Kantari.
Ots 18 22
Emakumeen eskubideen aldarrikapena eta egoeraren salaketa, bereziki emakume beltzen defentsa eta zapalkuntza-egoeraren salaketa, eskubide zibilen aldeko borroka… zenbait eremuk batzen ditu Audre Lorde eta Toni Morrisonen bizitza eta jarduera. Nagusiki poesia eta saiakeraren bitartez lehena; eleberrien bitartez bigarrena. Borroka eremuez gain, beste puntu bat ere bazuten partekatzekoa: hiru urteko aldearekin, otsailaren 18 batez jaio ziren biak, 1934an eta 1931n, hurrenez hurren. Lorderen poema antologia euskaratu zuen Danele Sarriugartek, eta Susa argitaletxearen Munduko Poesia Kaierak bilduman argitara eman (baita lehenago Elearazi egitasmoan ere testu bat, Nagusiaren tresnek ez dute sekula eraitsiko nagusiaren etxea), biak ere online irakurgai daude. Nobel saria jasotako Morrisonen Maitea eleberria euskaratu zuen Anton Garikanok (Elkar-Alberdania, 2004), eta lehenago Itziar Iriondok Gaueko hitzak narrazioa, Milabidai bilduman plazaratua, hau ere oniine irakur dezakezuna.
Urt 25 22
Emakumeei eta fikzioari buruz jarduteko eskaera bati jarraiki idatzi zuen Virginia Woolfek Gela bat norberarena saiakera. Emakumeen genero-rolak aztertu zituen bertan, idazleak, sortzaileak eta fikzioko pertsonaiak diren aldetik. Antzeko eskaera egin zioten Hea kultur elkartekoek Miren Agur Meaberi. Eta aurreko larunbatean, eta idazleak Nola atondu (dudan nire) gela bat norberarena hitzaldia prestatu zuen, beren beregi. Zaldiarri bilduman argitaratu dute antolatzaileek, eta gaur Virginia Woolf idazlea omentzeko xedez, osorik dakargu sarera.
Urtarrilaren 25ean 140 urte bete dira Virginia Woolf jaio zela, eta parada egokia da liburu horixe, Gela bat norberarena, gogora ekartzeko, Maria Colerak itzulpena egin eta Consonnik argitara emana, eta baita Woolfen euskarazko beste hiru lan ere, denak osorik irakur daitezkeenak: Dalloway anderea (Itziar Diez de Ultzurrunek euskaratua, edo! argitaletxea, 2014), Emakumeen lanbideak edo Etxeko Aingerua hiltzea (Ana I. Moralesek euskaratua, edo!, 2014) eta Farorantz (Anton Garikanok euskaratua, Ibaizabal, 1993).
Urt 13 22
Txillardegik Anaitasuna, Egin, Punto y Hora de Euskal Herria, Plazara, Argia eta batez ere Zeruko Argia-n 1968 eta 1986 artean argitara emandako kronikak biltzen ditu liburu honek. Belgika, Norvegia, Estatu Batuak, Gales, Galizia eta Andorratik bezala, Barkoxe, Altzürükü edo Berrizaundik idatziz bere kezka nagusien berri ematen du idazlan hauetan Txillardegik, jakin-min zabalez, begirada zorrotzez eta irakurleari berarekin batera bertan dagoela sentiaraziz. Koldo Izagirre eta Juan Luis Zabalak atondutako edizioa da Susak argitara eman duen Kronikak liburua.
Urt 07 22
Poesiaren aldeko ekintzaile aski ezaguna da Auxtin Zamora, urtetan “Hatsaren Poesia” izeneko jardunaldien eta argitalpenen motorra eta gidaria. Alta, poeta ere bada Zamora, eta oraingoan bere lehen poema bilduma ekarri nahi izan dugu akordura, Ezin errana izenburukoa, Maiatz-ek 1986an argitaratua. “Nigar egin dut karrikaz karrika, / xingar eta amodio galdeka, / izarrek zilatu arte zerua”.
Abe 18 21
Abenduaren 15ean hil da bell hooks pentsalari, idazle eta aktibista afro-amerikarra. Genero, arraza, sexualitate eta klasearen intersekzionalitatea ulertzeko, ezinbesteko erreferentzia. 2018an Katakrakek argitaratu zuen (Amaia Apalauzak euskaratua) haren idazlan enblematikoenetarik bat, Feminismoa denon kontua da, orain sarean osorik irakurtzeko moduan eskaintzen dizueguna. Liburuak azpi-izenburua “Politika pasio” du, eta ez da kasualitatea.
Abe 11 21
Emari handiko idazlea da Itxaro Borda. Ia berrogei liburu ditu argitaratuak, eta horietako batzuk ez daude oso eskura, liburu-dendetatik urrun eta jende gutxiren apalategietan. Oraingoan, haren hiru liburu ekarri ditugu sarera: Urtemuga lehorraren kronika (1989) narrazio liburu historikoa, eta bi poema liburu: Hautsak errautsa bezain (2002) eta Noizteinka (2007). Hirurak ala hirurak, Maiatz argitaletxe erreferentzialean argitaratuak.
Abe 01 21
Euskal kondaira baten arabera, izurdeak, garai batean, pertsonak izan ziren. Izurde bilakatu ziren laminen maitale izatearren. Eta behin gorputzez aldatuta, ezin berriz lehengora itzuli. Migranteari ere gertatzen zaio halakorik herrialdez aldatzen denean. Uri, Nora eta bien seme-alabak New Yorkera lekualdatuko dira liburu honetan. Rosika Schwimmer sufragista eta bakezalearen bizitzan oinarritutako nobela bat idatzi nahian ari da Uri: nola hazi zen zaldi eta kontzertu artean, nola lotu zen emakumeen askapen mugimendura, nola antolatu zuen Gerra Handiari aurre egin nahi zion bake-ontzia. Haren urratsak ikertu bitartean, ordea, bereak ere aterako zaizkio bidera. Kirmen Uriberen Izurdeen aurreko bizitza osorik eskaintzen dizuegu sarean.
Aza 29 21
Sormenaren izaera kaotiko eta poliedrikoari muzin egiten ez dion sortzailea dugu Amancay Gaztañaga. Eta antzerkiaren korronte anitzetik edaten duen testua dugu 39 lore. Trebeziaz maneiatzen ditu, kasu, heroiaren ertzak, mitoen berrirakurketak, absurdoaren tranpak, plano espazial ugarien iradokitzeak, erritmo aldaketak eta, funtsean, hitzen musika. Tradizioaren eta garaikidetasunaren arteko zubian bertan idatzitako testua da, finean. Eraikia izan zaigun imajinario androzentristatik at zizelkatutako pertsonaia femenino ugariz osatua dago obra, Ganbila bildumarako espresuki sortua. Kasu honetan, testuaren irakurketa Arrate Rodriguezen irudiek biderkatua da.
Aza 28 21
Antzerki munduan aski ezaguna da Peru Calabaza Saban, Antzerkiola Imaginarioaren behinolako garaietatik hasita. Ganbila bilduman, 99 pauso ganorabakoen aldamenean argitaratu berri da, urte asko tiradera batean sartuta eman dituen obra. Tiraderako egonaldiak, baina, ez dio gaurkotasunik kendu, estetikari eta formari dagokienean, bete-betean kokatu baitaiteke teatro postdramatikoa deiturikoaren ezaugarriekin: izaera zatikatua, absurdoaren eragina, poesiarekiko lotura formala… gorputzetan pentsatutako idazkera.
Aza 27 21
Adinaren arabera irakurketa ezberdinak eskain ditzakeen antzerki obra da Porno vs Afrodita; musikaren arloko giroa jasotzen du, belaunaldien arteko talka, porrota eta behinolako ametsen argi-itzalak, tentsio horretan irauteko kemena, pertsonaien izaera patetiko maitagarri bat… Patricia Urrutia Urietaren eta Benetan Be Teatroa taldearen eskutik, azken hilabeteotan maiz taularatu izan den lan hori, bestelako osagarri batzuen laguntzaz, argitaratu berri du ehazerekin batera Susak argitaratzen duen Ganbila bildumak.
Aza 25 21
Zerekin taxutu absentzia? Nola zutitu ez dagoena? Etxeak egiteko behar den guztia saltzen zuen aita bat. Alkoholak blaitutako aita bat. Heriotzaren atezuan abiatzen du kontakizuna liburu honetako narratzaileak. Heltzear da, helduko da, eta hainbestetan sofatik lan handiz altxatzen ikusitako aita, kalea balantzaka zeharkatu eta bulegoaren iluntasunean gotortzen zena, hitzekin laztantzeko modu bat entseatuko du alabak. Batera eta bakarka izandakoaren memoria sortu. Aita baten puskak bildu ditu Eider Rodriguezek bere aurreneko nobelan, Eraikuntzarako materiala. Denboran luzatutako gainbeheran murgildu, eta, izendatu ezin direnen aurrean, eremu laiotz bat argitu. Osorik irakur dezakezue sarean.
Aza 18 21
Momentu bat jasotzen du Itziar Ugarte Irizarren lehenengo Gu gabe ere poema liburuak: dena irabazteko izan eta dena galtzeko beldurra sentitzen hasten garen momentu hori. Erabaki, deskubrimendu eta oroitzapen berrien garaia. Poemotako ahotsa bere mundua sortzen ari den sasoi horretan, lurrikara isila izango da hurbileko hiru pertsonaren heriotza. Denbora eta lekuarekiko kezka areagotuko dio horrek, munduarekiko begirada aldatzen eta zailtzen ari den bitartean, horrek dakarren ziurgabetasunarekin eta, nola ez, gozamenarekin. Osorik irakur dezakezue sarean.
Aza 10 21
Nancy Fraser filosofo estatubatuarraren azken hausnarketak euskaratu ditugu Lisipe bildumaren hamargarren ale honetan. Osorik eskaintzen dizuegu sarean. Bere pentsamendua taxutu duten oinarrizko ideiak jasotzen dira; esate baterako, kapitalismoa ordena instituzionalizatu gisa kontzeptualizatzearen beharra, ordena hori posible egiten duten faktore ikusezinen azalpen xehea eta kapitalismoaren erro misogino, sexista eta arrazistaren leheneratze politikoa. Zerk ezberdintzen ditu soldatapeko gizonaren esplotazioa eta soldatarik gabeko emakumeen desjabetzea? Nola ulertu behar dugu justizia soziala testuinguru berri honetan? Nola antolatu behar dira mugimendu sozialak emantzipazioa denona izan dadin?
Aza 05 21
Kondizio sozialaren konkrezioez, elkartasunaren, lehiaren eta karitatearen artekoez, arrotzaren aurreko izuaz zein dantza-gogoaz, familia loturez, beldurraz eta epikaz —arrosaz zein klase ertainarenaz— ari dira Uxue Apaolazaren Bihurguneko nasa liburuko ipuinak. Madrilgo eguzkiak egiten die aterpe bederatzi narrazioei, non azalduko diren trenbide ondoko prozesionariak, manoletinekin ibiltzearen urradurak, lo den haurra hilko balitz zer galdetzen duten hizketa gurutzatuak, bulegoetako estoldak eta ke arrosa. Ironiaz zorroztu ditu egileak, euri xeheak bezala leun baina osorik blaitzen duen eguneroko indarkeria sarri antzemanezina atzemanez. Osorik eskaintzen dizuegu sarean.
