Api
21
09
Gaurkoa bezalako egun batez baina 1910ean hil zen Mark Twain, 75 urte zituela. Gaztetan inprimategi batean egin zuen lana, ondoren ontzi gidari Mississippi ibaian, urre bilatzaile, egur tratulari, eta azkenean kazetari eta idazle. Aintzane Ibarzabalek 1990ean euskaratutako Huckleberry Finn-en abenturak eskaintzen dizugu asteon, honela hasten dena: “Ez duzu nire berri izango, baldin eta ez baduzu Tom Sawyerren abenturak izeneko liburua irakurri (…) Zera, hauxe da liburuaren amaiera: Tom eta biok lapurrek leize-zuloan gordetako dirua aurkitu genuen, eta hala aberastu egin ginen. Sei mila dolar hartu genituen bakoitzak… dena urrea. Ikaragarrizko diru ikuskizuna zen dena batera pilaturik zegoenean. Bada, Thatcher epaileak dirua hartu eta interesak emateko moduan jarri zuen, eta egunean dolar bana ematen zigun”.
(gehiago…)
Api
15
09
Kubako gerratik maingu itzulitako Sotero Mujika bertsolaria Baroja inprimategira joan denean, hango enkargatuak tipografo berria aurkeztu dio: “Frantsesa da. Oraindik ez du bertsorik inprimatu, baina ikasi beharko du”. Halaxe ezagutu du Emile, eta ondoren Alberto estudiantea. Hiruren artean arrisku handiko asmo bat darabilte: dinamita lapurtu eta Maria Cristina erreginari eraso egitea. Mikel Peruarenaren lehen nobela duzu Ez obeditu inori, Susa argitaletxearen eskutik datorren apirilaren 21ean Donostiako Udal Liburutegian aurkeztuko duena.
Api
06
09
Melankolia eta tristezia Hiriaren melankolia poemarioan aurki daitezkeen hitzak eta batez ere sentimenduak dira. Liburuari darion muinaren adierazle dira, adierazle nagusiak agian, baina ez bakarrak. Existentziaz eta denboraz gogoeta egiten du Juaristik bere bigarren poema liburu honetan, baina baita beste hainbat gaiz ere, idaztea, horien artean (Teletipoak eta beste poemak atalean). Idazleaz eta idaztearen ekintzaz gogoeta egiten du: “Teklen espazio ilargitar eta burnizkoekin urtuta / behatzak ez ote dira errealitatea deitzen den patura / zuzentzen nauten untzi nagiak?”. 1987an Baroja argitaletxearekin publikatua, hementxe duzue Hiriaren melankolia.
Api
01
09
Duela 200 urte, 1809ko apirilaren lehenean Ukrainan jaio zen Nikolai Gogol, Puxkin eta Lermontovekin batera Errusiako literaturaren loraldiari hasiera eman zion idazlea. Hain zuzen ere, Puxkin adiskidea izan zen Gogoli Arima hilak nobela handiaren gaiak iradoki zizkiona. Hamazazpi urte eman zituen lan haren lehen tomoa ontzen, eta 1842an argitaratu zen Errusiako gizartearen kritika zorrotz, gordin eta mingarria, Pavel Ivanovitx Txitxikov protagonistaren negozio ustelak kontatzen dituena. Bigarren tomoa ezin menderaturik, erre egin zituen eskuizkribuak 1852an, eta bost kapitulu baino ez dira ezagutzen. Gogolek hiru tomo idazteko asmoa zeukan: lehen tomoan, Errusiako errealitatearen infernua erakutsi nahi zuen; bigarrenean, berriz, purgatorioa; eta hirugarrenean, azkenik, paradisua. Baina ez zuen bere helburua betetzea lortu. Jose Morales Beldaren itzulpenarekin 1998an argitaratu zen Arima hilak euskaraz.
(gehiago…)
Mar
25
09
Gaztetan Errumaniako abangoardiako idazle, Marseillan itzultzaile eta zuzentzaile lanak egin ostean, Eugene Ionescok 1950eko maiatzaren 11n estreinatu zuen bere lehendabiziko obra Parisko Théâtre des Noctambules antzoki txikian: Abeslari burusoila. Duela hamabost urte (1994ko martxoaren 28an) hil zen Ionescoren antzezlanak oso ezagunak egin ziren 60etan, batez ere Errinozeroa eta Egarria eta gosea taularatu zirelarik. Antonio Maria Labaienek Neskatilla ezkongai eman zuen 1964an Egan aldizkarian. Arantxa Hirigoienek Auto erakusketa itzuli zuen 1994an Susa aldizkarian. Tanttaka taldearentzat Aitarekin jolasean euskaratu zuen Ritxi Lizartzak1998an. Eta orain osorik eskaintzen dizugun Abeslari burusoila Jon Muñozen itzulpenari zor diogu (Ibaizabal, 2001).
Mar
18
09
Mikel Azurmendik, Baroja argitaletxearen bultzatzaile eta arduradunetako bat —euskarazko liburuen bildumarena—, saiakera liburu bat argitaratua zuen, eta itzulpen bat: Kontu kontari Grezian barrena eta Flannery O’Connorren Jende ona nekez da aurkitzen. Eta 1987an eman zuen argitara bere libururik esanguratsuenetako bat, Euskal nortasunaren animaliak. Hura baino lehentxeago, hala ere, eleberria plazaratu zuen, Gauzaren hitzak. Europako gerra ondoko eleberrigintzaren oinordekoa estiloaren aldetik, 70etako oraina eta iragan hurbila lotzen zituen istorio bikaina idatzi zuen Azurmendik, Franco hil berriko mundua, Donostian, gordin erretratatuz. 1987an argitaratua, 10 urte lehenago idatzia da eleberria. Osorik eskaintzen dizuegu Gauzaren hitzak.
Mar
12
09
Kaxa huts bat aurreneko poema bildumarekin literaturzaleen arreta piztu zuen Beñat Sarasolak duela bi urte. Liburu berriak Alea du izenburua, eta lirismorik batere gabeko moldeetan arakatu du. Abangoardia grinaz eta sarritan narrazio airez, jendez mukuru den giro urbanoaren zurrunbiloan sartu ditu atzaparrak, eguneroko bizimoduaren kronika makur bat eginez. Alea poema liburua martxoaren 17an (asteartea) 12:00etan Donostiako Udal Liburutegiko sotoan aurkeztuko du idazleak, Koldo Izagirre lagun duela. Argitaldaria: Susa.
Mar
04
09
Euskaltzain apez bat arrastorik utzi gabe desagertuz gero, nondik hasiko zinateke haren xerka? Amaia Ezpeldoi detektibearen azken abenturak kontatu zituen Itxaro Bordak Jalgi hadi plazara eleberrian (2007, Susa). Eta apeza aurkitzeko mandatua haren semeak eman izan balizu, kontua seriotzat hartuko ote zenuke? Irri egiteko nobela groteskoa da Jalgi hadi plazara, orain sarean osorik eskaintzen dizuguna. Eta halako batean konturatuko bazina ez dela euskaltzain bakarra falta dena, baizik eta lau?
Ots
25
09
Harremanen mundua arakatu zuen Luis Daniel Izpizuak Izuztarri narrazio liburuan. Harreman agerikoak, eta ez hain agerikoak. Onartuak eta ez hain onartuak. Hiru narrazio biltzen dira: Izuztarri, Alas poor Yorick eta Tanatologia, eta hiruretan bikote (eta hirukote) erlazioek bilbatzen dute istorioa. Bitxor lehenengoan, Gaizka bigarrenean, Plazido eta Julen hirugarrengoan. 2003. urtean berreditatua, 1987an plaratu zen liburua lehen aldiz, Baroja argitaletxearekin.
Ots
19
09
Andre Gide Parisen jaio zen 1869an eta hiri berean hil zen 1951ko otsailaren 19an. Hogeita hamabi urte zituela argitaratu zuen Inmoralista kontakizuna, 1902an, Michel pertsonaiak bere lagunei Aljeriatik egindako aitorkizun eta solas luzea. Liburua ez zen itxuraz ongi konprenitua izan, eta esan ohi da literatura bertan behera uztekotan egon zela gerora Nobel saria (1947) izango zen idazlea. Imanol Unzurrunzagaren itzulpenarekin argitaratu zen Inmoralista euskaraz 1992an (Literatura Unibertsala / Ibaizabal).
Ots
17
09
1933ko azkenetan egin zen Lehenengo Antzerki batzaldi eta sariketa, eta Jazinto Karraskedoren Etxe-aldaketa obrak jaso zuen lehen saria, bigarrena Andres Amonarrizen Iturrian obrak. Hurrengo urtean, orain 75 urte, argitaratu zituen Antzerti bildumak: 1934ko urtarrilean Etxe-aldaketa eta otsailean Iturrian. Ez hori bakarrik, urte hartan bertan Lehenengo Euskal Antzerti Eguna ere antolatu zuten, eta lehiaketa izan zen ea nork hobeto antzeztu Etxe-aldaketa bere herrian. Hamalau taldek parte hartu zuten: Alegi, Andoain, Bergara (bi taldek), Errenteria, Deba, Donostia (bi taldek), Ondarroa, Pasai San Pedro, Soraluze, Tolosa, Urnieta eta Zumaiakoak. 500 pezetako saria Andoaingo Euzko-Gaztediarentzat izan zen.
Ots
10
09
Gaurkoa bezalako egun batez baina 1837an, tiroz zauritua izan ondoren hil zen poeta errusiarrik handiena: Aleksandr Puxkin. Gaztetan Kaukasora erbesteratu zuen Alexandro tsarrak, bertso satirikoez agintariak kritikatzearren; eta Odesan zegoela ere, hango agintariak kexu zirenez bere idatziengatik, bakartu egin zuten. Hala eta guztiz, Alexandro hil eta Nikolas tsar berriaren aurka ofizial iraultzaileak matxinatu zirenean, Puxkinen poema berriak aurkitu zituzten iraultzaileen eskuetan. Azkenean tsarrak barkatu zuen, bere idatzi guztiak zentsuratuak izan ahal izateko baldintzapean ordea. Horrelako kontuak eta gehiago azaltzen ditu Jose Morales itzultzaileak Puxkinen Kapitainaren alaba nobelaren hitzaurrean. Pugatxov-en matxinadaren garaian Griniov gazteari soldadutzan gertatutakoak kontatu zituen Puxkinek 1836an idatzitako nobela bikainean, orain osorik sarean emana duzun honetan.
Ots
04
09
Hamlet (1952an Buenos Airesen) eta Platero eta biok (1953an Montevideon) itzuli zituelako da ezaguna gure letretan Bingen Ametzaga, baina Pizkundeko poeten artean ere txoko txiki bat egina zuen lehenago, Euzko Deya eta Euzkadi agerkarietan poemak argitaratuta eta Olerti Egunetan parte hartuta. Ondoren, gerratik ihesi, Ameriketako erbestealdian, batez ere itzulpenari eskaini zion arreta osoa (ikus bibliografia). Ametzaga Algortan jaio zen 1901ean eta gaurko egunez 1969ko otsailaren 4an hil zen Caracasen. Xabier Irujok atondu eta Susa argitaletxeak 2006an plazaratutako Itsaso aurrean poesia antologia osorik emana duzu orain sarean: 46 sortzezko poema eta 22 poesia itzulpen (garrantzitsuena, Oscar Wilderen Reading Bahitegiko Leloa, 1954an Euzko-Gogoan agertu zena).
Urt
28
09
50 urte dira Kuban iraultzaileek Fulgencio Batistaren gobernu militarra eraitsi zutela. Gaurko egunez, baina 1959ko urtarrilaren 28an, Ernesto Guevarak hitzaldia egin zuen Nuestro Tiempo elkartean, Jose Marti gogoan hartuta. Gure literaturak Kubako bizitzaren erretratuak eskaini izan dizkigu, eta horietako biren gomendioa egiten dizugu: Koldo Izagirreren Ez duk erraza, konpai! kronika (1995) eta orain osorik sarean eskaintzen dizugun Chevrolet tropikala nobela, Rafa Egigurenek 2007an argitaratua. Izan ere, nobela honetako protagonista Migel Salaberria Iruñetik Kubara joan da 1992an, Che-ren heriotzaren 25. urteurrenean, eta espero ez zituen enkarguak egin beharko ditu.
Urt
19
09
Edgar Allan Poe Bostonen jaio zen 1809ko urtarrilaren 19an, orain dela 200 urte. Koro Navarroren itzulpenez Kontakizunak liburua (2000, Ibaizabal) osorik eskaintzen dizugu sarean, zortzi ipuinez osatua. Horietako bat, Amontillado upela, Jon Mirandek (1952an) eta Oskillasok (1963an) euskaratua zuten, biak Egan aldizkarian argitaratuak. Izan ere, Mirandek gogoko zuen idazleetarik zen Allan Poe, eta Euzko Gogoa aldizkarian emanak zituen lehenago Belea poema (1950ean) eta Ixiltze ipuina (1951n), azken hau urte batzuk geroago Ixiltasun izenburuarekin Santi Urrutiak ere itzulia (1984, Ttu-ttua).
(gehiago…)
