Eka
19
08
Oinazetan den presoa eta borrero bat, bien arteko elkarrizketak abiatzen du Joxan Oizen lehendabiziko nobela. Mutikotan Beñat Dardo esaten zioten Bernat Etxepare apeza duzu kontakizun hauetako protagonista, euskarazko lehen liburua idatzi zuen huraxe. Beñat Dardo (2006, Susa) nobela osorik eskaintzen dizugu orain sarean. Etxepareren gaztaroko pasadizoak, unibertsitate garaia, eta Donibane Garazin preso egon zenetik Linguae Vasconum Primitiae Bordeleko Morpainen inprimategira eraman arteko bizikizunak argitzen dira, Martin Bereau borreroa zerbitzari hartua duela.
Eka
11
08
Altzateko Jaunaren elezaharra publikatua, Pio Barojaren Ihauterietako erokeria ere kaleratu zuen Baroja argitaletxeak, Mikel Azurmendik euskaratua hau. Idazle beratarraren eleberri laburra, bere ohiko eszenarioetatik diferentea den kontakizuna, egileak berak bere burua aurkezten digun hitzaurrean, fikzioaren barruan, eta gainera planteatzen digu kontakizunei eta kontatzeko estiloari buruzko halako gogoeta, zeina gauzatzen den Ihauterietako erokeria eleberrian. Madrilen gertatzen diren narrazioetarik bat dugu Barojaren hau. Osorik irakur dezakezu.
Eka
04
08
Jean Ignace Isidore Gérard ponte izenez, 1803an Nancyn jaioa, karikaturgile eta ilustratzaile handia izan zen Grandville. Parisera aldatua, hainbat aldizkaritarako eta operarako lanak egin zituen, eta 1829an Métamorphoses du jour kaleratu zuelarik, sona hartu zuten bere ilustrazioek. Oso ezagunak egin ziren animalia burua duten pertsonaiak. Litografia serieekin batera, eta batik bat karikaturekiko zentsura ezarri zelarik 1835ean, liburuak ilustratzen hasi zen: Swiften Gulliver, Defoeren Robinson Crusoe, Cervantesen El Quijote, La Fontaineren Fables. Psikiatriko batean zendu zen 1847an. Surrealisten eskutik berritu zen bere ezagutza XX. mendean, eta gurean bere hainbat ilustrazio Baroja etxeak kaleratu zituen 1986an, Mikel Azurmendik apailatutako lanean, euskal errefrauak marrazkiokin batera argitaratzean. Euskal errefrauak Grandville-n iruditan liburua osorik eskaintzen dizugu.
maiatza
29
08
Kritikak laudatua eta arretaz deskribatua izan zen Jon Alonsoren Erretzaileen eremua (2006 – Susa), hamahiru narrazioz osatua. Orain liburua osorik eskaintzen dizugu sarean. “Denak batzen dituen ideia”, laburbildu zuen Alonsok ipuin hauez mintzatzean, “gauzak ikusteko modua da. Eta erreskatatzea duinetik eta errebeldetik dagoena, baina baita ere azaltzea munduan zer putakeria dauden. Mota guztietako saldukeriak ezagutzea tokatu zaigu, baina erresistentzia modu eder askoak ere bai, eta hau esaten dudalarik ez dut pasaje epikorik buruan, baizik eta jende arruntaren eguneroko duintasuna eta kemena. Ez etsitzea beti eskertzekoa da. Arnasa ematen du. Badira faltsuak ere, koldarrak; eta horren gainean, neurri batean, liburuak broma egiten du, satirizatu gabe. Satirizatzea inor irrigarri utzi nahi izatea da. Ez da nire kasua”.
maiatza
28
08
1908ko maiatzaren 28an jaio zen, Iruriko Etxahunia etxean, Pierre Bordazarre, Etxahun Iruri. Musikaria, pastoralgilea, kantugilea, musika eta kantuaren inguruan eman zuen bizitza zuberotarrak. Zuberoatik, eta bereziki Zuberoari kantatuz, baina baita mundua ekarriz bere kantuetara. Zuberoako herri antzerkiaren hainbat agerpidetan jardundakoa, bederatzi pastoral idatzi zituen XX. mendeko pastoralgile argienetako bat izan denak: Etxahun, 1953; Matalaz, 1955; Berterretx, 1958; Santxo Azkarra, 1963; Iruriko Kuntia, 1966; Txikito Kanbo, 1967; Pette Bereter, 1973; Ximena, 1979 eta Iparragirre, 1980. Haietako hainbatetan lanen bat ere jokatu zuen. Pastoraletan ez ezik, bestelako ekitaldietan eta bat-batean, kantugintza izan da Etxahun Iruriren lan arlorik ezagun eta jorienetakoa: dagoeneko gure ondareko diren hainbat kanturen egilea da —Agur Xiberua; Goizian argi hastian; Anaia etxen da ezkuntu… —. 1979ko urriaren 1ean zendu zen, Pauen. Bere kantagintza lanaren bilketatxo bat eginez, Jakes Larrondok Pauen inprimatua, Etxahun Iruri Khantan liburua plazaratu zen 1977an. 83 euskarazko kantu biltzen ditu (eta 26 frantsesez osatuak), partiturekin, argazkiekin… Madeleine Jauregiberriren Aitzin Solasa eta R.I.k sinaturiko Ondo Solas-a dituela, liburua Iruriko maisuaren kantu sorkuntzaren erakusgarria da. Frantsesezko kantuak ez, gainerakoa hemen irakur dezakezu.
maiatza
22
08
Hegoafrikarra, familia afrikaner bateko semea, apartheid-aren aurkako militante politikoa, pintorea eta, batez ere, idazlea, poeta. Denek osatzen dute Breyten Breytenbach-en izaera, eta denetarik hartu du Breytenbach idazleak bere obra osatzeko. Parisko erbestean eta Hego Afrikan bizi izandakoa, baita espetxealdia ere, bi munduren arteko zubian, hala bizi izan da Breytenbach, eta hala idatzi, afrikaanez nahiz ingelesez, bi munduren arteko zubian. Gaizkile arrunt baten bi aldizko heriotza liburua euskaratu zuen Felipe Juaristik, eta Baroja argitaletxeak plazaratu 1986an. Bi narraziok osatua —liburuari izenburua ematen diona eta Balen gainean kontakizuna—, orain osorik eskaintzen dizugu Breytenbachen liburua. (gehiago…)
maiatza
15
08
Zoo ilogikoa (1985, Pamiela) liburuarekin abiatu zuen bere mundu poetikoa Luigi Anselmik. Piztiak ziren protagonista: lipuek hiria setiatzen dute, ihes egiten dute hegaztiek, izar bat da armiarma… Hurrengo poema batzuetan ardoa maila liriko batean kokatu zigun: egarria asetzeko edaten du eta, hala ere, berriz edatera behartua da; poetaren egarria, hau da, maitasun premia eta edertasun nahia ase-ezina delako. Ardoak gure oinazea eztitu du, kontsolagarri izan zaigu, eta idazlea edan-urrien aurka mintzatuko da, uler bedi zuhurtzia burgesaren kritikan. Koldo Izagirrek Anselmiren obraren antologia bat apailatu zuen 2002an XX. mendeko poesia kaierak bilduman, eta huraxe duzu asteon osorik sarean emana.
maiatza
07
08
1922an argitaratu zuen Pio Barojak La Leyenda de Jaun de Alzate antzerki-lan edo eleberri dialogatu kontsidera genezakeena. Gai historiko-mitologikoa lantzen duena, iragan erdiarotar batean Altzateko Jauna du protagonista, Bidasoa inguruan bere dorretxean bizi den heroia, gerlaria, naturarekin bat eginez bizi den gizarte batean. Kontrakarrean kristautasunaren presioa duen gizartea. Altzateko Jaunaren elezaharra asmatu zuen Barojak, mundu pagano eta kristaua talkan jarriz. Pertsonaia estandarragoen aldamenean, Xagit eta Basurdi bezalakoek xarma eransten diote inspirazio poetikoa ere baduen lan honi —kantuak, jainko paganoen aipamenak…—. Baroja argitaletxeak 1986an plazaratu zuen, Altzateko Jaun-en kontu zaharra, Patxi Apalategik euskaratua, orain osorik eskaintzen dizuguna. Ez zen izan, hala ere, Barojaren lana euskaraz jarri zen lehen aldia. XV. atala Euzko Gogoak kaleratu zuen, 1955eko zenbakian, Antonio Iturriotz eibartarrak euskaratua. Eta 1979ko abenduaren 21ean Donostiako Antzoki Zaharrean jokatu zen Altzateko Jauna obra, Maria Dolores Agirrek eta Felipe Jurramendik Barojarenetik euskaratu eta moldatua. Obra hau on-line jarri genuen Armiarman, Maria Dolores Agirreren jaiotzaren mendeurrena zela-eta hari eskainitako artikuluan, 2003ko abenduaren 12an.
Api
30
08
La Moraleja presondegian, Mario Artolaren laguntzaz Jokin Urainek idatzitako Errotarria kronika bilduma argitaratu zuen Susak 2006ko udazkenean. Errepresioaz, kartzelaz eta deserriaz diharduen liburu hura orain osorik eskaintzen dizugu sarean. Ahots ugarik, gertaera anitzek, pertsona askoren testigantzek bat egin dute hari bakarrean. Aldizkarietatik, liburuetatik, gutunetatik, argazkietatik, espetxeko bisitetatik mintzo zaizkio Uraini, 1936ko gerrako iheslarien eta kondenatuen kontakizunekin abiatu eta gaur arterainokoak.
Api
22
08
Greziako mitologia klasikoko hainbat pasarte berrosatzen lan bat egin zuen Mikel Azurmendik Kontu kontari Grezian barrena liburuan (Baroja, 1985). Troiako gerra, Ulisesen bidaia, Heraklesen lanak, munduaren sorrera… Batez ere Homero eta Hesiodoren kontakizunetan oinarrituta, Greziako mitologiako elementu eta narrazio klasikoak hartu eta euskaraz jarri zituen Azurmendik, istorio klasikoak bai baina narradorearen XX. mendeko ikuspegiaren ukitua emanez. Hemen dituzu Greziako mitologiako istorio klasikoak euskaraz.
Api
17
08
Kazetari bat da Iñigo Aranbarriren nobela berriko narratzailea. Ikerketa batean murgildurik, jakin dituenak kontatzeko premiak larrituta dauka, idazten ari den erreportajeko gertakarien frogak desagertzera baitoaz. Itoizko urtegia betetzeko herriak husten dihardute 2003ko udaberrian, biztanleak ez ezik kanposantuetako hilak ere ateratzen. Horretan ari da Maite Andueza antropologo-forentsea, Oscar Iriarte etorkin argentinarraren laguntzaz, bertakoak izan zirenen gorpuzkinak berreskuratzen urak betirako irentsi baino lehen. Baina Larraingaingo hilerriko hormetatik kanpo ere ba omen dago lurperatutakorik, eta kosta ahala kosta aurkitu nahi dute, aitzurka, denbora kontra daukaten arren. Zulo bat uretan nobela apirilaren 22an (asteartea) 12:00etan aurkeztuko du Aranbarrik, Donostiako Udal Liburutegiko Sotoan.
Api
13
08
Duela 25 urte, 1983ko apirilaren 13an hil zen Mercè Rodoreda, Kataluniako literaturak XX. mendean izan duen egilerik inportanteenetako bat. Diamantearen plaza eleberriak egin zuen mundu osoan ezagun —hogeitaka hizkuntzara itzulia izan da—, baina hori baino oparoagoa da Rodoredaren lana, gerra ondorengo egoera eta bizikera literaturaren bitartez erakusten hobekien asmatu duen autoreetako bat izan baita bartzelonarra. Maite Gonzalez Esnalek euskaratuta, Elkarrek argitaratu zuen Diamantearen plaza 1994an, baina hamar urte lehenago, Gonzalez Esnalek berak itzuli zigun Ipuin hautatuak, Rodoredaren bost narrazio biltzen dituen liburua (Elkar, 1984). (gehiago…)
Api
10
08
Erdi bi eginda dator Xabier Mendigurenen narrazio liburu berria: bi ipuin luzez edo, nahiago baduzu, bi nobela laburrez; tonu komikoa du batek eta tragikoa besteak. Mirande liburu-dendako jabearen oporraldi batzuk dira aitzakia lehendabiziko kontakizuna harilkatzeko. Bigarrenean, Mertxe itzultzailearen bizitzako itzulirik garrantzitsuena ezagutuko duzu. Bizitza homeopatikoak apirilaren 17an (osteguna) 12:00etan aurkeztuko du Mendigurenek Donostiako Udal Liburutegiko Sotoan.
Api
08
08
Miguel Delibes idazleak, eleberri sorta handiaz gain, narrazioak, saioak eta bere memoriak eta berak bizi izan duen toki eta garaiko kronikak jasoak ditu hainbat liburutan. Kronika horren zati bat dakar Kastila zaharreko kontu zaharrak liburuko narrazioak, Patxi Apalategik euskaratu eta Baroja argitaletxeak plazaratu zuena. Haur zen garaiko paisaje eta pertsonaiekin asmatutako narrazioa, bere beste eleberri askoren eremu izan zen haren deskribapena egin zuen Delibesek narrazioan eta dakartzan istorioetan, baina etnologia eta folkloretik urruti, garai eta toki baten albiste jasoz. Osorik eskaintzen dizugu.
Api
03
08
2007an bete ziren 150 urte Charles Baudelairek Les Fleurs du Mal argitaratu zuela. Hori, Petits poèmes en prose (Ou Le Spleen de Paris) eta Les Paradis Artificiels ditu libururik ezagunenak, baina besterik ere idatzi zuen. Literaturaz gain, Baudelaire dandya beste hainbat diziplinaren jarraitzaile eta kritikari izan zen, eta hainbat idazki eta saiakera idatzi zituen. Ezagunak dira Salon arte ekitaldiari egin izan zizkion kritikak, arteaz azaldu izan zuen kezka. Musika ere izan zuen aipagai: 1948ko Iraultzan parte hartu zuen urte berean Richard Wagnerren lanaren jarraitzaile egin zen, eta konpositorearen Tännhauser Parisen jokatu zelarik, hartaz idatzi zuen. Arte diziplinez ez ezik, baina, bazuen beste afiziorik ere Baudelairek, horien artean haxixaren kontsumoa. Eta haren defentsa idatzia ere egin zuen opioarena De Quinceyk egina zeukan maneran. Bi testuok, Wagner Parisen eta Haxixaren poema, euskaratuak ditu Oier Alonsok, eta Infomart argitaletxearekin kaleratuak 1998 eta 1999an. Hementxe eskaintzen dizkizugu osorik.
