Api
03
17
Apirilaren 2an hil da, 78 urte zituela, Luis Mari Mujika idazle eta euskalaria. 11 poesia-liburu argitara emandakoa, beste hainbeste narratibakoak, eta hainbat saiakera, hizkuntzaren alorrekoak bereziki, baina baita bestelakoak ere. Idazle eta ikerlari ekina, Luis Mari Mujika. 1975ean eman zuen argitara haren heriotza kari osorik ematen dugun poemarioa, Hitzak ebakitzean (Kriselu), bere lan lirikorik aipagarrienetakoa, urte horretara bitarte idatzitako poema asko biltzen dituena: poema existentzalak, sozialak, sinbolismoak blaituak…
Api
02
17
11itzulpenen eraginez, booktegi.eus webgunea sortu da, liburu elektronikoak argitaratzeko eta gozatzeko plataforma berria. “Guztion liburuak, guztiontzat” azpititulu adierazgarriarekin, askotariko liburuak daude euskarri digitalean irakurtzeko moduan, sortzezkoak zein itzulpenak: narratiba, poesia, kronika, kantuen letrak, artikuluak, saiakera…. Beti ere, hiru formatutan: epub, mobi eta pdf. Mimo handiz egindako edizioak, kalitate irizpide zorrotzez bururatutakoak. Ale bakoitzaren jabetza egilearena da. Liburuak dohainik eskaintzen dira, eta edonork dauka bere lana bertan argitaratzeko aukera, baldin eta argitaratzaileek gutxieneko baldintzak betetzen dituela irizten badiote. On egin.
Mar
29
17
“Badakizu ederki, mon ami, amarrua da dena, dedio, goitik behera”. Halaxe dio Hasier Etxeberriak argitaratutako azken nobelaren azken esaldiak. Amarrua ote da gaur jazo den bere heriotza? Bere obrek behintzat —eta ez literarioek soilik— magia handiz iraungo dute inoiz ikusi gabeko truko bat bezala. Beti izan da Hasier bere lana guztiekin partekatzeko zalea, eskuzabal, eta hala 2006an Alua mundua blogean denon eskura ipini zituen argitaratutako liburu ia guztiak. Oraingoan, zerrenda horretan falta ziren bi liburu ekarri nahi izan ditugu hona, harekiko esker on eta maitasun keinu gisa: Ipuin ezberdinak eta erregalokoak (Elkar, 1984; bere lehen liburua) eta Mugetan (Elkar, 1988). Betiko duzu tokia, Hasier, euskal letren errepublikan.
Mar
29
17
Poeta estatubatuar batek jaso ditzakeen sari garrantzitsuenak jaso zituen Adrienne Richek (1929-2012). National Book Award for Poetry saria eman ziotenean, Alice Walker eta Audre Lorderekin batera jaso zuen, “patriarkatuak isilarazitako emakume guztien izenean”. Neurri batean, jatorrizko bere identitate zuri, heterosexual, klase ertainekoa deseraikitzen ahalegindu zen, eta gatazka horren zauri eta zantzuak topatuko ditu irakurleak Richen poesian, Maialen Berasategik euskarara lehen aldiz itzulirik.
Mar
28
17
Talentu goiztiarrak eta bizimoldeak —edanari emana, eskandaluak, diru arazoak— hanpatu egin zuten Dylan Thomasen mitoa. 1914an jaio zen eta berrogei urte bete baino lehen hil zen. Poeta anglosaxoien artean ezagun eta arrakastatsuenetakoa bihurtu zen XX. mendean. Dylan Thomasen poesiaren dohain nabarmena dugu hizkuntzaren intentsitatea, hein handi batean soinuzko elementuen erritmiko berezien bidez lortzen zuena. Iker Alvarezek bilduma bat osatu du Munduko Poesia Kaieretan.
Mar
27
17
Uxue Alberdik Alfonsina Storni (1892-1938) poeta argentinarraren antologia bat apailatu eta euskaratu berri du Munduko Poesia Kaierak bildumarako, martxoaren 30ean jendaurrean aurkeztekoa. Gizarte patriarkal batean emakume izatearen esperientziak blaitzen du haren obra osoa, bereziki gizonen maitale izatearen neke-zorigaitzak. Alfonsina Storniren poesiaren ezaugarri agerikoenetakoa da idazkeraren indarra; hitzak aho zorrotzeko aizto dira.
Mar
23
17
Bi gizonezkok hemeretzi urte daramatzate bikote izaten. Azken aldian, ordea, bien arteko harremana apaldu egin da, eta batek besteri galdetu dio: “Kanpoan maiz larru jotzen ari al zara?”. Fideltasunaren eta leialtasunaren artean diferentzia egiten badakite biek, baina egia esatearen eta egia ezkutatzearen artean dagoen tarte txikia amildegia bilaka liteke une kritiko batean. Juanjo Olasagarreren Poz aldrebesa nobela berriak Axiren eta Josebaren bizimodu gorabeheratsua kontatzen du: amodioa, lagunartea, politika. Gaur, martxoak 23, Donostian liburua aurkezteaz batera eskaintzen dizugu osorik sarean.
Mar
18
17
Atzo hil omen zinen, Piarres Xarriton. Nolako eskuzabala zinen, bagenekien lagunek erranik. Gero, zuregana jo genuelarik laguntza eske, harritu gintuen zure pozak eta lanerako kanoreak. Zuregatik izan ez balitz, Armiarmak ez zuen Eskualduna kazetaren bilduma euskaldunen esku eman ahal izanen. Dolu hartzen dugu hila zarela jakinik, zurekin solastatzeak bazuen jakingarri, pizgarri eta proiektubide. Omenaldi apal bat egin nahi dizugu, guztiz apala, Chabier Gazteizen berri emanez. Oroitzen? Hogeita bat urteko, euskaldunon historiaren berri hasi zinen ematen Aintzina aldizkarian, norbaitek animaturik laburpen bat egin zenuen eskolarako. Nongo eskoletarako? Hegoaldea Franco pean, Iparraldea nazien mende… Eta hala ere, zeinen edizio polita Eskualdunak liburuttoa (1943), Isaak Diez de Ibarrondoren marrazkiekin! “Arbasoeri jarraiko behar zaizkote burua gora oraiko Euskaldunak ere, eta nahiago ukan behar dute berak hil, Eskual Herriaren suntsitzea ikusi baino”. Ez zen eskola liburu bat, ahalegin xume bat baizik burua arnastera ateratzeko suntsimendu hartan. Eman zenion, bai, zure herriari. Ez zaitugu ahaztuko.
Mar
03
17
Duela hilabete, otsailaren 3an, hil zen Juan Karlos Merino idazlea. Narrazio laburren esparrua landu zuen azkoitiarrak, eta han-hemenka argitaratutako ipuinez gain, bi liburu eman zituen plazara, Txalaparta argitaletxearen Literotura bilduman Kondoi urrunak (2002), eta Eleak argitaletxean Kaleko ipuinak (2006). Osorik eskaintzen dizkizuegu biak.
Mar
02
17
Feminismoa eta politikaren eraldaketak saiakera da Lisipe bildumako bigarren liburua, Mari Luz Estebanek idatzia eta martxoaren 6an Donostian jendaurrean aurkeztuko duena. Politika berrasmatzen ari gara? Galdera horrekin irekitzen du elkarrizketa Estebanek. Nolakoa da egungo mugimendu feminista? Zein izan da azken hamarkadetan ezagutza sortzeko eta zirkularazteko erabili den metodologia nagusia feminismoan? Noraino dira bateragarriak erreforma eta haustura? Nola egituratzen da lidergoa? Nola babestu eta kritikatu aldi berean boterean dauden feministak? Sarean osorik eskaintzen dizugun liburuan hamaika galdera aurkituko ditugu erantzun bakoitzeko eta hamaika eraldaketa konfrontazio bakoitzeko.
Ots
24
17
Otsailaren 23an hil zen Marijane Minaberri, euskal literaturaren ahots eder bat isilduz. Erabat mututu ez, ordea, haren ipuin eta kanten bidez gozatzen jarraitu ahal izango baitugu Bankan jaiotako idazlearen hitz eta istorioez. Ipuinak, antzerkia, poemak, kantuak, haurrendako idatzitako harribitxiak dira Minaberrik utzi dizkigunak. Aldizkaritan plazaratutako bost poemaz gain, hemen eskaintzen ditugu argitaratu zituen liburuak, osorik: Haur antzerki, Itxulingo Anderea, Mari Gorri eta Xoria Kantari. Goza itzazuela.
Ots
02
17
Hogeita bost antzerki obra idatzi zituen Ugo Betti italiarrak 1926-1953 urte bitartean, bi hauek ezagunenak: Corruzione al Palazzo di Giustizia (1944) eta Delitto all’isola delle capre (1946). Bigarren hori euskaratu zuen Gabriel Arestik, baina ez dakigu zehazki noiz; makinaz jotako kopia Gabi del Moralengandik eskuratu zuen Karmelo Landak, eta Susak plazaratu zuen 1986an. Ugo Betti jaio zela 125 urte beteko direnez otsailaren 4an, Arestik itzulirik Ahuntz-herriko bidegabea antzezlana eskaintzen dizugu sarean. Misterio honekin hasten da: etxalde bakarti batean hiru emakumezko bizi dira, haietako bat alarguna; halako batean gizonezko arrotz bat iritsi da urrundik, esanez duela bost urte hil zen Henriko irakaslea ezagutu zuela preso zeudenean, eta haren azken hitzak eta mandatu bat jaso zituela alargunarentzat.
Urt
25
17
Ez gatoz idazle bakoitzarentzat kale edo enparantza bana eskatzera, gaur ez behintzat. Aspaldiko liburu bat dakargu sarera, 1975ean Kriselu bilduman argitaratutako saiakera labur bat, Txillardegi eta Saizarbitoriaren nobelagintza, non Ibon Sarasolak bizi-bizi aztertu zituen Txillardegiren lehen hiru eleberriak eta Saizarbitoriaren aurrenekoa: Leturiaren egunkari ezkutua (1957), Peru Leartzako (1960), Elsa Sheelen (1969) eta Egunero hasten delako (1969). Irakurleentzat gida moduan balio zezan plazaratu zen saiakera hau duela berrogei urte, baina bistan da Ibonek iritzia eman ere nahi zuela, 1969an argitaratutako bi nobeletatik Saizarbitoriarena goraipatzearren, ez baitzitzaion bidezkoa iruditu izan zituen “kritika negatiboak”.
Urt
20
17
Errealitateari eta existentziari so egiten dion idazlea da David Tijero, poesiara hurbildutakoa “inguruak eragiten diona deskribatzera”. Baina ingurukoa behatzean bere barne mundua kanporatzeko ere baliatzen ditu poemak. Molde narratiboan gehienetan, barnekoari bezala kanpokoari begi zoliz erreparatzen dio. 2001ean Kutxa saria irabazitako Dendako leihotik eta Birmingham etxearekin 2007an kaleratutako Porroten bilduma, Pasaia hiria saria irabazitakoa, eslaintzen dizkizuegu, Tijeroren mundu poetikoaren erakusgarri.
Abe
16
16
Abenduaren 21ean izanen denez Giovanni Boccaccio italiarraren heriotzaren urteurrena, aproposa iruditu zaigu Dekamerona idatzi zuenari (eta han euskaldunak 70 eta 83 eta 89. ipuinetan aipatu zituenari) gorazarre egitea, sarean eskainiz Gabriel Arestik egindako itzulpena: Boccaccioren Dekamerone tipi bat, 1979an argitaratua. Joseba Sarrionandiak Anaitasuna aldizkarian liburu honi buruz jardun zuen 1980an, artikulu bat urtarrilean eta beste bat otsailean: “Ehun kontuk osotzen dute Dekameronea, guztiak tematika mugatu baten inguruan: fortuna, amodioa eta zuhurtziari buruz. Gabriel Arestik hautapen bat egin zuen itzulpenerako, 15 ipuin aukeraturik; erran behar da arras egokia dela hautapena. Amodioari buruzkoak dira gehienak eta egitura miresgarriz osatuak batzuk. Deabrua infernuan nola sar deritzana esate baterako antologikoa da, eta baita ere Purgatorioko anima benedikatu bat. Atsegina da itzulpena, lapurtera klasikoaren kultismo eta xarma dario ipuin guztietan zehar, baina ez du kultismo honek edertasuna deuseztatzen, aitzitik, zentzu berri bat eta irakurketa berri bat posibilitatzen baitu”. Bestalde, 1965ean Egan aldizkarian, Dekameroneko Hiru eraztunak ipuina euskaratu zuen Bingen Ametzagak, hau ere sarean irakurtzen ahal duzuna.
