Urr
03
02
Jon Mirande, Mikel Lasa, Joan Mari Irigoien, Joseba Sarrionandia, Tere Irastortza, Rafa Egiguren, Juan Kruz Igerabide, Jon Arano, Luigi Anselmi, Karlos Linazasoro eta Juanjo Olasagarre, 11 liburu berri hauekin XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduma osatu eta bukatu du Susa literatura argitaletxeak. Urriaren 4an (ostirala) goizeko 11:30etan izango da aurkezpena Donostiako Miramongo Arbelaitzenean.
2000ko ekainean abiatu zen Koldo Izagirrek apailatutako poesia bilduma hau, eta lau agerralditan 40 idazleren antologia labur bana argitaratu: poema hautatuak, bibliografia eta diskografia, Izagirreren sarrera banarekin. Gerraurreko klasikoak bezala, mende amaierako joera eta estilo aniztasuna jaso dute 40 kaierek, harik eta denera 2.500 orrialdeko argitalpena moldatu arte.
Ira
25
02
Zumaian 1914ko irailaren 18an jaio zen Balendiñe Albizu, eta 2002ko irailaren 20an hil. 36-39ko gerrari ihesi ibili zen Ondarroan, Mundakan eta Bilbon. Gernikako bonbardaketari buruzko poema da idatzi zuen lehena: Gernika sutan. Venezuelara joan zen 1940an; Euzkadi, Euzko Gaztedi, Sabindarra, Irrintzi aldizkarietan eman zituen bere lanak. 1972an Itxaropena argitaldariak plazaratu zion “Nere olerki txorta” liburua. Santi Onaindiak argitaratu zituen bere poema ia guztiak 1984an: “Olerkiak”. 1995ean itzuli zen erbestetik.
Elixabete Garmendiari zor diogu Balendiñe Albizuren biografia (Bidegileak bilduma, 1998), eta Literatur Emailu honetarako espresuki izkiriatu du artikulu hau idazleaz.
Ira
25
02
Gaztelupeko Hotsak disketxearen webguneak literaturari eskainitako tokia erakutsi berri du. Apoaren edertasuna disko liburuko hitzak dakartza (Koldo Izagirre), Dana lanbrotute ikustot ikuskariko poemak (Joseba Sarrionandia, Jose Luis Otamendi, Manuel Maria, Koldo Izagirre, Mikel Ibarguren eta Iñigo Aranbarri), eta Ibiltarixanak ikuskarian errezitatutakoak (Orixe, Iokin Zaitegi, Nemesio Etxaniz, Gabriel Aresti, Joxe Azurmendi, Koldo Izagirre, Joseba Sarrionandia, Xabier Montoia, Jose Luis Otamendi, Itxaro Borda, Iñigo Aranbarri, Rikardo Arregi Diaz de Heredia, Juanjo Olasagarre eta Miren Agur Meabe).
Ira
25
02
1977ko irailaren 25eko Baietz astea gaizki bukatu saileko artikulua Ramon Saizarbitoriak sinatu zuen, Esan beharrik ez dago izenburuarekin. Zeruko Argia aldizkariaren kontrazalean: Xabier Lete eta Lurdes Iriondoren argazkia eta eskuizkribua. Barruan, besteak beste: Antton Olariagaren Hormasprayko. Datorren astean: “Euskal Univertsitas ala Univertsity?” eta “Monzonen esneduna erne dabilela”.
Ira
25
02
Émile Zola 1902ko irailaren 28-29ko gauean hil zen, lo zegoelarik monoxido karbonikoz itota; askoren iritziz, idazlearen arerioek etxeko tximinia blokatu zuten pozoitu zedin. Urriaren 5ean ehortzi zuten Montmartre-ko hilerrian. Hiletan Anatole France idazleak esan zuen: “Giza kontzientziaren momentu bat izan zen Zola“. Idazlearen heriotzaren 100. urteurrenean, Iñigo Aranbarrik euskaraturik eskaintzen dizugu Émile Zolak 1898an L’Aurore aldizkarian argitaratutako Salatzen dut…! (“J’Accuse…!”) gutuna, Dreyfus aferako epai-akatsen eta gehiegikeria politikoen kontra.
XIX. mendeko Frantziako gizarte eta literatur giroa ilustratzeko, Joseba Sarrionandiaren Idazlegoa eta iraultza artikulua duzu irakurketaren lagungarri (“Marginalia”, 1988, Elkar).
Ira
19
02
Hegats aldizkariaren 30. zenbakia aurkeztu zuen Euskal Idazleen Elkarteak irailaren 11n Bilbon. Atal berri bi izango ditu Hegatsek hemendik aurrera: txosten monografikoa eta elkarrizketa bat. Salbador Garmendiari egin dio elkarrizketa Maite Gonzalez Esnalek; eta prosa zientifikoari buruzkoa da monografikoa, Eibarko iazko jardunaldietako bost hitzaldiz, idazle hauek sinatuak: Inaki Irazabalbeitia, Joxerra Etxebarria, J. Felix Tobar, Kepa Altonaga, eta elkarrekin Marian Iriarte, Jose M. Elortza eta Jesus M. Ugalde. Literatur bideak atalean ageri dira: Ibon Sarasolak euskaratutako Ausias Marchen Zazpi poema eta Josu Jimenez Maiaren Semearen hatsa narrazioa. Iruzkinetan Tere Irastortzak idatzi du Mikel Zabalaren Euskaldunak matxino (Matxinadak ulertzeko gida) liburuaz.
Ira
19
02
Jean Genet Beiruten zegoen 1982ko irailaren 15ean (duela 20 urte) armada israeldarra sartu zelarik: “Au petit matin, les chars israéliens étaient dans Beyrouth-ouest. Les regardant venir, je vis donc le premier char et les autres, quand ils passèrent près de l’ambassade de France“. Biharamunean hasita, hiru egunez, irailaren 16-17-18an gertatu ziren Libanoko Sabra eta Xatilako sarraskiak: 3.000 gorpu palestinar. Jean Genet Xatilara joan zen irailaren 19an, eta lau orduz egon zen izugarrikeria ikusten. Haren kronika idatzi zuen Revue d’études palestiniennes-en: “Quatre heures à Chatila”, Mikel Antzak euskaratua: Lau orduz Xatilan (Susa, 1991); osorik irakur dezakezu hemen. Ondoren, palestinarrek liburu handi bat egin zezan eskatu zioten Jean Geneti; 1983ko abuztuan idazten hasi zen “Le Captif amoureux”, 1986an argitaratu zena (Genet hil eta bost astera).
Irakurketa lagungarriak: Xatilatik Juanma Sarasola kazetariak sakailatze haren inguruko erreportaia eta testigantzak eman berri ditu Euskaldunon Egunkarian; Bestalde, osorik duzu sarean Imanol Murua Uriaren Palestina zauritua kronika liburua (Susa, 1998).
Ira
19
02
Ramon Saizarbitoriak eta Koldo Izagirrek sinatu zuten 1977ko irailaren 18ko Baietz astea gaizki bukatu saileko artikulua: Orain ere esango dute; Telesforo Monzonen hitz batzuekin hasi zuten: «”O estamos todos locos, o las consecuencias de lo que ha ocurrido el jueves en Donostia van a ser positivas” zioen Monzonek trajediaren biharamunean. Ados gaude jelkide zaharrarekin». Irailaren 8ko Donostiako manifestazioan istiluak izan ziren; Zeruko Argia aldizkariaren azala “Oportunitate galdua” izenburuarekin kaleratu zen (editoriala eta erreportaia). Kontrazalean: Uztapideren argazkia eta eskuizkribua. Barruan, besteak beste: Joseba Sarrionandiaren kronika Zinemaldiaz: “Festibal postfrankista”.
Datorren astekoa: “Esan beharrik ez dago”, Ramon Saizarbitoriarena.
Ira
12
02
Debate ugari izan da gure literaturan XX. mendean. Iñigo Aranbarrik eta Koldo Izagirrek egindako “Gerraurreko literatur kritika” liburuan (Labayru-1996), adibidez, gauza ederrak jakingo dituzu. Baina aste honetan beste bat ekarriko dugu akordura, duela 40 urtekoa. Igela aldizkariaren lehenengo zenbakia Parisen argitaratu (1962ko otsaila) eta hurrengo Enbatak (Baiona) artikulu bat plazaratu zuen kritika eginez. Igelaren 2. zenbakian (1962ko maiatza) Afrika Baionan hasten artikuluarekin erantzun zuen Txomin Peillenek. Enbatak berriro ekin zion eztabaidari, 1962ko irailean “Amélioration d’Igela” izenburuarekin. Eta Igelaren 4. zenbakian (1962ko urria) jarraitu zuen joan-etorriak, Txomin Peillenek eta Jon Mirandek elkarrekin sinatutako Igelak azken hitza bere idatzita.
Ira
12
02
1977ko irailaren 11an (Diada Nacional de Catalunya) Baietz astea gaizki bukatu saileko artikulua Koldo Izagirrek sinatu zuen, Juanba Berasategiren irudiekin; izenburua: Catalunya for you. Zeruko Argia aldizkariaren azalak, presoen alde Bilbon egindako manifestazioaren argazkia erakutsi zuen; eta barruan (besteak beste) Apala-rekin egindako elkarrizketa; eta Letek, Valverdek eta Raimonek Donostian egindako kantaldiari buruzko artikulu bat. Datorren astean irakurgai izango da: “Orain ere esango dute”, Ramon Saizarbitoria eta Koldo Izagirrerena.
Ira
05
02
1977ko irailaren 4an Baietz astea gaizki bukatu saila jarri zuen abian Zeruko Argia aldizkariak Madrilen pepinoak merke artikuluarekin. Bernardo Atxagak, Koldo Izagirrek, Ramon Saizarbitoriak eta Ibon Sarasolak elkarrekin sinatutako hura eskaintzen dizugu, faksimile eta guzti. Honelaxe zuen hasiera: “Hemen azpian zinatzen dugunok, erabateko akordioaren ondoren, astero Zeruko Argiako bazter honetan agertzea erabaki dugu, bakarka nahiz taldean. Baina, nork hasiera eman lanari taldetasuna galdu gabe! Elkar lan batekin aurkeztea pentsatu dugu”. Astekariaren 750. zenbakian, bestalde, Sacco eta Vanzetti-ri buruzko Joseba Sarrionandiaren artikulu bat agertu zen. Aurrerantzean “Baietz astea gaizki bukatu” saileko artikulu bana argitaratuko dugu astero.
Literatur Emailu honetarako hitzaurrea idatzi du Zeruko Argiako kazetaria zen Elixabete Garmendiak, kolaborazio haiek gogoratuz
Abu
29
02
Ernest Hemingwayren “Agurea eta itsasoa” (“The Old Man and the Sea”) Life aldizkariak argitaratu zuen lehen aldiz 1952ko irailaren lehenean, eta zazpi egun geroago irailaren 8an plazaratu zuen liburuan Scribner’s argitaletxeak. Gotzon Goenagaren itzulpenez argitaratu zen lehen aldiz euskaraz 1963an, Itxaropena argitaletxearen Kuliska Sortan. Hiru urte lehenago, 1960ko abuztuaren 21ean, Jose Artetxek Ernest Hemingwayrekin enkontrua egin zuen Donostiako Maria Cristina Hotelean, euskarazko argitalpenerako Hemingwayk egile eskubideak doan eman zitzan eskatze aldera. Honela izan zen solasaldia, Artetxek “Agurea ta itxasoa” liburuaren hitzaurrean kontatua: “Baimena ematen al dezu?” galdetu zion Artetxek Hemingwayri, eta idazleak erantzun: “Nik ez daukat ezer euskaldunen kontra. Ondo egiña al dago traduzioa?”; Artetxek: “Bai, oso ondo gañera”; eta Hemingwayk orduan: “Egizue ba nai dezutena. Nere abogaduari eskribitu akiozute”. Duela 50 urte argitaratutako “The Old Man and the Sea” (1952) nobelaren euskarazko lehen edizioa Agurea ta itxasoa (1963) osorik duzu hemen .
Abu
29
02
Duela 25 urte argitaratzen hasi zen Zeruko Argia euskal kazetaritza literarioak eman duen artikulu-sail gogoangarrienetarik bat, Koldo Izagirrek eta Ramon Saizarbitoriak elkarrekin idatzia: Baietz astea gaizki bukatu. 1977ko irailaren 4an abiatu zen sail hura, lehendabiziko kolaborazioa lau idazlek sinatua: Bernardo Atxaga, Koldo Izagirre, Ramon Saizarbitoria eta Ibon Sarasolak. Hurrengoak, ordea, Izagirre eta Saizarbitoriarenak izango ziren, 1977ko urriaren 16koa izan ezik (Atxagarena). Denera 29 artikulu argitaratu zituzten 1978ko maiatza bitartean: 24 “Baietz astea gaizki bukatu” izenpean eta 5 elkarrizketa “Gure pertsonaia pertsonalaren pertsonaltasuna” atalean. Urtebete geroago, 1979ko maiatzean, Oh! Euzkadi orri erraldoia agertu zen, 24 lagunek sinatua. Eta 1979ko ekainetik urrira Oh! Euzkadi saila Zeruko Argia astekarian. Ondoren, 1980ko maiatzean sortu zen Oh! Euzkadi aldizkaria, hamabost zenbaki plazaratu zituena lau urtetan.
Heldu den astetik aurrera eta datorren urteko maiatza bitartean, “Baietz astea gaizki bukatu” haietako bana eskainiko dizugu astero. Literatur Emailu honetan Joxan Elosegik gaur espresuki idatzitako sarrera bat duzu, orduko irakurle baten oroitzapen gisa.
Abu
15
02
Txistu y Tamboliñ… y este coño es mío izenburuarekin agertu dute zenbaki berria, paperezko argitalpenaren ordez orain Interneten bitartez. Txistu y Tamboliñ aldizkariak zazpi zenbaki eman zituen 1983tik 1993ra, eta harrezkero ez da besterik izan egundaino. Ale berriak Gioconda berezi bat dakar lehen orrialdean, aurreneko Txistu y Tamboliñen azaldutako poster huraxe bera hain zuzen ere. Poemak, narrazioak, atsotitzak, testu klasikoak (Jean Martin Hiribarren) irakurriko dituzu, eta zinema gidoi bat ere bai. Garai batean ohi zuten bezalaxe, euskarazko eta erdarazko lanak bilduko ditu literatur aldizkariak.
Abu
08
02
“Galop infernal” izenburuarekin 1852. urtean argitaratu ziren ustez Bilintxen bertso zaharrenak direnak. Honela kontatua du Antonio Zabalak: “Honoko bertso-sail honek bi zati ditu; lehenengoan (“Lagunkida fraternaleko galaiak beren damari”) aditzera ematen denez, inauteri batzuetarako paratua da; eta bigarrengoan (“Ziririkuak”)esaten denez, inauteri horietarako dantza-tokia eta abar prestatzen hasi zirenean, kontrarioren bat edo beste izan zuten Bilintx eta bere lagunek; baina hala ere ondo antolatu zituzten gauzak. Bertso hauek “Donostian Pio Barojaren moldiztegian (1852)” argitaratutako paper batetik ditugu. Paper hori Peñaflorida kondearen liburutegian omen zegoen, eta gure eskuetaraino Donostiako Juan Arbelaitz eta Tolosako Juan Jose Beloki jaunen bitartez etorri zen. Guk ezagutzen ditugunetan, hauek izango dira Bilintxen bertsorik zaharrenak. Hogeita bat urte zituen orduan”. Data honen aitzakian, Bilintxen bertso guztiak argitaratu ditugu sarean.
