Eka
29
06
Francisco Ignacio Lardizabal zaldibiarra jaio zenetik berrehun urte betetzera doazen honetan (uztailaren 5ean, hain zuzen), Klasikoen Gordailuak haren aurretik ondutako ebanjelio-liburuen bi itzulpen-moldaketa eder sareratu nahi ditu omenaldi gisa. Lehendabizikoa J. Haraneder lapurtarraren Jesu Kristoren ebanjelio saindua (1740: 1990) da. Sinesmen katolikoan lehen Testamentu Berria izan arren (aurrekoa Leizarraga protestanteak burutu zuen 1571n), ehun bat urtez egon zen argia ikusi gabe, eta orduan ere (1855ean) lau ebanjelioak bakarrik kaleratu ziren. Gaurdanik oso-osorik aurkitu ahal izango du zaletuak sarean. Bigarren eskaintza P.A. Añibarro bizkaitarraren Jesu Kristoren lau ebanjelioak batera alkarturik (c. 1804-1821: 1991) dugu. Bi-biak, irakurleak ikusiko duen bezala, goi mailako lanak eta, zalantza gabe, omenaldi egokia euskaldunok gehien irakurri bide ditugun Testamentu kristauen apailatzailearentzat (Klasikoen Gordailuan ikus daitezke hark egokituriko Testamentu Berriko Kondaira eta Testamentu zarreko kondaira).
Eka
22
06
Narratibaren alorrean ezagutu genuen Joxe Austin Arrieta, Bidaia / Termitosti (Ustela, 1978) eta Abuztuaren 15eko bazkalondoa (GAK, 1979), baina 80ko hamarkadan poesia bereziki landu zuen: Arrotzarena neurtitz neurgabeak (GAK, 1983), Bertso-paper printzatuak (Elkar, 1986), Mintzoen mintzak (Elkar, 1989). Hizkuntzaren lanketa, erritmo eta neurrien jokoa, Susa argitaletxeak XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman kaleratu zuen Joxe Austin Arrietaren poemen antologia. Osorik eskaintzen dizuegu.
Eka
22
06
Elezahar, kondaira, ipuin eta pasadizoak dira Klasikoen Gordailuak gaur sareratzen dituenak, serioak batzuk, umoretsuak besteak. Hizkuntz aldetik sinpleak bezain ideologikoki serioak dira, esaterako, Arturo Kanpionen Euskal lanak (1878-1909). Zirikatzaileak eta umoretsuak, berriz, XX. mendearen atariko aldizkarietan Pedro Migel Urruzunok argitaratutako pasadizoak, bertsoak eta ipuin modukoak, hemen Iru ziri (1899-1922, 1965) eta Sasiletrau baten ziria, eta abar (1897-1923, 1973) bildumetan ematen direnak. Ildo berekoa da, halaber, Paulo Zamarriparen Firi-firi (1935) idazlana. Egile bera du, azkenik, dotrinako haurrentzat egindako Anaiak gara (1929) ipuinak ere.
Eka
15
06
Unibertso poetiko indartsua aurkeztu zuen Rikardo Arregi Diaz de Herediak 1993an, Erein etxearekin Hari hauskorrak plazaratu zuenean. Eta ahotsaren indarra berretsi bost urte geroago, Kartografia (Alberdania) lanarekin. 2002an Susak kaleratutako XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman bere poemen antologia argitaratu zen, orain osorik dakarkizueguna.
Eka
08
06
1986ko ekainaren 14an hil zen, duela 20 urte, Jorge Luis Borges. XX. mendeko literaturgintzan erreferente handia, poesia, saiakera eta, batez ere, ipuingintza izan zituen lan eremu idazle argentinarrak. Ficciones, El Aleph, El libro de Arena, El hacedor… hainbat narrazio-liburu gogoangarri idatzi zituen. Literatur aldizkarietan, Maiatz-en 1985ean —Beste buruz-buruko gudua— eta Txistu & Tambolin-en 1992an —Deutsches requiem—ekarri ziren euskarara haren ipuin bi. Eta 1998an, Literatura Unibertsala bildumaren barruan, Juan Garziak bere ipuinen antologia bat euskaratu zuen, Ipuin hautatuak. Hementxe irakur ditzakezu.
Eka
08
06
Jean Baptiste Arxuren heriotzaren 125. urteurrena dela eta, hark Luis Luziano Bonaparteren engarguz itzulitako testu zenbait aurki ditzake irakurleak Klasikoen Gordailuan Itzulpenak izeneko estekan. Era berean, zuberotarraren hiru garaikide ospetsuren itzulpenak erantsi dira ondoren, guztiak L.L. Bonaparteren aginduz burutuak eta A. Iturriagaren Jolasak oinarritzat hartuz: J. Duvoisinen Iturriagaren Solastaldiak lapurteraz, E. Intxausperen Iturriagaren Elhestaldiak zubereraz eta J.A. Uriarteren Iturriagaren Berbaldijak bizkaieraz.
Autore ezagunik gabekoen artean, azkenik, sukaldaritzaren arloko ale bat, Eskualdun kozinera (1864), eta irakaskuntzaren inguruko bitxikeria, Irakasdearen eskugarria (c. 1868, 2004).
Mai
25
06
1906an jaio zen Balendin Enbeita, berak esan zuen legez “Balendin Berriotxoa, Elorrioko semea, beato egin eben egunean, Lorailaren 20an”, Muxikako Usparitxan. Urretxindorraren semea, bere kasa azkar asmatu zuen hegan egiten bertsolaritza eta olerkigintzaren munduan. Gaztetandik kantuan hasia, hainbat plazatan jardun zuen bertso-kantari, Bizkaiko txapela lau aldiz jantziz, eta aldizkarietan ere eman zituen argitara bertso eta olerkiak. Gerra ondoren —gerra eta espetxea, biak ezagutu zituen— bertsolaritzaren sustatzaile nagusietako bat izan zen; besteak beste, lehenengo bertsolaritza eskola sortu zuen. Bere bertso eta olerkien bilduma bat kaleratu zuen Auspoa sailean, Nere apurra, 1974an. Eta 1986an Bizitzaren joanean plazaratu zuen, Elkar argitaletxearekin, memoria liburua. Biak eskaintzen dizkizugu osorik.
Mai
25
06
Iragarri bezala, gaurko Literatur Emailu honen bidez Agustin Kardaberazen lan guztiak kontsultatzeko aukera paregabea zabaltzen da azkenik sarean. Aurrekoetan argitaratutakoez gainera, irakurleak honako idazlan berri hauek ikusi, irakurri, dastatu eta erabili ahal izango ditu oraingoan gure Klasikoen Gordailuan: Aita San Ignazioren bizitza laburra [1767; 1901], Ama beneragarri Josefaren bizitza [176?; 1882], Senar emazte santuak (1766), Deboziño batzuk (1764), Jesus Maria eta Joseren debozioa (1764; 1824) eta Meza eta komunioa [176?; 18??]. Badu, beraz, non bazka letrazaleak!
Mai
18
06
2004an plazaratu zen Xabi Borda idazlea Birika zatiak liburuarekin, Susa argitaletxean. Poemario sotila, hainbatetan zatiak zirujau labanaz moztuak izan direla ematen du. Indar handiko espresio txikietan aritu zen Xabi Borda. Osorik irakur dezakezu.
Mai
11
06
1955eko urrian San Franciscoko Six Galleryn irakurri zuen Allen Ginsbergek Ulua (Howl) poema. Horren ostean, Lawrence Ferlinghetti editoreak oharra bidali zion Ginsbergi, hainbat urte lehenago Ralph W. Emersonek Walt Whitmani Belar-hostoak (Leaves of grass) irakurri eta gero bidalitako oharra errepikatuz: “Ibilbide handi baten hasierari diosala egiten diot”. Ferlinghettik esaldi bat erantsi zion: “Noiz eskura nezake eskuizkribua?”. Handik gutxira jaso zuen. Izan ere, 1956an, duela 50 urte, City Lights argitaletxeak plazaratu zuen Howl eta beste poema batzuk bilduma. Estatu Batuetakoak Administrazioak edizioaren zati bat bahitu egin zuen obszenitatea egotzita, eta auzitara ere eraman zituzten egilea eta editorea. San Franciscoko lehen irakurraldiaren urteurrenaren karietara, 2005eko udazkenean, Susa argitaletxeak Ulua plazaratu zuen, Harkaitz Canok euskaratuta.
Mai
04
06
“Kartzelatua, debekatua, isilarazia. Indonesia XX. mendean hartu duten okupazio japoniarrak lehenik, Herbehereetako kolonizatzaileek gero. Eta diktadurak: Sukarnorenak eta gero Suhartorenak (…).Horren aurrean zer? Erresistentzia politikoa, aske izan beharrari fideltasuna eta bokazio literarioa”. Halaxe aurkeztu zigun Jon Benitok Pramoedya Ananta Toer idazle indonesiarra, herri hark XX. mendean eman duen idazle inportanteenetako bat, bere heriotza zela-eta egindako prentsa-artikuluan. Javan jaioa 1925an, 81 urte zituela hil zen 2006ko apirilaren 30ean. 81 urte horietarik 14 preso pasatu zituen Buruko irlan, eta han idatzi Buruko Saila izenaz ezaguna den tetralogia. Hainbat hizkuntzara itzulia, euskaraz ere irakur daiteke. Txalaparta argitaletxeak Pramoedya Ananta Toerrek Bukit Duriko presondegian 1949an idatzitako Iheskaria eleberria plazaratu zuen, 1994an, Jose Emilio Txoperenak itzulia. Hementxe duzu.
Mai
04
06
XX. mendeko Euskal Literaturan egile zein aztertzaile gisa azaldutako lau izen nagusiren artikulu bilduma interesgarriak eskaini nahi ditu Klasikoen Gordailuak gaurkoan. Lehendabizi, eta irizpide kronologiko hutsari jarraituz, Kirikiño paregabearen iruzkinak eta iradokizunak datoz Edo geuk edo iñok ez (1913-1928: 1984) izeneko bilduman. Bigarrenik, Lauaxeta handiaren ipuinak eta gai anitzeko artikuluak sareratu dira Azalpenak (1931-1935: 1982) eta Azalpenak eta beste 1932 (1932: 1991) bildumetan.
Oroitarazteko dira, halaber, Enrike ZubiriManezaundi nafarraren ipuin eta kazeta-artikulu zaporetsuak, haren Artikulu bilduma (1928-1936: 1990) jasotzen direnak. Azkenik, gaurko eskaintzari amaiera duina emateko, Piarres Lafitteren literatur lanak aurkituko ditu irakurleak haren Euskal literaturaz (1934-1967: 1990) izeneko bilduman.
Api
27
06
Txernobilgo zentral nuklearreko istripuaren 20. urteurrena bete den honetan, apirilaren 26an, sarera ekarri nahi izan ditugu 1997an eta 1998an Eguzki taldeak ingurumena eta literatura uztartuz kaleratutako bi ipuin liburu: Ipuin berdeak eta Ipuin berde berriak. Hainbat autoreren narrazioak biltzen dira: Harkaitz Cano, Koldo Ameztoi, Juan Luis Zabala, Itxaro Borda, Pako Aristi, Amaia Lasa, Joxean Agirre, Patxi Zabaleta, Xabier Amuriza, Edorta Jimenez, Xabier Arzelus, Rafael Castellano, Joxemari Carrere, Antxon Gomez.
Api
20
06
Juan Inazio Iztuetaren Gipuzkoako dantza gogoangarrien kondaira (1824) izeneko liburua dator gaurkoan Klasikoen Gordailuaren atal etnografikoa hornitzera. Bestalde, munduko erlijio nagusien aurkezpen katolikoa dakarkigu J. Martin Hiribarrenek Eskaraz egia (1858) liburuan, euskal irakurleari lehen aldiz Konfuzio, Buda, Brahma, Zoroastro, Isis eta Osiris bezalako pertsonaien berri eskainiz. Egile beraren Napoleon Lehena (1856) poema luzea dakarkizugu, Bonaparte Printzeari oparitutakoa. Amaitzeko, bi lan labur sareratu dira: Hiribarrenen Iruñeko bestak 1845 (1845) izeneko bertso-bilduma (antitaurinoa, besteak beste: Utz ordu dire zezenak,/ Espainolentzat eginak:/ Ni banintz erregetarik,/ Ez liteke zezenarik. //Horrek ez du espainola/ Izituren berehala;/ Ez dut hekien gusturik,/ Halere naski nererik./ Dena den, adio bethikotz/ Etzarete neretakotz,/ Josteta hirriskutsuak,/ Barbarian asmatuak!) eta apaizak soldadutzara behartzen zituen legaren aurkako idazkia, Arnaud Abadiak ondua: Aphezak soldado (1890).
Api
20
06
Susa argitaletxearekin kaleratutako hiru liburuetan unibertso poetiko oso bat eratua du Juanjo Olasagarrek, batez ere azken bietan —Bizi puskak (Susa, 1996) eta Puskak biziz (Susa-Elkarlanean Fundazioa, 2000)— eraikitako territorioarekin. Lan horren antologia bat XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman argitaratutako alean irakur daiteke. Hemen daukazu osorik.
