Literatur Emailuak

Api 11 07

Jacques Prevert hil zela 30 urte

Duela 30 urte, 1977ko apirilaren 11n, hil zen Jacques Prevert, XX. mendeko Frantziako idazle handietarik bat. Surrealisten mugimenduan aritua, Raymond Queneau, Louis Aragon, Yves Tanguy eta Marcel Duhamelekin, haiengandik urrundu eta antzerki eta zinemagintzan jardun zuen. Paroles bere lanak literatur mundua astindu zuen. Herri hizkerara hurbildutako poemak, irudi eta umore surrealistak, eta hitz jokoak… Poetaz gain, gidoigilea ere izan zen, eta hala filmetarako nola antzerki taldeentzat gidoigile eta eszenografo lanak ere egin zituen. Frantziako XX. mendeko kantaririk esanguratsuenek, bestalde, abestu dituzte bere kantu eta poemak. Ez da maizegi euskaratu haren poesia; argitaratu ez, bederen. Kantagintzarekin lotuta ageri zaigu pare bat aldiz: Julen Lekuonak Hosto hilak ospetsua euskaratu zuen, eta berriki Joseba Tapiak argitaratu du Koldo Izagirrek euskaratutako Umearen ehiza kantua. Horrez gain, Maiatz aldizkarian agertu ziren Maitasun hau poema, Mayak itzulia, eta Afusilatua, Joseba Sarrionandiak euskaratua. 1990ean, berriz, bere hiru haur poemen zatiak (Ogia, Xoria eta haurra, Ttitta-Purra) kaleratu zituen Herria aldizkariak. Hemen dituzu denak.

1900eko otsailaren 4an jaio zen Neully-sur-Seinen Jacques Prevert. Eskola nerabe zela utzia, Gerla Handiaren ostean, Marcel Duhamelen ezagutza egin zuen Istanbulen, eta haren bitartez mugimendu surrealistara hurbildu zen. Surrealismoak presentzia handia izango du bere poemagintzan, umore eta ironiaren bidez batez ere, baina mugimenduaren gunetik urrundu egin zen, batik bat Andre Bretonen gidaritzari errezeloa hartuta.

Ez zen 1930eko hamarkadara arte idazten hasi —antitesi eta hitz-jokoz beteriko poema batekin—, eta liburu gisa bere lanak ez ziren 1946ra arte argitaratu. Orduan bildu zituen Rene Bertelek ordura arte idatzitako hainbat poema Paroles liburuan. Astindua ekarri zuen liburuak. Gerora lanean jarraitu zuen, eta hainbat poemario esanguratsu argitaratu: Histoires; Spectacle; La Pluie et le beau temps; Fatras…. Hitzen adierazkortasunaren inguru guztien miatzaile, aipagarriak dira, halaber, haurrentzako bere poemak.

Surrealismoa eta populismoa beti presente egon ziren boterea eta injustiziaren aurka bizitza osoan borrokatu zen autorearen lanetan. Baztertuen aldeko ahotsa izan zen beti berea, idazle libertarioa, mutiria boterearekiko, askatasunaren aldeko aldarria da Prevertena, baina era berean hizkuntzaren aldekoa. Hitzaren angelu eta alde guztiak bilatu eta aurkitzen zituen, edo bestela asmatu, eta hitz jokoak, kalanburrak, elipsiak, neologismoak… bere estiloaren funtsean daude. Hitzak dira, paroles, azken batean, bere poesiaren muina.

Poesiaz gain, gidoigintzan lan handia egin zuen. Mugimendu surrealistatik urrundu eta antzerki mugimendu baten inguruan biltzen hasi zen, Octobre taldea bilakatu zena. Eszenategiak ere diseinatzen zituen Prevertek, Pierre anaiarekin batera filmak eginez. 1940ko zinemagintza frantseseko gidoigile inportanteenetakoa izan zen, eta hainbat zinemagilek lan egin zuten berarekin, batik bat Marcel Carnek (Preverten filmografia zerrendatu dugu amaieran).

Kantagintzarekin izan zuen lotura da, azkenik, Preverten bizitzaren eta lanen beste ardatzetako bat. 1930eko hamarkada ezkero, poemak ezezik kantuak ere egin zituen, nagusiki Joseph Kosma musikariarekin izandako lankidetzari esker. XX. mendeko Frantziako kantari nagusienek kantatu dituzte Preverten poema eta kantuak, gehienei musika Kosmak ezarria: Juliette Greco, Yves Montand, Jacques anaiak…

Poeta, gidoigile, eszenografo eta kantugilea, euskaraz ez dira bere lanak apenas plazaratu. Maiatz aldizkarirako euskaratu zuen, 1982an, Mayak Maitasun hau (Cet amour) poema. Bi urte geroago, Maiatz-en baita ere, Joseba Sarrionandiak euskaratutako Afusilatua (Le fusillé) olerkia plazaratu zen. Herria aldizkarian, azkenik, bere hiru haur poematxoren zatiak argitaratu ziren 1990ean.

Kantangintzaren bitartez ere izan du euskarara sarbiderik Prevertek. Julen Lekuonak itzuli eta kantatu zuen haren Hosto hilak (Les feuilles mortes) (1992an Euskaldunon Egunkaria-n argitaratu zen), eta Joseba Tapiaren Realpolitik diskoak ere Preverten poema bat dakar, Umearen ehiza (Chasse à l’enfant), Koldo Izagirrek itzulia.

Sarean bada, noski, Jacques Preverti buruzko guneak eta informazioa biltzerik, eta baita bere obraren zatiak irakurtzea ere. Egileari buruzko webgune orokorrez gain, azpimarratzekoak dira bi guneetan aurki daitekeena: batean Jacques Preverti buruzko bideo bat dago, 13 minutuko elkarrizketa poetaren etxean, non 61 urteko Prevert sasoiko bat erakusten zaigun. Videoaren aurkezpeneko testua esanguratsua da: “A 61 ans, Jacques Prévert ne se prend toujours pas trop au sérieux. C’est dans son appartement parisien et entouré de peintures surréalistes que le poète répond, ou plutôt ne répond pas, aux questions qu’on lui pose”. Haurrak eta poesiari buruzko gunean, berriz, animazio bat ikus daiteke, Preverten poema baten gainean egina. Hemen dituzu gune batzuk.

Bibliografia:

1946: Paroles
1946: Le Cheval de Trois
1946: Histoires
1947: Contes pour enfants pas sages
1947: Le Petit Lion
1950: Des bêtes
1951: Spectacle
1951: Vignettes pour les vignerons
1951: Grand Bal du printemps
1952: Lettre des îles Baladar
1952: Charmes de Londres
1952: Bim, le petit âne
1952: Guignol
1953: Tour de chant
1953: L’Opéra de lune
1955: La Pluie et le beau temps
1955: Lumières d’homme
1963: Histoires
1966: Fatras
1973: Eaux-fortes

Filmografia:

1932: Comme une carpe de Claude Heymann, scénario, adaptation et histoire
1932: L’affaire est dans le sac de Pierre Prévert, scénario et dialogues
1933: Ciboulette de Claude Autant-Lara, adaptation et dialogues
1933: Si j’était le Patron de Richard Pottier, scénario
1934: Le Taxi de minuit de Albert Valentin
1934: L’Hôtel du libre échange de Marc Allégret
1935: Un oiseau rare de Richard Pottier
1936: Moutonnet de René Sti, adaptation et dialogues
1936: Jenny de Marcel Carné
1936: Le Crime de Monsieur Lange de Jean Renoir, adaptation et dialogues
1937: 27 rue de la Paix de Richard Pottier, adaptation
1937: Drôle de drame de Marcel Carné, adaptation et dialogue
1937: L’Affaire du courrier de Lyon de Claude Autant-Lara et Maurice Lehmann, dialogues
1938: Ernest le rebelle de Christian-Jaque, dialogues
1938: Les Disparus de Saint-Agil de Christian-Jaque, dialogues (non crédité)
1938: Quai des brumes de Marcel Carné, scenario and dialogues
1939: The Mysterious Mr. Davis de Claude Autant-Lara
1939: Le jour se lève de Marcel Carné
1941: Remorques de Jean Grémillon, adaptation et dialogues
1941: Une femme dans la nuit de Edmond T. Gréville, adaptation et dialogues (non crédité)
1941: Le Soleil a toujours raison de Pierre Billon, adaptation et dialogues
1942: Les Visiteurs du soir de Marcel Carné
1943: Lumière d’été de Jean Grémillon, scénario et dialogues
1943: Adieu Léonard de Pierre Prévert, scénario et dialogues
1945: Les Enfants du paradis de Marcel Carné
1945: Sortilèges de Christian-Jaque, adaptation et dialogues
1946: Aubervilliers de Eli Lotar, commentaires
1946: Les Portes de la nuit de Marcel Carné
1946: Voyage surprise de Pierre Prévert, scénario et dialogues
1947: L’Arche de Noé de Henry Jacques, adaptation et dialogues
1947: Le Petit soldat de Paul Grimault
1947: La Fleur de l’âge de Marcel Carné, film inachevé
1949: Les Amants de Vérone de André Cayatte, dialogues
1950: Souvenirs perdus de Christian-Jaque
1950: Bim de Albert Lamorisse, écriture et commentaire
1950: La Marie du port de Marcel Carné, dialogues (non crédité)
1953: La Bergère et le ramoneur de Paul Grimault, scénario, adaptation et dialogues
1956: Notre-Dame de Paris de Jean Delannoy
1958: La Seine a rencontré Paris de Joris Ivens
1959: Paris la Belle de Pierre Prévert, voix
1961: Amours célèbres de Michel Boisrond, adaptation et dialogues
1964: Le Petit Claus et le grand Claus de Pierre Prévert d’après le conte d’Hans Christian Andersen
1966: À la belle étoile de Pierre Prévert, adaptation
1970: Le Diamant de Paul Grimault
1980: Le Roi et l’Oiseau de Paul Grimault, scénario, adaptation et dialogues