Eka
16
09
Hogeita bost urte dira Ttu-ttuá literatur aldizkaria sortu zutela Joanes Urkixok eta Laura Mintegik (Bilboko eta Algortako helbidez). Estreinako aleari zero zenbakia ipini zioten, eta idazle bizkaitarren testuz osatuta zetorren. Ttu-ttuá aldizkariaren lehen ale guztien azalak banan-banan eskuz margoturik daude, estraza paper gainean, Migeltxo Monforten maketa lanarekin. Urte eta erdiren buruan sei zenbaki argitaratu zituzten: 1984ko udaberri, uda, udazken eta neguan, eta 1985eko udaberri eta udazkenean (ale bikoitza azkenekoa). Besteak beste, idazle hauen lanak agertu ziren aldizkarian: Iñigo Barandiaran, Iñaki Bernaola, Kanko Ispizua, Amaia Iturbide, Eukene Martin, Laura Mintegi, Omar Nabarro, Karlos Santisteban, Joanes Urkixo.
Mar
23
09
Martial-Henry Berdolyk eta Agosti Xahok argitaratutako Le Réveil Basque aldizkari errepublikarrari erantzuteko sortu zuen Louis Etxeberrik Eskualduna astekari giristino eta xuria 1887ko martxoaren 15ean Baionan. Lehen urteetan Arnaud Poxelu izan zuen gidari, ondoren Jean Hiriart-Urruti, eta aurrerago: Blaise Adema, Jean Saint-Pierre, Dominique Soubelet eta Salvat Arotzarena. Izan ere, astekaria 57 urtez plazaratu zen, 1944ko abuztuaren 18 arte, Vichyko Gobernuarekin kolaboratzeagatik itxia. Eskualduna astekaria hemeroteka eta biblioteka pribatu batzuetan barreiaturik baitago, Euskal Prentsaren Lanak gunean dijitalizaturik berrargitaratu du Armiarmak: ia 3000 zenbaki, 10.000tik gora orrialde. Interneteko edizio hau martxoaren 26an (osteguna) 12:00etan aurkeztuko da Donostiako Koldo Mitxelena kultur unean.
Mar
17
09
Euzko-Gogoa aldizkariaren azken zenbakia duela 50 urteko datarekin argitaratu zen. Jokin Zaitegik 1949ko abenduaren 26an erregistratu zuen Guatemalako Postan, eta estreinako alea 1950ko urtarrilaren lehenean kaleraturik, euskal kultura modernoaren agerkari garrantzitsuenetakoa bihurtu zen. Aurreneko sei hilabeteetan Orixe izan zuen lankide, gero Andima Ibinagabeitia 1954tik aitzina. Euzko-Gogoak bi aro izan zituen: Guatemalakoa 1950etik 1955era eta, Zaitegi Euskal Herrira itzuli zelarik, Miarritzekoa 1956tik 1959ra. Lehen aroan 27 zenbaki agertu ziren, eta 17 bigarrenean. Azken zenbakiak 1959ko martxoa-ekaina data dakar, baina aldizkariaren azalean aitortzen du 1960ko uztailean inprimatua izan dela, arazo ekonomikoak eta banaketakoak handiak izan baitzituen. Idazle askoren plaza izan zen Euzko-Gogoa gerraostean: Nemesio Etxaniz, Jon Etxaide, Antonio Maria Labaien, Salbatore Mitxelena, Bedita Larrakoetxea, Bingen Ametzaga, Manuel Lekuona, Sorne Unzueta, Santi Onaindia, Jaime Kerexeta, Federiko Krutwig, Jon Mirande, Juan San Martin, Txillardegi, Gabriel Aresti, Txomin Peillen…
Mar
02
09
Iruñean argitaratu zen Korrok aldizkariaren lehendabiziko zenbakia 1984ko urtarrilean, Auzolan liburu-dendaren abaroan. Doan zabaldu zen, eta baita bigarrena ere, Garrasi inprimategian egina. Urtebetean bost zenbaki ateratzea lortu zuen hirugarren zenbakitik aurrera finko samarra izan zen taldeak: Jon Alonso, Josune Aranburu, Josetxo Azkona, Xabier Diaz Esarte, Ana Iribar eta Mikel Taberna; maketa eta grafismo lanak: Jabier Alonso eta Patxi Huarte. Aldizkari garrantzitsua izan zen Korrok, ez bakarrik denera hamabi ale argitaratu zirelako, baizik eta marrazkilari eta idazle askoren plaza ere izan zelako: Aingeru Epaltza, Patziku Perurena, Txiki Idoate, Gorka Setien, Isidro Rikarte, Joakin Balentzia, Bixente Serrano, Asisko Urmeneta…
Urt
14
09
Karmel aldizkariaren gehigarri gisa argitaratu zuen Santi Onaindiak Olerti aldizkariaren lehen zenbakia 1959an Zornotzako Larrean, oso-osorik poesiari emana. 1969ra bitartean 28 zenbaki ekarri zituen, harik eta 1970ean Espainiako Gobernuak argitalpena debekatu egin zuen arte. Ordurako Santi Onaindiak arazo franko izana zuen Zentsurarekin. Poliziak 1955eko martxoan dendarik denda jardun zuen Milla euskal olerki eder liburua bildu eta bahitu nahian, eta hala eta guztiz Onaindiak lortu zuen argitalpenaren zati bat salbatzea. Derrigorrezkoa zen sasoi hartan argitaratzeko baimena eskatzea, baina Onaindiak intsumisioaren bidea aukeratu eta ez zuen tramiterik betetzen. Halaxe argitaratzen zen Olerti aldizkaria ere. “Ziur nekian baimenik ez eustala gobernuak emongo, eta Suplemento Poético de Karmel jarri neutson, kaparra sartu gurarik”, kontatzen zuen. Sei-zazpi bider izan zituen poliziak horregatik bisitan, Manuel Fraga ministroaren debeku definitiboa jaso arte.
Abe
11
08
Gasteizko Filologia Fakultatean argitaratu zen estreinakoz Kandela literatur aldizkaria 1983ko abenduan, Julen Arriolabengoa, Jon Iñaki Lasa, Tere Irastortza, Manu Lopez eta Xabier Etxanizek egina. Bi zenbaki besterik ez zituen izan Kandela aldizkariak, 1984ko maiatzean kaleratutakoa bigarrena. Nolanahi ere den, liburu bi ere argitaratu zituzten: Euskal Letren Dantza 1983an (urte hartako literatur ekoizpenaren kritikaz atondua) eta Susa argitaletxearen bildumarako koproduzitutako Jon Iñaki Lasaren Andaluziari ene bilduma poemarioa.
Aza
18
08
Txistu y Tamboliñ y otras cosas de las Vascongadas izenarekin plazaratu zen Txistu y Tamboliñ literatur aldizkariaren aurreneko zenbakia Durangon 1983ko azaroan, hastapenetik ironiaz eta trufaz, txantxarako gogoz. Harrezkero ale berri bat agertuko zen urtero, 1992ra arte. Idazleek izengoitiz sinatzen zuten ia beti, eta kaleratutako aleen izenburuek hutsik egin gabe zekarten espainolezko leloa; izan ere, batzuk gerora ahotan erabiliko zirenak: y Euskadi el pais menos movido: el que no está parado está detenido edo y aquí se mata a quien haga falta. 2002ko urtarriletik aurrera interneten jarraitu du Txistu y Tamboliñek bere bidea, eta sei emanaldi eginak ditu; azkenekoa azpititulu honekin: y lo malo de ser pobre es que ocupa todo el tiempo.
Eka
30
08
Orain 25 urte argitaratu zen lehen aldiz Pamiela aldizkaria, 1983ko ekainean. Iruñeko Auzolan liburu-dendan elkartzen ziren literatur zale batzuek sortu zuten, eta Pello Lizarraldek ekarri zuen izena, Azkoitiko bere aitonari aditua: Pamiela, sorginek baserrietan utzi ohi zuten kaxa, baina ireki behar ez dena, begizkoa eta ezbeharra ekarriko baitizkizu. Lehendabiziko ale haren gai nagusia bidaiak eta literatura izan zen. Eta oso gutxi barru azaldu zen bigarren zenbakia ere, 1983ko uztailean, Franz Kafkari omenaldia egiten ziona. Gaztelerazko testuak ziren nagusi beti Pamiela aldizkarian, baina hantxe irakurri genituen estreinakoz Ana Iribar, Mikel Taberna edo Jon Alonsoren lanak, eta haiexek sortuko zuten 1984an Korrok literatur aldizkaria.
Urt
29
08
Xabier Lizardik jarri zion izena: Antzerti. Ixaka Lopez Mendizabalek moldiztegia eta babesa. Eta gogoa eta gidaritza Antonio Maria Labaienek. Eta halaxe, 1932ko urtarrilean hasita, 1936ra bitartean, 54 zenbaki (hainbat bikoitzak) plazaratu zituen Antzerti aldizkariak, euskal antzerkigintzaren erreferentzia ezinbesteko bilakatuz. 46 obra bildu zituen, antzerki lanak, bakarrizketak, hizketaldiak. Euskarazko jatorrizkoak gehienak, baina baita euskaratuak ere. Eta garai hartako izen ezagunak: Toribio Altzaga, Xabier Lizardi, Andoni Arozena, Antonio M. Labaien, Tene Mujika, Joseba Zubimendi, Jose Markiegi…
Artean Antonio M. Labaien bera aurkezpena egitera animatu zela, 1982an berpiztu zen Antzerti aldizkaria, Eusko Jaurlaritzako Antzerti Eskolaren babespean oraingoan. Eta 1985 bitartean beste 29 zenbaki kaleratu, 30 antzerki lan zekartzala, euskal autore klasiko eta berriez gain, euskarara ekarriz literatura unibertsaleko hainbat egile: Carlo Goldoni, Jean-Paul Sartre, William Shakespeare, Dario Fo, August Strindberg. Armiarmara ekarri dugu Antzerti aldizkaria, eta osorik eskaintzen dizkizugu zenbaki guztiak, beren obra, albiste, iragarki eta komentarioekin, eta baita kaleratutako ale guztien irudi faksimile banarekin.
Abe
26
07
XX: mende hasierako Nafarroako euskarazko prentsaren bi erakusle esanguratsu dira Napartarra eta Amayur. EAJren abaroan sortua, 1911ko urtarrilaren 8an abiatu zen Napartarra, elebiduna. 1917ko ekainetik azarora bitarteko etenaldi batekin (Salvador Garijo zuzendariaren heriotzarekin batera), 1919ra arte iraun zuen. Euskarazko testuak idazten Larrekok pisu handia izan zuen, eta baita 1918 eta 1919an zuzendari izan zen Jose Agerre Gurbindok. Azpimarratzekoa da “Lili-artean” saila, euskaraz emakume abertzaleei zuzenduriko atala. Nafar gizartean nor ziren beste hainbat sinadura ere ikus daitezke agerkarian, gaztelaniazko artikuluetan: Joaquin San Julian sortzailea, Urmeneta, Cunchillos, Esparza, Aranzadi, Urtasun… (gehiago…)
Aza
16
07
Oraintxe 50 urte dira Txillardegiren eta Gabriel Arestiren lehenengo ipuinak argitaratu zirela Egan aldizkarian (1957, 5/6 zenbakia). Orangutanen ugartea du izenburua Txillardegirenak eta Arestirenak Umezurtz aberatsak Gabonetan jokatu nahi.
Txillardegiren ipuineko Joanes, Izargi ontzian kapitain zela, irla harrigarri batera iritsi zen. Hango biztanleak gizaki deitzeko tximuegi ziren eta tximu deitzeko gizakiegi. Zenbait urteren buruan zientifiko talde batek bidaia antolatu zuen, ziminoaren eta gizakiaren arteko katebegi galduaren bila.
Arestiren ipuinean, fabrika bateko ugazaba zikoitzak dei egin zien langile guztiei, eta sekulako eskaintzaren berri eman zien: doble irabaziko zutela handik aurrera.
Eka
22
07
Aurtengo otsailean bete dira 25 urte Maiatz aldizkariak lehen zenbakia kaleratu zuela. Literatur Aldizkarien Gordailua abiatu genuelarik, aldizkari horretako aurkibideak eta fitxak baino ez dira egon sarean. Aurtengo efemeridea baliatu nahi izan dugu huts hori zuzendu asmoz. Hona hemen lehen pausoa: hastapeneko lau urteetan kaleratu zituzten lehen hamar zenbakiak, testuak oso-osorik, eta baita alea irudietan PDF formartuan. Uda hasi berri dugun honetan, Baionatik heldutako uzta dastatzen hasteko modua eskaintzen dizugu, beraz. Udazkenik negu bururatuko ahal dugu, urtemugakoa bukatu aitzin, ordutik bizirik dirauen aldizkari bakarraren sareratzea!
maiatza
19
07
Maiatz aldizkaria estreinakoz argitaratu zela 25 urte bete direlarik, Maiatz taldeak solasaldiak antolatu ditu maiatzaren 19an (larunbata) goizeko 9:15etan hasita Baionako Glaineko Elkartearen Etxean. Emilio Lopez Adan aurkezle lanetan, hizlari izango dira: Lucien Etxezaharreta, Jose Angel Irigarai, Itxaro Borda, Eñaut Etxamendi, Antton Luku, Itziar Madina, eta Nora Arbelbide. Eguerdiko 12:00etan Itxaro Bordaren testuen irakurraldia izango da, idazleak lagun dituela Pantxika Agerre eta Pantxix Bidart.
Mar
09
07
“Literaturaren soziologia baterako” azpi-tituluarekin agertu da Bazka aldizkari elektronikoa. Gaurko gure literaturaz azterketa eta gogoeta egitea du xedea. “Uste dugu inpartziala izan nahi duen soziologia ez dela benetako soziologia: arrazoiak erakutsiko ditugu inpartzialak ez izateko”, adierazi du Gorka Arresek, aldizkariaren zuzendariak; “gure iritziak arrazoietatik atera nahi ditugu, eta ez gure iritzien araberako arrazoiak”. Azken asteetan Euskadi Sariek hartu dute gure letren munduan eremu handiena, eta horri buruzkoekin abiatu da Bazka. Oier Guillanek idatzi du lehen artikulua, Jose Luis Otamendik bigarrena. Artikuluez gainera, datutegi bat eta kontzeptu sozio-literarioen hiztegi bat dituzu.
Ots
28
07
Maiatz aldizkariak zenbakia kaleratu zenetik 25 urte iragan dira, eta beti hor. Tarte horretan, 43 zenbaki, 55 bat liburu, erdiak poesia, dena hirurogei bat idazleren adierazpide. Eta oraino ez du azken hitza errana, iduriz. 44. zenbakia bidean dauka. Hori bai, beti bezala, “diskretuki”, errepikatzen du Lucien Etxezaharretak, Maiatz aldizkariaren sortzaile bat denak eta aldizkariak zein argitaletxeak bizirauteko ezinbesteko lana eramaten duenak.
