Literatur Emailuak

Ivan Turgeneven nihilistak

Ehun mila hektarea lur eta bost mila jopu zituen familia bateko semea zen Ivan Sergeievitx Turgenev. Ehiztari baten idazkiak kontakizun bilduman esklabotzaren bidegabekeria salatu zuelako haserretu egin zen Gobernua, eta bere etxaldetik irteteko ia bi urteko debekua ezarri zion. Zigorra bete bezain laster alde egin zuen Errusiatik. Gaurko egunez hil zen, 1883ko irailaren 3an, Paris ondoko Bougival herrian. Tolstoirekin harreman gatazkatsuak izan zituen arren, hil hurren zenean esan omen zion: “Adiskidea, itzul zaitez literaturara”. Jose Moralesek duela hamar urte euskarara ekarritako Aita-semeak nobela (1862) eskaintzen dizugu sarean. Errusiako gazte ikasien pentsamoldeak (nihilistak) deskribatu zituen Turgenevek, belaunaldi zahar eta berriaren arteko eztabaiden bidez.

Truman Capote hil zela 25 urte

Truman Streckfus Personsek aitaordearen abizen bat hartu zuen idazle izentzat: Truman Capote. 17 urterekin The New Yorker aldizkarian hasi zen lanean, eta 23 zituela argitaratu zuen aurreneko nobela: Other Voices, Other Rooms. Idazle amerikar ezagunenetako bat bilakatu zen Gosaria Tiffany’s-en (1958) eta batez ere Odol hotzean (1965) eleberrien kariaz. Orain hogeita bost urte hil zen Los Angelesen, 1984ko abuztuaren 25ean. Haren oroigarri Iñaki Iñurrietak 1991n itzulitako Eskerregite eguneko bisitaria liburua eskaintzen dizugu sarean. Haurtzaroko oroitzapenak kontatzen ditu Truman Capotek, Alabamako herrixka batean.

Capoteren beste lan batzuk euskaraz:

• Kameleoientzako musika. Itzul: Xabier Olarra (2000, Igela)
• Odol hotzean. Itzul: Xabier Olarra (1993, Igela)
• Gabonetako ipuinak. Itzul: Joseba Urteaga (1991, Igela)
• Ehun atsekabeen atea. Itzul: Joseba Urteaga (1990, Igela)
• Eskuz landutako hilkutxak. Itzul: Xabier Olarra (1990, Igela)
• Gosaria Tiffany’s-en. Itzul: Koro Navarro (1989, Elkar)
Kategoriak: euskarari ekarriak, liburuak osorik, urteurrenak.

Andoaindarren hotsak

Joyceren Dublindarrak edo Montoiaren Gasteizko hondartzak kontakizunetan bezalatsu, andoaindarrak protagonista bilakatu zituen Pablo Sastrek Elurretan hotsak liburuan (Susa, 2004). Sei ekitalditan ondutako nobela mintzatu hau osorik argitaratu dugu sarean: film dokumental baten gisara eraikia, ehun lagun inguruk jokatua.

Orain 30 urte hil zen
Jokin Zaitegi

“Halabeharrez, eta zuzentasunaren alde jokatzearren, bizitzarte osoan erbestean bizi izanda, euskaldun nonahitar gertatu izan naiz” aitortu zuen Jokin Zaitegik. Gaurko egunez hil zen, 1979ko uztailaren 17an, gure literaturak izan duen ekintzaile handietarik bat, Euzko-Gogoa aldizkariaren sortzailea, itzultzailea (Sofokles, Euripides, Platon, Eichendorff, Heine, Uhland, Morike, Liliencron, Dehmel, Longfellow, Pascoli, Hugo, Baudelaire, Sully Prudhomme, Baroja, Benavente, Verdaguer, Costa i Llobera, Joan Maragall…) eta poeta. Sarean jasoak dituzu Zaitegiren Goldaketan (1946) eta Berriz ere goldaketan (1962) liburuak, bai eta ere Koldo Izagirrek apailatutako poesia kaiera antologia.

Hermann Hesseren
lehen eleberria

Peter Camezind nobela (1904) izan zen Hermann Hesse idazle alemaniarrak idatzitako estreinakoa, euskarara Xabier Mendiguren Bereziartuk 1992an ekarria, eta orain sarean eskaintzen dizuguna. Peterrek ama ohean hiltzen ikusi zuen, eta aitaren izaera bihozgogorraz akiturik, herrixkatik alde egingo du mundua ezagutzera, Frantzian, Italian eta Suitzan barrena. Nobelaren amaieran, ordea, gaztetan ardoa edaten erakutsi zion aitarengana itzuliko da: “Pozik nago, munduaren zorionaren atzetik ehiza zorte gabean ibili ondoren, berriro laku eta mendiaren bitarteko zoko hartara neure burua gidatzen ikusteaz”. Hermann Hesse Suitzara joan zen bizitzera 1919an, Lehen Mundu Gerrari buruz idatzi zituen kritikengatik lagunen arbuioak jasan ezinda. Nobel Saria eman zioten 1946an.

Hesseren beste lan batzuk euskaraz:

• Estepako otsoa. Itzul: Pello Zabaleta (1986, Elkar)
• Knölge doktore jaunaren azkena. Itzul: Pello Zabaleta (1985, Egan)
• Olerkia. Itzul: Markue (1968, Egan)
Kategoriak: euskarari ekarriak, liburuak osorik.

Knut Hamsunen Gosea

Duela 150 urte, 1859ko abuztuaren 4an jaio zen Knut Hamsun idazle norvegiarra, 1920an Nobel sariduna izan zena. Arrakasta izan zuen hogeita bederatzi urterekin idazten hasitako Gosea nobelarekin (1890an argitaratua) eta eragin handikoa izan zen XX. mende hasierako literaturan, esate baterako Maxim Gorkik eta Thomas Mannek laudatua. Bi film ere egin dira eleberri horretan oinarrituak: 1966an Henning Carlsenek eta 2001ean Maria Giesek. Bigarren Mundu Gerran Hamsum nazien alde agertu zenez (Goebbelsi oparitu zion Nobel sariaren domina), bere obrari bizkarra eman zitzaion. Juan Mari Mendizabalek 1990ean euskaratutako Gosea nobela osorik eskaintzen dizugu. Idazle gazte bat du protagonista, pobreziak eta goseak eromenerantz daramana.

Afganistango Sei lore Bilbon

Txema Garcia-Vianaren Sei lore (2001, Susa) nobelak detektibe istorioetako arau guztiak betetzen ditu… bat izan ezik: loreak ez dira hildakoen hilobiak apaintzeko. Mandatu zaila dauka Markos Gorriti detektibeak: Afganistango lore bitxi batzuen jabe diren arkeologo eta tratulariak elkartu beharko ditu Bilbon, sei loreren batuketarekin medikuntzan ikaragarrizko garrantzia izango duen formula bati esker etekin handiak lor ditzaketelakoan. Oporretan nobela bizi eta bizkorrak irakurtzeko ohitura dutenentzat jarri dugu osorik sarean.

Off-On Markinan

Yolanda Arrietak Off-On narrazio-puzzlearen aurkezpen musikatua egingo du uztailaren 24an (ostirala) 22:00etan Markina-Xemeingo Uhagon kulturunean. Pianoa: Juantxo Zeberio.

Amor omnibus est Ean

Pier Paul Bertzaiz eta Itxaro Bordak Amor omnibus est poesia emanaldia eskainiko dute uztailaren 19an (igandea) 17:00etan Eako Ermintxo hotelean. Musika: Esther Gabiola eta Uritze Laka.

Intimitatearen tolesak Ean

Harkaitz Canok Intimitatearen tolesak errezitaldia egingo du uztailaren 19an (igandea) 13:00etan Eako Talan. Musika: Esther Gabiola eta Uritze Laka.

Kopla maliziotsuak Ean

Xabier Kaltzakortak aukeratutako dantza-kopla maliziotsuak kantatuko dituzte Ean kalerik kale uztailaren 19an (igandea) 12:30ean.

Errezitaldia Ean

Letren berotan izenburupean, errezitaldia egingo dute uztailaren 18an (larunbata) 22:00etan Eako frontoi atzean Rikardo Arregik, Yolanda Arrietak, Josetxo Azkonak, Hedoi Etxartek, Amaia Jauregizarrek, Hasier Larretxeak, Txili Lauzirikak, Karlos Linazasorok, Juanra Madariagak, Peru Magdalenak eta Olga Novok. Musika: Jon Piris, Mikel Romero eta Hasier Oleaga.

Gabriel, ezpada naizena Ean

Gabriel Aresti gogoan, Gabriel, ezpada naizena ekitaldia egingo du Labea taldeak uztailaren 18an (larunbata) 20:30ean Eako Beletxen.

Amodio klasikoak Ean

Eako poesia egunetan, uztailaren 18an (larunbata) 13:00etan Eako Bedaronan testu zaharren irakurraldia egingo dute Angel Errok eta Leire Bilbaok.

Robinson Crusoe Iruñean

Honela kontatzen du Robinson Crusoek: “Nafarroako mugara iritsi ginenean, bidean igaro genituen zenbait herritan izutu egin ginen, Frantzia aldeko mendietan elur pila bota zuela, eta mendien beste aldera igarotzen ahalegindu ondoren, arrisku handian zeudela ikusita, zenbait bidaiarik Iruñera itzuli behar izan zutela esan zigutenean. (…) Iruñera iritsi ginenean elurra marra-mara ari zuen eta horrela iraun zuen denbora luzean. (…) Iruñean hogei egun eman genituen gutxienez, eta negua zetorrela, eta eguraldiak hobera egiteko itxurarik ez zuela ikusita, Europa osoan inork gogoratzen zuen negurik hotzena baitzen hura, Hondarribira joatea proposatu nuen, eta handik Bordelera itsasontziz, itsasaldia oso motza baitzen”. Daniel Defoe tratulari eta espia ingelesak 1719ko apirilaren 25ean argitaratutako Robinson Crusoe nobelaren amaierako zati batzuk dira horiek. Aintzane Ibarzabalek 1997an egindako eleberriaren itzulpena osorik duzu sarean.