Api
03
03
Duela 20 urte, 1983ko martxoan isildu zen betirako Oh! Euzkadi aldizkaria, urte bete argitaratu barik egon ostean. 1977ko irailean Ramon Saizarbitoria eta Koldo Izagirre elkarrekin idazten hasi ziren Zeruko Argian, beraiek sortutako “Baietz astea gaizki bukatu” sailean. 1979ko maiatzean, 24 lagunek sinatutako Oh Euzkadi izeneko orri batzu agertu ziren: “Oh Euzkadi ez da herriaren aldizkaria eta ez dugu uste inoiz ere izango denik“. 1979ko ekainetik urria bitartean Izagirrek eta Saizarbitoriak “Oh! Euzkadi” izenburua darabilte Zeruko Argiako kolaborazioa berritzeko. 1980ko maiatzean Oh! Euzkadi aldizkariaren lehen zenbakia argitaratu zen Donostian, aurrerantzean hilabetekari izateko asmoarekin, Lur argitaratzailearen babesean, Juanba Berasategiren irudiez eta maketaz.
Oh! Euzkadi aldizkarien eragile nagusiak Ramon Saizarbitoria, Koldo Izagirre, Ramon Etxezarreta, Joxean Muñoz, Joxan Elosegi, Juanba Berasategi eta Gotzon Egia izan ziren. Hamasei zenbakietatik sei 1980an kaleratu zituzten, zazpi 1981ean, ale bana 1982ko otsailean eta martxoan eta azkena 1983ko martxoan.
Mar
13
03
Orain dela 25 urte, 1978ko martxoan, ezagutu genuen euskal literaturako banda ezagunenetako bat: Pott aldizkariaren lehen zenbakia, Pott Bandaren Berriemailea, argitaratu zuten Bernardo Atxaga, Joxemari Iturralde, Jon Juaristi, Manu Ertzila, Joseba Sarrionandia eta Ruper Ordorikak. “Bi hitzetan adieraziko dizuegu zertan den geure konplotta. Editoriale bat egiteko bildu gara Bilbaon (…) Bitartean, hau bezalako panfletoen bitartez jakinen duzue gutaz“. Editoriala ere iragarri zuten, Gabriel Arestik itzulitako T.S. Elioten “Lau Cuartetto” liburuarekin abiatzekoa zena, baina Atxagaren “Etiopia” izan zen plazaratutako bakarra. Aldizkariak beste bost zenbaki izan zituen, eta hainbat idazleren abiapuntu izan zen. Fidel Azkoaga, Mariano Arsuaga, Jose Luis Longaron, Gonzalo Etxebarria eta Kapo izan ziren aldizkarietako marrazkilariak, eta Remigio Mendiburuk sortu zuen logotipoa. Lehen zenbaki haren faksimilea ikus eta irakur dezakezue Interneten, eta aldizkari guztiak Literatur Aldizkarien Gordailuan.
Mar
06
03
Duela 75 urte, 1928ko martxoan, Manoel Antonio poeta galegoaren De catro a catro. Follas sin data d’un diario d’abordo liburua argitaratu zuen Nós argitaletxeak. Poesia galegoaren baitan modernitateari bidea zabaldu zion liburu hori 1992an euskaratu zuten Iñigo Aranbarrik eta Koldo Izagirrek. Urte hartan bertan argitaratu zen zenbakitutako 60 aleko edizio berezi bat, Trintxerpen, Magosto festarako. Haren berrargitalpena duzue orain aurkezten duguna.
Ots
20
03
Otsailaren 21ean 100 urte beteko dira Raymond Queneau idazle frantsesa jaio zela. Horren aitzakian, Zazie metroan, haren nobela arrakastatsuena bildu nahi izan dugu orriotara. 1996an Ibaizabalek eman zuen argitara Joxan Elosegik egindako itzulpena, Literatura Unibertsala bildumaren barruan. Liburu hartatik hartuak daude Joxan Elosegik berak idatzitako sarrera argigarria, eta baita eleberriaren 12. atala ere.
Ots
13
03
1978an izandako “Escritor vasco / Euskal idazlea” eztabaidaren azken atala dakarkizuegu aste honetan. Hierro egunkarian argitaratutako mahai-ingurua, Zer egin? aldizkariko artikulua, eta “Narrativa vasca actual: antología y polémica” liburuko beste testutxo bat, José Luis Merinok idatzia. Antologia hori handik urtebetera argitaratu zen eta zati handi bat eskaini zion aipatu polemikari.
Ots
06
03
Aurreko astean helarazi genizuen1978an izandako “Escritor vasco / Euskal idazlea” eztabaidaren lehen artikulu-multzoa. Oraingoan beste hainbat egileren iritziak gehitu dizkiogu: Elías Amezaga, Martin Ugalde, Ramón Buckley eta Jon Urrujulegi. Datorren astean argitaratuko dugu sail horretako azken emaitza.
Urt
30
03
1978ko urtarrilean Raúl Guerra Garrido idazle donostiarrak polemika handia piztuko zuen artikulua argitaratu zuen Eginen. Bertan, literatura erdaraz idazten duten euskal herritarrek bazterketa bikoitza jasaten zutela salatzen zuen. Egunkari hartan bertan erantzun zion Xabier Kintanak, Zeruko Argian Koldo Izagirrek eta Ramon Saizarbitoriak, Deian Elías Amezagak eta Martin Ugaldek, eta gehiagok, dozena bateko artikulu saila osatu arte.
Geroztik ia kronikoa bihurtu den eztabaida honek, orduko hartan izan zuen agerpenik goriena eta joriena. Hurrengo Emailuetan polemika horretako gainerako artikuluak bilduko ditugu.
Urt
09
03
Duela urtebete ekin genion Literatur Emailuok zabaltzeari, eta tarte horretan 30etik gora web argitalpen eskaini ditugu, asteroko agenda, efemeride eta albisteekin batera. Horietarik nagusienak orri berezi batean bildu ditugu, eskurago eta guztiak batera izan ditzazuen.
Urt
09
03
1993ko urtarrilaren 12an hil zen Joxemi Zumalabe, euskalgintzako hainbat arlotan bezala, Susa argitaletxearen hastapenetan ere hainbesteko ekarria egindakoa. Efemeride horren karietara, bi argitalpen eskaini nahi ditugu aste honetan: batetik, Anton Santamaria eta Jose Anjel Eizmendirekin batera idatzitako Makina antzezlana, 1969an kaleratua, eta Josu Landarekin batera burututako Ipurtargi beltza (1983), oso-osorik, Joxemiren marrazkiak barne.
Abe
12
02
1927ko abenduaren 15ean Oscar Wilderen Ipuñak liburua argitaratu zuen Verdes-Atxirika etxeak Bilbon, Joseba Altunak euskaratua eta Ander Jauregibeitiaren irudiez apaindua. Liburuko hitzaurreak argitzen digu itzulpena 1927ko martxoan amaitu zuela Altunak. Duela 75 urte plazaratutako bilduman sei ipuin dituzu irakurgai, orain sarean berrargitaraturik eskaintzen dizkizugunak. Joseba Altuna Aldasorok (Bilbo, 1888-1971) Oscar Wilderen ipuinak ez ezik, Esoporenak, Grimm anaienak, Juan Iturralde Suitenak eta Afanasievenak euskaratu zituen, eta baita ere Manu Sotaren zenbait antzezlan.
Aza
28
02
1952ko azaroaren 25ean argitaratu zuen Ekin argitaletxeak Buenos Airesen William Shakespeareren “Hamlet”, Bingen Ametzagak euskaratua. Hitzaurreak salatzen digu Montevideon 1951ko abenduaren 3an, Euskararen Egunean itzulpena amaitutzat eman zuela. Hamleten argitalpenaren 50. urteurrenaren karietara, Bingen Ametzagaren itzulpen harekin batera eskaintzen dizkizugu Shakespeareren Macbeth, Lear Errege eta Ekatxa antzezlanak ere, Bedita Larrakoetxeak euskaratu eta Euzko Gogoa aldizkariak plazaratuak. Eta bide batez, zenbait soneto ere bai: Gabriel Arestik, Santi Onaindiak eta Juan San Martinek itzuliak. Bestalde, “Hamlet”eko pasarteak irakurriko dituzu Puerto de Santa Maria kartzelan idatzitako Intxaur azal baten barruan testuan (1983an argitaratua). William Shakespeare gurera noiz eta nola ekarri izan den argituko dizu Mikel Elorzaren artikuluak.
Aza
14
02
1952ko azaroaren 18an hil zen Paul Éluard. Idazle frantsesaren heriotzaren 50. urteurrenaren karietara Koldok Izagirrek euskaraturik, Éluarden hamar poema eskaintzen dizkizugu. Eta Susa aldizkariaren 20. zenbakitik hona aldatu dugu baita ere “Gernikaren garaitza” poema (Mikel Antzak 1987an itzulia).
Aza
07
02
1967ko azaroaren 8an Euskal Harria poema liburuarekin abiatu zuen Gabriel Arestik Kriselu bilduma. Aldez aurretik Zentsurak liburu erdia moztu zion, Itxaropena argitaletxeak ez zuen inprimatu nahi izan, eta azkenean editore bilakatuko zela erabaki zuen idazleak. Urte eta erdi geroago Kriselu eta Lur argitaletxeek bat egin zuten, Gabriel Arestiri halaxe proposatuta Urnietako taberna batean Rikardo Arregik, Ramon Saizarbitoriak, Ibon Sarasolak, Biktor Suinagak eta Enrike Villarrek. Adoste hark pasadizoa ekarri zuen: Arestiri Suinagaren autoa oparituko zioten, Arestik inprimatu berri zuen Txillardegiren “Elsa Scheelen” nobelaren edizioaren truke; eta 1969ko uztailaren 19an, autoa Bilbora eramatera zihoazela, Mendaron istripua izanda bizia galdu zuen Rikardo Arregik. Kriselu bildumari zor dizkiogu, besteak beste, liburu hauek ere: Ramon Saizarbitoriaren “Egunero hasten delako”, Ibon Sarasolaren “Poemagintza”, Anjel Lertxundiren “Hunik arrats artean”, Jon Miranderen “Haur besoetakoa”, Gabriel Arestiren “Harrizko herri hau”.
Urr
24
02
Txema Aranaz, Mari Kruz Azpeitia, Jose Agustin Iturri, Josu Mujika, Jabier Zenikazelaia eta Rosa Zufiak 1977ko urriaren 27an zabaldu zuten Auzolan liburudenda Iruñean, San Gregorio kaleko 3. zenbakian. Auzolan liburudenda idazle eta literatuzaleen biltxokoa bilakatu zen laster, eta Auzolanen babesari esker sortu ziren Pamiela aldizkaria 1983an eta Korrok aldizkaria 1984an, gure literaturarentzat ikur ezagunak.
Urr
17
02
Éditions de Minuit argitaletxeko Jerôme Lindon-ek 1952ko urriaren 17an argitaratu zuen Samuel Becketten “En attendant Godot” (bi mila eta bostehun ale), eta 1953ko urtarrilaren 5ean jokatu zen estreinakoz Montparnasseko Babylone antzokian (Roger Blin-ek zuzendua). Becketten eskuizkribuko daten arabera, 1948ko urriaren 9an hasi zuen idazketa eta 1949ko urtarrilaren 29an amaitu. Juan Garziak euskaraturik 2001eko apirilean agertu zuen Alberdania argitaletxeak; Godoten esperoan antzezlanaren bi ekitaldietatik lehena hemen duzu irakurgai.
Beckettek idatzitako azken lana elebitan agertu zuen Susa aldizkariaren 25. zenbakiak: Stirrings Still / Azkenburuko bulkadak (1990an Edorta Mataukok eta Kristin Addisek euskaratua).
