uztailak
Uzt 25 21
New Yorkeko Eskola deitutakoaren sortzaile eta figura bikainetako bat, XX. mendeko bigarren erdialdeko ingelesezko poesiagintzan lekua egin zuen Frank O’Harak, bizi izan zen berrogei urte laburretan. Poeta, musikaria, dramaturgoa, arte diziplina desberdinen elkarrizketan oinarritu zuen, urte askoan, bere lana. Julen Apella Santamariak haren lau poema ekarri dizkigu euskarara, O’Hara hil zela 55 urte bete direla eskaintzen dizkizuegunak
Uzt 23 21
2001eko uztailaren 23an, duela 20 urte, zendu zen Eudora Welty idazlea. Library of American bizi zela bere lana argitaratua ikusi zuen lehen emakumezkoa, Carson McCullers eta Flannery O’Connorrekin batera AEBetako Hegoaldeko narraziogintzaren erakusle gorenetakoa da. Hainbat eleberri eta ipuinen egilea, Nondik dator ahots hori? narrazioa itzuli du Mikel Elorzak. Edgar Mevers ekintzaile beltzaren hilketan —Welty jaio eta bizi izan zen Jackson herrian— oinarritutako narrazioa da, hilketa gertatu eta hilabetera emana argitara, hiltzailea nor zen jakin aurrekoa.
Uzt 07 21
Europa eta AEBetako irakurle asko gatibatu ditu Jende normala eleberriak (Alberdania, 2020, Irene Aldasorok euskaratua) , eta letren nazioarteko plazan ezarri Sally Rooneyren izena. Arrakasta horren aurrekoa duzu hona ekarri dugun ipuina, Soldata jauna, Leire Vargas Nietok euskaratu duena, idazle irlandarraren unibertsoan murgiltzen hasteko narrazio aproposa.
Eka 30 21
1986an idatzi zuen Peter Handkek Iraupenari poema, bere poesia-lan ezagunenetako bat, hainbat hizkuntzatan itzulia eta argitaratua izan den poema-liburua. Eternitatearen kontzeptua baino, kolpean itzultzen den zerbait balitz bezala azaltzen digu Handkek iraupena, poema halaber epiko eta liriko luze honetan, Asier Sarasolak maisuki euskaratu eta eskaini diguna: Iraupenari poema.
Eka 28 21
2021eko otsailean hil zen Joan Margarit poeta katalana, eta Literatur Emailuetan eman genituen argitara Josu Goikoetxeak itzulitako 10 poema. Euskaraz Miserikordia etxea ere irakur zitekeen, Juan Ramon Makusok euskaratua (Meettok, 2009). Eta orain Bertze itsasoaren itzala lana ere bai, Josu Jimenez Maiak euskarari ekarria, berriki Booktegik argitaratu duena.
Eka 25 21
Oso ezaguna ez izanagatik, Espaniako XX. mendeko poesiaren ahots berezietako bat da Francisca Aguirrerena. Frankismo garaian hazia (aita, iruinsemea, pintorea eta Espainiako Errepublika garaiko polizia goi kargua, garrotez hil zuten), 50etako belaunaldia deiturikoa ezagutu eta bizi izan zuen, nahiz eta beranduagora arte ez argitaratu izanak errekonozimenduetatik kanpo utzi zuen. Etenik gabe, baina, obra poetiko inportantea osatu zuen. Izaskun Etxebeste Zubizarretaren itzulpenari esker, haren zazpi poema irakur ditzakegu euskaraz.
Eka 18 21
2021eko martxoaren 21ean hil zen zen Nawal Al-Saadawi idazle eta ekintzaile feminista egiptoarra. Emakume arabiarrari buruzko hainbat saiakeraren egilea da (Emakume arabiarraren aurpegi biluzia; Emakumkeak eta neurosia; Gizonezkoak eta sexua…). Medikuntza ikasi eta gaztetandik lotu zitzaion lan politikoari. Kartzelatua (Emakume-kartzelako oroitzapenak), erbesteratua, feminismoaren aldeko lan sozial eta instituzionala egin zuen, kontinente osoarentzat, bereziki mundu arabiarrean, erreferentzia ezinbesteko bilakatuz. Literatur ibilbide oparoa egindakoa, poesia, ipuinak eta eleberriak idatzi zituen (Emakumea zero puntuan; Imananren erorktea; Isisen alaba…). Idazle handi bat eraman zuen aurtengo udaberriaren etorrerak, eta hau ere badoalarik, haren zazpi poema ekarri ditugu euskarara.
Eka 17 21
Aurtengo udaberrian kaleratu zen Christopher Okigbo poeta nigeriarraren Poesia kaiera. Oraingoan, haren lau poema grabatuta ekartzen dizkizuegu, kaiereko poemak euskaratu zituen Karmen Irizar Segurolaren ahotsean:
Eka 03 21
XX. mendeko Irlandako idazleen artean izen ezinbestekoa da Flann O’Brienena. Kazetaria lanbidez, haren garaikide izandako hainbat idazle ezagunek aipatzen dute O’Brienen lana, estiloz ausarta, idazle postmodernoen aitzindarietako bat. Nagusiki ingelesez jardundakoa, An Béal Bocht eleberria eman zuen gaelikoz, eta hango atal bat, Anbrosio, ekarri digu euskarara Xabier Bovedak, Idatz& Mintz aldizkariaren 69. zenbakian.
Mai 25 21
Joan den martxoaren 21ean hil zen Adam Zagajewski poeta poloniarra. Ukrainako Kviv jaioterritik II. Mundu Gerra garaian kanporatutako familia judu batekoa, Polonian hazi zen eta hango literaturako azken urteetako izen handietako bat da. 68ko Belaunaldiko kide, hainbat hizkuntzara itzulia izan da bere lana, eta orain baita euskarara ere, Iñigo Astizek ekarri digun poema sorta eder honekin.
Mai 17 21
Bonbak erortzen ari dira Gaza gainean duela bi urte bezala, duela zazpi urte bezala, duela bederatzi urte bezala, duela… 2012an andreasetagudrun agerkari digtalak 10 poeta palestinar garaikideren 20 poema eman zituen, Hedoi Etxartek euskaratuak. Hemen dauzkazue irakurgai, Palestinarekin elkartasunean burututako Biladi Hadi egitasmoko argazkiek lagunduta.
Ez duzue lurrik utzi guk gainean amets egiteko
utziguzue zerua haren ordez ikus dezagun
utziguzue lehenaldia dagoen bezala
beste leku bateanPalestinari buruzko 20 poema ????????@hedoi_etxarte-k euskarari #ekarriak
???? @biladihadi / @argiahttps://t.co/3f1KwWDVvi pic.twitter.com/R1aDEF96Xu
— ARMiARMA.eus (@armiarma) May 17, 2021
Mai 06 21
1921eko maiatzaren 6an jaio zen Vienan Erich Fried idazlea. Londresera erbesteratua, etxearen galera hori eta boterearen aurkako borroka oso presente izan dira haren poemagintzan. Akademia Sekretuaren Egutegiak (1985) bere poematxo bat argitaratu zuen, eta Zer aldizkarian ere ekarri zuen euskarara I. Martiartuk beste bat. Hemen dituzu biak.
Api 29 21
Haur baten bizikletaren desagerpena, gertakari bezala, eta gurasoen esku hartzea, keinuak, testosterona eta pultsio oinarrizkoenak bildu zituen, ohiko maisutasunez, Raymond Carver idazleak Bizikletak, giharrak, zigarretak ipuinean. Haren hainbat bildumatan argitaratua, hona dakarkigu gaur narrazioa EHUko Itzulpengintzako ikasle den Leire Vargas Nietok euskaratua.
Api 19 21
XX. mendeko ingelesezko poesia lirikoan maisu-maistren artean Edna St. Vincent Millay estatubatuarrakk leku berezia du dudarik gabe. Poesia lirikoari jarraiki, ni poetikoaren sentimendu barnekoak agertzen dira bere poesian, edertasunez adieraziak beti ere. Haren esku eta teknika poetiko paregabearen bidez ontzen ditu poesiaren historiako gai klasikoak, hala nola, amodioa, heriotza, haurtzaroa. Begirada feminista ere berezkoa du, baina aldarrikapen argi moduan bainoago hainbat gairen tratamenduan eta begiradan dago bere feminismoa. Bere garaiko beste zenbait poetaren aldean, forma klasikoagoak erabili zituen, nagusiki forma neurtu eta errimatuak baliatuz, eta eskema metrikoak eta errimak errespetatu ditu itzulpenean Ana Moralesek trebetasun miragarriz. Millayren poesia formaz klasikotzat eta edukiz moderno eta apurtzailetzat jo izan da, eta kontraste hori da haren poesiaren ezaugarri behinenetako bat. Goi mailako poesia, orain arte euskaratuak zeuden zenbait ale solteri segida ematen dien kaier honetan irakur dezakezuna.
Api 18 21
Bere poemak kolore eta formen eztanda modukoak dira, narratibitatetik bainoago une jakinen marraztetik abiatzen direnak. Hor agertzen da ni poetikoaren inguru aberatsa; landaredia (izpilikua, irokoa, sandaloa…) eta animaliak (lehoiak, elefanteak, arranoak…), baina baita gizakiak ere, inguruko lagun eta senitartekoak. Poema aski modernista eta konplexuak dira asko, eta collage teknika erruz darabil. Irakurleak irudi festa baten erdian topatuko du bere burua maiz Christopher Okigboren poesia irakurtzean. XX. mendeko poeta afrikar handienetakotzat jotzen da nigeriarra, 1967an Biafrako gerran soldadu zela hila. Okigborekin, Afrikako idazle bat ekarri dugu, lehen aldiz, Munduko Poesia Kaieren bildumara, hemen irakur dezakezuna, Karmen Irizar Segurolaren itzulpenean.
