Literatur Emailuak

Eudora Weltyren narrazio bat

2001eko uztailaren 23an, duela 20 urte, zendu zen Eudora Welty idazlea. Library of American bizi zela bere lana argitaratua ikusi zuen lehen emakumezkoa, Carson McCullers eta Flannery O’Connorrekin batera AEBetako Hegoaldeko narraziogintzaren erakusle gorenetakoa da. Hainbat eleberri eta ipuinen egilea, Nondik dator ahots hori? narrazioa itzuli du Mikel Elorzak. Edgar Mevers ekintzaile beltzaren hilketan —Welty jaio eta bizi izan zen Jackson herrian— oinarritutako narrazioa da, hilketa gertatu eta hilabetera emana argitara, hiltzailea nor zen jakin aurrekoa.

Sally Rooneyren Soldata jauna

Europa eta AEBetako irakurle asko gatibatu ditu Jende normala eleberriak (Alberdania, 2020, Irene Aldasorok euskaratua) , eta letren nazioarteko plazan ezarri Sally Rooneyren izena. Arrakasta horren aurrekoa duzu hona ekarri dugun ipuina, Soldata jauna, Leire Vargas Nietok euskaratu duena, idazle irlandarraren unibertsoan murgiltzen hasteko narrazio aproposa.

Iraupenari poema, Peter Handke

1986an idatzi zuen Peter Handkek Iraupenari poema, bere poesia-lan ezagunenetako bat, hainbat hizkuntzatan itzulia eta argitaratua izan den poema-liburua. Eternitatearen kontzeptua baino, kolpean itzultzen den zerbait balitz bezala azaltzen digu Handkek iraupena, poema halaber epiko eta liriko luze honetan, Asier Sarasolak maisuki euskaratu eta eskaini diguna: Iraupenari poema.

Bertze itsasoaren itzala Booktegin

2021eko otsailean hil zen Joan Margarit poeta katalana, eta Literatur Emailuetan eman genituen argitara Josu Goikoetxeak itzulitako 10 poema. Euskaraz Miserikordia etxea ere irakur zitekeen, Juan Ramon Makusok euskaratua (Meettok, 2009). Eta orain Bertze itsasoaren itzala lana ere bai, Josu Jimenez Maiak euskarari ekarria, berriki Booktegik argitaratu duena.

Francisca Aguirreren poemak

Oso ezaguna ez izanagatik, Espaniako XX. mendeko poesiaren ahots berezietako bat da Francisca Aguirrerena. Frankismo garaian hazia (aita, iruinsemea, pintorea eta Espainiako Errepublika garaiko polizia goi kargua, garrotez hil zuten), 50etako belaunaldia deiturikoa ezagutu eta bizi izan zuen, nahiz eta beranduagora arte ez argitaratu izanak errekonozimenduetatik kanpo utzi zuen. Etenik gabe, baina, obra poetiko inportantea osatu zuen. Izaskun Etxebeste Zubizarretaren itzulpenari esker, haren zazpi poema irakur ditzakegu euskaraz.

Nawal Al-Saadawiren poemak

2021eko martxoaren 21ean hil zen zen Nawal  Al-Saadawi idazle eta ekintzaile feminista egiptoarra. Emakume arabiarrari buruzko hainbat saiakeraren egilea da (Emakume arabiarraren aurpegi biluzia; Emakumkeak eta neurosia; Gizonezkoak eta sexua…). Medikuntza ikasi eta gaztetandik lotu zitzaion lan politikoari. Kartzelatua (Emakume-kartzelako oroitzapenak), erbesteratua, feminismoaren aldeko lan  sozial eta instituzionala egin zuen, kontinente osoarentzat, bereziki mundu arabiarrean, erreferentzia ezinbesteko bilakatuz. Literatur ibilbide oparoa egindakoa, poesia, ipuinak eta eleberriak idatzi zituen (Emakumea zero puntuan; Imananren erorktea; Isisen alaba…). Idazle handi bat eraman zuen aurtengo udaberriaren etorrerak, eta hau ere badoalarik, haren zazpi poema ekarri ditugu euskarara.

Christopher Okigboren ahotsa

Aurtengo udaberrian kaleratu zen Christopher Okigbo poeta nigeriarraren Poesia kaiera. Oraingoan, haren lau poema grabatuta ekartzen dizkizuegu, kaiereko poemak euskaratu zituen Karmen Irizar Segurolaren ahotsean:

Flann O’Brienen narratiba

XX. mendeko Irlandako idazleen artean izen ezinbestekoa da Flann O’Brienena. Kazetaria lanbidez, haren garaikide izandako hainbat idazle ezagunek aipatzen dute O’Brienen lana, estiloz ausarta, idazle postmodernoen aitzindarietako bat. Nagusiki ingelesez jardundakoa, An Béal Bocht eleberria eman zuen gaelikoz, eta hango atal bat, Anbrosio, ekarri digu euskarara Xabier Bovedak, Idatz& Mintz aldizkariaren 69. zenbakian.

Adam Zagajewskiren poemak

Joan den martxoaren 21ean hil zen Adam Zagajewski poeta poloniarra. Ukrainako Kviv jaioterritik II. Mundu Gerra garaian kanporatutako familia judu batekoa, Polonian hazi zen eta hango literaturako azken urteetako izen handietako bat da. 68ko Belaunaldiko kide, hainbat hizkuntzara itzulia izan da bere lana, eta orain baita euskarara ere, Iñigo Astizek ekarri digun poema sorta eder honekin.

Palestinako ahotsak

Bonbak erortzen ari dira Gaza gainean duela bi urte bezala, duela zazpi urte bezala, duela bederatzi urte bezala, duela… 2012an andreasetagudrun agerkari digtalak 10 poeta palestinar garaikideren 20 poema eman zituen, Hedoi Etxartek euskaratuak. Hemen dauzkazue irakurgai, Palestinarekin elkartasunean burututako Biladi Hadi egitasmoko argazkiek lagunduta.

Ez duzue lurrik utzi guk gainean amets egiteko
utziguzue zerua haren ordez ikus dezagun
utziguzue lehenaldia dagoen bezala
beste leku batean

Palestinari buruzko 20 poema ????????@hedoi_etxarte-k euskarari #ekarriak

???? @biladihadi / @argiahttps://t.co/3f1KwWDVvi pic.twitter.com/R1aDEF96Xu

— ARMiARMA.eus (@armiarma) May 17, 2021

Erich Frieden mendeurrena

1921eko maiatzaren 6an jaio zen Vienan Erich Fried idazlea. Londresera erbesteratua, etxearen galera hori eta boterearen aurkako borroka oso presente izan dira haren poemagintzan. Akademia Sekretuaren Egutegiak (1985) bere poematxo bat argitaratu zuen, eta Zer aldizkarian ere ekarri zuen euskarara I. Martiartuk beste bat. Hemen dituzu biak.

Bizikletak, giharrak, zigarretak, Carver

Haur baten bizikletaren desagerpena, gertakari bezala, eta gurasoen esku hartzea, keinuak, testosterona eta pultsio oinarrizkoenak bildu zituen, ohiko maisutasunez, Raymond Carver idazleak Bizikletak, giharrak, zigarretak ipuinean. Haren hainbat bildumatan argitaratua, hona dakarkigu gaur narrazioa EHUko Itzulpengintzako ikasle den Leire Vargas Nietok euskaratua.

Edna St. Vincent Millayren poema antologia

XX. mendeko ingelesezko poesia lirikoan maisu-maistren artean Edna St. Vincent Millay estatubatuarrakk leku berezia du dudarik gabe. Poesia lirikoari jarraiki, ni poetikoaren sentimendu barnekoak agertzen dira bere poesian, edertasunez adieraziak beti ere. Haren esku eta teknika poetiko paregabearen bidez ontzen ditu poesiaren historiako gai klasikoak, hala nola, amodioa, heriotza, haurtzaroa. Begirada feminista ere berezkoa du, baina aldarrikapen argi moduan bainoago hainbat gairen tratamenduan eta begiradan dago bere feminismoa. Bere garaiko beste zenbait poetaren aldean, forma klasikoagoak erabili zituen, nagusiki forma neurtu eta errimatuak baliatuz, eta eskema metrikoak eta errimak errespetatu ditu itzulpenean Ana Moralesek trebetasun miragarriz.  Millayren poesia formaz klasikotzat eta edukiz moderno eta apurtzailetzat jo izan da, eta kontraste hori da haren poesiaren ezaugarri behinenetako bat. Goi mailako poesia, orain arte euskaratuak zeuden zenbait ale solteri segida ematen dien kaier honetan irakur dezakezuna.

Christopher Okigboren poema antologia

Bere poemak kolore eta formen eztanda modukoak dira, narratibitatetik bainoago une jakinen marraztetik abiatzen direnak. Hor agertzen da ni poetikoaren inguru aberatsa; landaredia (izpilikua, irokoa, sandaloa…) eta animaliak (lehoiak, elefanteak, arranoak…), baina baita gizakiak ere, inguruko lagun eta senitartekoak. Poema aski modernista eta konplexuak dira asko, eta collage teknika erruz darabil. Irakurleak irudi festa baten erdian topatuko du bere burua maiz Christopher Okigboren poesia irakurtzean. XX. mendeko poeta afrikar handienetakotzat jotzen da nigeriarra, 1967an Biafrako gerran soldadu zela hila. Okigborekin, Afrikako idazle bat ekarri dugu, lehen aldiz, Munduko Poesia Kaieren bildumara, hemen irakur dezakezuna, Karmen Irizar Segurolaren itzulpenean.

Aime Cesaireren ahotsa

Apirilaren 17an hamahiru urte beteko dira Aime Cesaire poeta eta aktibista martinikarra hil zela. 2014an, Munduko Poesia Kaierak bildumaren hastapenetan, haren antologia bat argitaratu zen, Iñigo Aranbarrik euskaratua. Beste poema batzuekin batera, Sorterriratze baten kaiera poema luzeak hartzen zuen toki nabarmena, Cesaireren obra enblematikoena baita berori, eldarnio modukoa, arnasa luzeko hordialdi poetikoa. Kritiko bezain autokritiko, beltzen egoera lazgarriaren salaketa. Aranbarrik berak erregistratu du Cesaireren ahotsa, ordubetetik gorako errezital berezian.