Afrikatik hitzak

Afrikaren Eguna da maiatzaren 25a. Ez dira gehiegi oraindik euskarari ekarritako egile afrikarren liburuak, tamalez, baina poema eta narrazio zenbait baditugu Euskarari Ekarriak atarian. Dataren karietara, testu horietatik bi gogorarazi nahi ditugu. Ngugi wa Thiong’o  Kenyako autorearen Aintzazko minutuak, alde batetik. Afrikako idazle handienetako bat, bertako hizkuntzen eta kulturaren aldeko hautu, aldarrikapen eta gogoeta ezinbestekoak eginak dituena. Testu horietako bat da Aintzane Ibarzabalek Bake zibila (Susa, 1989) libururako euskaratu zuena. Belaunaldi berrien erakusgarri, bigarrena: NoViolet Bulawayo zimbawetarraren Jo dugu Budapest ipuina, postkolonialismo ondorena dei dezakegunaren literatur emaitza.

Miriam Lukiren bederatzi ipuin

Ogiaren usaina eta izuarena. Hitzen pisua eta iraganarena. Nola eraman guztiak gorputz bakarrean? Zer esan merezi izan ote duen jakin nahi duenari eta zer prestatu azkena izango den afari handirako? Noraino garen ahizpa eta zenbat gehiago iraun dezakeen ihartzen utzitako laguntasunak; zenbat trago izango ziren denera, zenbat airean kiskalitako hegazkinak. Gisa horretako galderak dabiltza Miriam Lukiren estreinako ipuin liburuko protagonisten buruetan. Maitale, lagun, senide zein klase arteko harremanen ertzak behatu ditu idazleak bederatzi kontakizun hauetan, nola, isiltzearen isiltzez, zerbait pitzatzen den azkenean eta tartetik argi-zirrinta bat sartu, joan edo geratu, ezinbestean erabaki behar ez dela ohartuz. Osorik irakur dezakezue sarean gaurtik aurrera.

Agur, Joan Mari Irigoien

Joan Mari Irigoien hil da. 74 urte zituela, itzali da Altzako idazlearen irribarrea, eraman du heriotzak bizitzara engaiatuta bizi eta jardun izan duen laguna. XX. mendeko euskal literaturako erreferente ezinbesteko bat, narratibaren alorrean eman zituen lanik ezagunenak, 47 urteko ibilbidean obra bikain eta aberatsa osatuz. Eleberrigintza bereziki landuagatik ere, 1975ean, frankismopean artean, poesia liburua izan zen argitara eman zuen lehen lana, Hutsetik esperantzara, eta geroztik beste zazpi poemario ere argitaratu zituen. Susa argitaletxeak XX. mendeko Poesia Kaieren bilduman kaleratu zuen antologia Irigoienenen jardun lirikoaren erakusgarri aparta da. Hona bi liburuak, idazle handiari omenaldi.

Libe Goitia Artetxeren estreinako poema liburua

Sei geltokitatik igarotzen den zeharkaldi poetikoa osatu du Libe Goitia Artetxek Fast fatum poema liburuan. Gai agorrezinen bideetatik —partitzea, hiria, maitasuna, heriotza—, geografia propio bat eraiki du, eta intuizioz zein ziurtasunez betetako lerroen artean ageri da poeta bizitzaren zantzuak haztatzen —amaren eskuak, herdoilaren edertasuna, odolezko marrazkiak—, tradizioarekin zein adierazpide garaikideenekin elkarrizketa betean. Osorik irakur dezakezue sarean.

Su festak, Euskal Herriko musika jaialdiak XXI. mendean

Musika jaialdiek Euskal Herrian izan duten egitekoa aztertu du Jon Urzelai Urbietak Su festak saiakeran, mende erdian, eremu globalean zein lokalean jazotakoak harilkatuz: Mairuelegorretako kobetatik hasi, Woodstocken errepliketatik igaro, eta Kobetamendiko zein Irisarriko zelaietara heldu. Gerraosteko kontsumo gizartearen garapena, transgresioaren lilura, gaztetasunaren asmakizuna, folklorizazioa, gentrifikazioa, urbanoa irentsi nahi duen urbanismoa, eta beste arakatu ditu Urzelai Urbietak. Walden, Martxa eta Borroka, Guggenheim. Be basque eta normaltasun simulakroak. “Marka bat eraiki nahi da, ez herri bat”, ohartarazi du. Harekin, baina, gogo kolektibo garaikidea taupaka non den ere bistaratu du, non ari den tradizioa berritzen, non komunitatea bere burua berrimajinatzen. Oro ez baita erre usaina oraino.
Osorik irakur dezakezue sarean.

Su festak saiakeran aurkezpenean Jon Urzelai Urbietak irakurritakoa sarean jarri dugu denon eskura.

Txikiaren Hitz etena

Telesforo Monzonen hitzekin egindako kantua ezagunagoa izanagatik ere, bazituen Eustakio Mendizabal  Txikia-k berak idatzitako kantu eta poemak. Jon Arano poetak bildu zituen eta 1992an argitaratu, Susa argitaletxearekin.  Gaur 50 urte hil zuen Espainiako Poliziak  Algortan 28 urteko itsasondoarra, militantzia politiko nabarmena egina zuena ordurako. Urteurrenaren harira, hona Txikiaren Hitz etena.

Bollerak erresistentziarako gorputz gisa, Eva Perez-Ponsen ahotsetik

Lisipe bildumak 13. alea kaleratu berri du, Eva Perez-Ponsek idatzia, Erresistentziarako gorputzak: bollerak izenburupean. “Heterosexual” eta “homosexual” kategorietan oinarritutako sistema normatiboak dakarren domestikazioaz harago, praktika indibidual zein kolektiboen bitartez egituratuko gorputz bezala aurkezten zaizkigu bollerak liburu honetan, erresistentziarako eta eraldaketarako gorputz bezala. Bestetasunaren ertz bollera ez-bitarretik idatzita, kontzeptu filosofikoen eta gertaera historikoen errepasoa egiteaz gain, ekintza zuzen ez-biolentoaren proposamena ere jartzen du mahai gainean. Osorik irakur dezakezu liburua online ere.

? Eva Perez-Pons ( @Eva__96 ) idazleak ‘Erresistentziarako gorputzak: bollerak’ saiakera plazaratu du@Susa_news @armiarma #LisipeBilduma

??Bideoa osorik ikusteko hemen: https://t.co/NeIoUyXcb5 pic.twitter.com/zuYw2mvbcK

— Kultur Sharea (@Kultursharea) April 17, 2023

Armiarma.eus eta Wikipedia literaturaren sarean

Duela bost urte Literaturaren Zubitegiko datu basea Wikidatarekin bateratu genuen. Bost urteotan euskal literaturako datuak eguneratzen jarraitu dugu, eta euskarazko wikipediak -eta hizkuntza guztietan aukeran-  bere datutegia egunean jarri eta grafiko ezberdinak sortu ditu.

1.051 idazleren fitxak ageri dira Wikipedia elikatzen den Wikidatan. Eta horrela 1958. urtetik gaur arte euskaraz argitaratu diren liburuei buruzko informazioa jaso daiteke sareko entziklopedian; literatur generoak aztertu, emakume idazleen gorakadaren datuak urtez urte begiratu, idazleak herrialdeka sailkatu, literatur argitaletxe ezberdinen bolumena neurtu, eta orohar helduen euskal literaturaren inguruko datuak ezagutu eta kontrastatu.

Armiarma.eus atariaren funtzioa sarean gure literatura hedatzea da, eta Wikipediarekin kolaboratzeko prestutasuna izan du beti, eta aurrerantzean ere gure datuak, fitxak eta ezagutza hedatzen jarraitzeko asmoa daukagu.

Miren Agur Meaberen Kristalezko begi bat egungo literaturaren ikur

Amodiozko haustura batek eragindako minetik ihesi, bolada baterako Landetara joango da, adiskide batzuek utzitako etxera; eta han, idazten hartuko du sosegua, bizitzako galerei, bere izateari, desamodioari eta askatasunari, idazkuntzaren zentzuari buruzko gogoetak paperera ekarriz.

2013ko martxoan horrela aurkezten genuen Literatur Emailuetan Miren Agur Meabe idazlearen Kristalezko begi bat nobela.

Bilbo Zaharra forum

10 urte geroago, Bilbo Zaharra Forumean solasgai hartu dute lana, eta hiru egunez nobelaren gainean arituko dira.

• Uxue Alberdik gidatuta, Ane Labaka eta Nerea Ibarzabalek, nobelatik ateratako gaien inguruan kantatuko dute martxoaren 14an.
  
• Biharamunean –martxoaren 15ean–  Jule Goikoetxea eta Ibon Egañak aletuko dituzte bere ikuspegiak.
• Eta azkenik, martxoaren 16an Karmele Jaio eta Unai Elorriagaren txanda izango da.
• Gainera, ekainaren 8an, Kristalezko begi bat nobelaren irakurketa jarraitua egingo dute Bilboko Arriaga antzokian.
  

Merced karrikatik gatoz abestia pantailetan ikusgai

Merced karrikatik gatoz poemarekin abesti bat egin zuen Hedoi Etxartek, letra ia guztia abestirako beren beregi aldatuz. Aitor Etxartek Iruñeko Merced karrikako kontuak aipatzen zituen sarritan Euskalerria irratiako bere kolaborazioetan; Hedoik poema idatzi lehenbizi, eta abestia sortu zuen gerora. Abestiarekin bideoa egin dute, bertsio laburtuan, ahapaldi bakarrekoa eta kale horretako jendea bereziki aipatuz.

Musikak sehaska kanta baten forma du lehen partean, bigarren zatia berriz Iruinkokorako prestatutako Ekialdeko soka dantza  da, “musikan gutxitan gertatzen den bezala simetrikoa da, puntu jakin batetik aurrera eta atzera, melodia berdin berdina da” nabarmendu du Hedoi Etxartek.

Merced karrikatik gatoz lanean ikusten dena Sortaldekoak bideo sortari lotutako elementu eta pertsonak dira: ahotsean Amaia Espinosa (BBBB Broken Brothers Brass Band eta Kinbonbo), musika konponketak egin dituen Jon Celestino eta beste hainbat musikari. Zerua eta suako aktoreak, poema baten testua duen pankarta -orain arte erakutsi gabe zegoena- eta Laurence Anyways filmeko eszena bat (Clothes rain) oinarritzat hartu,  eta arropa leihotik botata efektu bera lortuz.

Xabier Apestegi, dj Reimy musikari eta bideogilearen lana hemen ikusgai:

50 urte Jon Miranderen ilun-argitan

50 urte egin ditu abenduaren 28an Jon Mirande hil zela. Haren gainean esateko deus gutxi dagoela idatz genezake, baina bere testuek gauza berriak deskubritzeko aukera ematen dute, beti dago testuok modu diferente batean irakurtzeko parada. Euskal literatura modernoaren aitapontekoetako bat den Miranderen testuak dakartzagu, beraz, nork bere irakurketa egin dezan, edo bertzerik gabe letrok atzera ere goza ditzan, urteurren honetan.  Haur besoetakoa, eleberri erreferentziala; Klasikoen Gordailuan dauden poemak, Susak XX. mendeko poesia kaieretan antologia batean bildutakoak eta haietako 24ren edizio faksimile bat; bere gutunak; zenbait artikulu; eta hil berri den haren konplize Txomin Peillenekin ateratako Igela aldizkaria ere. Miranderen ilun eta argitan murgiltzeko aukera.

Susa eta literatura Durangoko liburu azokan

Aurten ere, Durangoko azokan batuko gara irakurle eta idazleekin. Abenduaren 7tik 11ra bitartean, Durangoko Azokako Barrenkale-ko 35-36-37-38 standetan aurkituko dituzue gure liburuak. Gurdia bete liburu hartu eta egin dugu bidea Durangora. Urteotako uzta, eta aurten kaleratu berri ditugunekin; liburu eta lagun artean emango ditugu hurrengo egunak Landako inguruan. Ezin esan, 2022. urtea oparoa izan ez denik, eta nobedadeei erreparatuta bakarrik, ikusten da azken urteko lanaren emaitza ere. Gozatzeko idatzi eta argitaratzen dugu, eta irakurleon poza da gure atsegina.

Sei poema liburu

Udaberrian eta udazkenean, sei poema liburu argitaratu ditugu guztira. Xabi Bordaren Urtu aurretik izan da aurtengo lehen argitalpena, eta Juan Luis Zabalaren Mina hartzeko ere eta Lizar Begoñaren Gepardo japoniarrak argitaratu genituen udaberrian. Udazkenean aldiz: Jose Luis Otamendik Landura eskaini digu berriki, Elena Olaveri Keinura itzuli argitaratu diogu eta sonetoekin osatu du Pozaren erdia Harkaitz Canok.

Egile berrien lehen liburuak

Beti da pozgarria, eta ilusio berezia sortzen digu liburu bakoitzaren aurkezpenak. Txillardegiren Kronikak batu eta argitaratu genituen urte hasieran, Santi Leonék Liztor mutanteak aurkeztu zuen udaberriarekin, eta udazken honetan bi ahots berri gehitu ditugu argitaletxean. Aurretik aski ezagunak diren Nerea Ibarzabalek eta Anari Alberdik liburu bana plazaratu dute Susako narratiba sailean: Bar Gloria eta Gari eta goroldiozko, hurrenez hurren.

Lisipe, Ganbila eta Munduko Poesia Kaierak

Narratiba eta poesia betiko sailez gain, azken urteotan proiektu eta ildo berriak ere jorratzen ari gara Susa argitaletxean. Lisipe pentsamendu feminista lantzen ari da eta aurten Leire Milikua Larramendik emakume baserritarren inguruko Lur gainean itzal azpian lana plazaratu du. Antzerki testuak plazaratzeko sortutako Ganbila bilduman Esperoan eta Album aurkeztuko dira azokan bertan, eta Munduko Poesia Kaierak bildumak lau egile ekarri ditu euskarara: Walt Whitman, William Butler Yeats, Federico Garcia Lorca eta Anna Akhmatova.

Godoten esperoan obraren arrastoak euskal teatroan

Antzerkiaren tradiziorik berrienak euskal teatro garaikidearekin harremanetan jartzeko nahia da Esperoan, Ganbila bildumako azken alea. Godoten esperoan eta, oro har, Samuel Becketten itzalarekin elkarrizketan jartzea euskal eszena garaikidea. Becketten obra ezagunak ez du ezagutu euskarazko taularatzerik, baina haren eragina beste obra askotan suma daiteke. Horren adibide izan daitezke liburu honetara ekarritako Samara Velteren Eta Karmele? eta Karlos Linazasororen Godotekin solasean antzezlanak. Eragin horrek merezi zuen azterketa sakonagorik, begirada poliedrikoagorik, eta zeregin horretara gonbidatuak izan dira liburuko beste artikuluen egileak: Beñat Sarasola, Mikel Ayllon, Irati Agirreazkuenaga, Amancay Gaztañaga eta Oier Guillan.

Album, belaunaldi baten testigantza, taula gainean eta liburuan

Asko hitz egiten da gazteez, gutxi hitz egiten dute gazteek. Izan ere, haustura dialogoa baita. Kasu honetan, hitza hartu du belaunaldi berri batek, teatroaren barrunbeetatik. Aurreko belaunaldientzat, kasu askotan, talka suposatu du Album ikusteak: millennial deituriko belaunaldiaren zeinuak hartu, erabili, ironizatu, autoironizatu eta gorputz eszeniko bilakatu dituen proiektua da honakoa, adin aurreteknologikoetan hanka bat daukatenen belaunaldientzat ulertzen zaila den estetika. Heldu da Ganbila bildumaren udazkeneko uzta, eta lehen ale honetan Formol Laborategikoen lana irakur dezakezue, liburu formatura egokituta.

Pozaren erdia
Harkaitz Canoren sonetoak

Sonetoak idazteak izan dezake zerbait solemnetik eta zerbait ironikotik, zaila da jakitea zeinetatik gehiago. Eta jolasetik ere bai, jakina. Pozaren erdia liburuan daude plastidecorrak, Rolls Royceak, captchak, Alice eskailera mekanikoan, likantropia, mende honetakoa ez den euria, bonsaiak, Zumeta bat, bi zaldiz bizitzea. Pozaren erdia gonbidapen bat izan daiteke: ez al du erdi horrek beste erdia iradokitzen? Haurtzaroa, umorea, idazketa, objektuak, desira, jolasa ekarri ditu lerro neurtu eta errimatuetara Harkaitz Canok liburu honetan. Osorik irakur dezakezue sarean.