Abu
18
16
135. urteburua datorren astean, abuztuaren 22an, Otxolua idazlea jaio zela Bizkaian. Ez da datu biribila, baina ahanzturan daudenek txanda-pasa merezi dute. Bernarta Garrok zazpi urte eman zituen gazterik Argentinan, eta bertako euskaldunekin etxekoa aberasteaz gainera, besteekin arian, hizkuntzetarako erraztasuna zeukala deskubritu zuen. Gaztelera, italiera, frantsesa, ingelesa eta alemanera ikasiko zituen. Bazeukan idazteko sena, baina ez da gure letretan aipatu sortzailea zelako, itzultzailea baizik. Dohainak zeuzkan eta ezagutzak zeuzkan, baina ez zegoen potentzial hura bideratuko zuen kultur sistemarik, ez editorerik. Hizkuntzak ikasi zituen bezalaxe, autodidakta izan genuen idatzian ere. Herrizalea zen, belarria zeukan ahozko berbetarako, eta aldi berean aranismoak kutsatua zegoen. Laguntzarik gabe, plan txukunik gabe, programarik gabe jardun zuen: Otxolua gure egoera politikoaren biktima intelektuala izan genuen, beste hainbat bezala. Zer egiten zuen gizon hark orduetan eta orduetan gustuko bertsoak eta artikuluak bere letra ederrez kopiatzen? Liburuak amesten zituen, edizio apainak, euskaldungo kultu bat. Irakurlea zen, eta hustasun handi bat sumatzen zuen. Bernarta Garroren narrazio labur bat eskaintzen dizuegu, izaten ahal ziren eta izan ezin zutenen omenez, Gomutetan (Euzkadi, 1931). Perla txiki bat.
Eka
04
16
Azaroan 125 urte jaio zela, gaurko egunez 35 hil zela Augustin Anabitarte. Bidaiari, argazkilari, kirolzale, laketeko marinel eta, oroz gain, idazle. Munduok islatu zituen idatziz, obra ez oparo baina anitza baita Anabitarterena: dibulgazioa (Antzinako Olinpiar Jolasak, 1925), nobela (Usauri, 1931 eta Donostia, 1932), gazte literatura (Poli, 1958), kronika (Aprikako basamortuan, 1961)… Ez da ohiko curriculuma gure letretan. Itsasoa ezinbesteko osagarria du fikziozko lanetan, urruntasun eta gertaleku askatzailearen balioarekin. Tipoetan eta gertatuetan kostunbrista dela esan bagenezake ere, ozta ageri duen baserritarrik edo arrantzalerik. Bere protagonistak, oro har, eskolatuak dira eta kalean bizi dira, baita Donostia bezalako hirian ere. Kostunbrismoarenak ez diren kostunbreak dituzte, eta folklorikoak ez diren motibazioak. Augustin Anabitarte gerrak eta diktadurak apurtutako belaunaldikoa izan zen, isilaldi luze batera kondenaturikoa. Baina horretaz gain gure literatur sistemak nobela onartu ezin zuen Pizkundea delako aroan egokitu zitzaion bere lan nagusiak argitaratzea. Gero, beste kasu batzuetan bezala, Gipuzkoako Aurrezki Kutxak bere lanak tomo bakarrean publikatu izanak, argitara ordez, ilunpera kondenatu zituen. Merezi ez zuen adur gaiztoak jo zuen gure idazlea. Anabitartek benetako idazlearen eskua zeukan —bizia eta dotorea—, detaileak atzemateko begia, kontakizuna antolatzeko burua eta pertsonaiak maitatzeko bihotza. Injustuki ahaztutako idazle honen prosak daukan dotoreziaren eta bizitasunaren adibide eskaintzen dizuegu 1936an El Día aldizkarian azaldutako Hiru eskiazaleen erokeria kronika.
Urr
11
15
1925ean jaio zen narradore hegoafrikarra, Alex La Guma. Bere herrian zenbait aldiz atxilotua izan ondoren (1956an Mandelarekin batera, eta gehiagotan), 1966an joan egin zen Hegoafrikatik. African National Congress-eko ordezkaria zen, La Habanan, 1985ean hil zen unean, gaur 30 urte. Susa argitaletxeak argitaratutako Bake Zibila liburuan haren narrazio bat, Kafea biderako, euskaratu zuen Eduardo Mataukok, 1989an. Urtebete lehenago, Marginalia saioan, Joseba Sarrionandiak La Gumari buruzko artikulua ondu zuen, Harrizko herria, idazle presoaren testuak —protagonista ere idazle presoa— tartekatuz. Irakurgai ederrak biak.
Urr
09
15
Hirurogeita hamar urte aurten, Mario de Andrade hil zela. Aldi luze honetan ahaztu samarra egon da, bere azken urteetan esan ohi zuena —«Ez dut idazten 1985ean aipatua izateko»— zigortu beharreko harrokeria izan balitz bezala. Mario de Andrade ordea bere garaian eragiteko bizi izan zen: jaioa zen burgesia dirudunaren atzerakoia borrokatu zuen literaturan, musikan, estetikan eta kulturaren kontzeptuan. Abertzaletasun berri bat aldarrikatu zuen, herri kultura baliotan jarriz hala korpus teorikoan eta literatur lanetan (Macunaíma nobela ezaguna eredu), nola erabaki praktikoetan Sao Paulo hiriaren Kultura Departamendutik. Brasildar xehe eta anitza ikusten zuen nortasun nazionalaren oinarri Brasil «Nazio kultuen multzoan sartu ahal izateko». Manuel Bandeira eta Carlos Drummond de Andraderekin ekarri zuen modernismoaren espiritua eta Mario de Andraderen beraren ikuspegi nazionala ederki islatzen duten bi poema eskaintzen dizkizuegu, Aurkikuntza eta Burgesaren laudamena, urriak bederatzi zituela jaio zela estakuru.
maiatza
28
15
Lehenengo esalditik durduzarazi zituen hainbat Paul Nizanek 1931n, Aden Arabie bere lehen liburua plazaratu zuenean: “Hogei urte nituen. Ez diot inori esaten utziko bizitzaren adinik ederrena dela”. Idazle bainoago pentsalaritzat aurkezten da Paul Nizan, baina ukaezina da haren idatziek duten literatur balio handia. Intelektual konprometitua, 20 eta 30etako idazle giro ezkertiarreko kide izan zen: Aragon, Gide, Malraux, Rolland…, eta duela 75 urte Dunkerkeko guduan, II. Mundu Gerran, hil zen. Koldo Izagirrek ekarri dio euskarari Aden Arabie obraren hasierako zati bat.
Ots
15
13
Utriusque Vasconiae argitaletxeak Gatazken lorratzak / Euskal arazoen isla narratiban 1936tik gaurdaino liburua aurkeztuko du otsailaren 15ean (ostirala) 12:00etan Donostiako Udal Liburutegiko sotoan.
Api
15
11
Joseba Sarrionandiaren zenbait idazlanen irakurraldi publikoa egingo dute apirilaren 15ean (ostirala) 9:15etik 13:45era Iruñeko Biurdana institutuan.
Api
07
11
Eider Rodriguezen Haragia ipuin liburuaz ariko dira apirilaren 7an (osteguna) 19:30ean Tolosako kultur etxean.
Ots
16
11
Paolo Giordanoren Zenbaki lehenen bakardadea nobelari buruz mintzatuko dira otsailaren 16an (asteazkena) 19:30ean Iurretako herri bibliotekan.
Ots
03
11
HankaHutsik poesia eta musika emanaldia izango da otsailaren 3an (osteguna) 21:00etan Bilboko 7Katu gaztetxean.
Urr
11
07
Asel Luzarragak Mozorroaren xarma liburu berria aurkeztuko du urriaren 11n (osteguna) 12:00etan Donostiako Udal Liburutegiko Ekitaldi aretoan. Argitaldaria: Erein.
Urr
11
07
Pello Otxotekok Goizalbaren argitan poema liburu berria aurkeztuko du urriaren 11n (osteguna) 12:00etan Donostiako Udal Liburutegiko Ekitaldi aretoan. Argitaldaria: Erein.
Urr
01
07
Jose Luis Otamendiren Euri kontuak ipuin liburua izango dute mintzagai urriaren 1ean (astelehena) 19:30etan Donostiako literatur solasaldietan (San Jeronimo kaleko sotoan). Gidatzailea: Xabier Gantzarain.
Ira
28
07
Koldo Izagirreren Sua nahi, Mr. Churchill? narrazio liburua izango dute mintzagai irailaren 28an (ostirala) 20:00etan Iruñeko Zaldiko-Maldikoko irakurleen klubean.
Ira
27
07
Ana Urkizaren “Zortzi unibertso, zortzi idazle” liburua hizpide izango dute irailaren 27an (osteguna) 20:00etan Gasteizko Irakurleen Klubean, Hikaateneoan.
