Mai
16
09
Koldo Etxabek Baroja etxearekin 1986an Lautada sutan ipuin sortaren itzulpena plazaratu eta urte batzuetara, Pedro Paramo euskaratu zuen Juan Garziak 2002an, Literatura Unibertsala bildumarako. Juan Rulfok 1955ean argitaratutako eleberri labur honek Mexikoko herri txiki bateko jendearen bizimodua kontatzen du. Honela hasten da: “Nire aita, Pedro Paramo delako bat, hemen bizi zela esan zidatelako etorri nintzen Comalara. Amak esan zidan. Eta nik promes egin nion bera hil bezain laster etorriko nintzela haren bila”. Nobela amaitu ostean, Carlos Blanco Aguinagak idatzitako epilogoak Juan Rulfori buruzko argigarri ederrak dakartza.
Mai
13
09
Zarauzko Itxaropenan inprimatua, Orixek duela 75 urte argitaratu zuen Barne-muinetan, bere aurreneko poesi liburua, hemezortzi poema mistiko biltzen dituena (sei ataletan hiruna pieza), Xabier Lizardi zenari egindako eskaintzarekin eta Jose Maria Estefaniaren hitzaurrez. Garai hartan idazten ari zen Euskaldunak poema luzea ere, baina gerra ostera arte ez zuen argia ikusi, 1950ean. Antonio Maria Labaien Ayanbek agertu zuen Barne-muinetan liburuari buruzko lehen iruzkina 1934ko maiatzaren 16 eta 17an El Dia egunkarian, eta bigarrena Lauaxetak maiatzaren 26an eta ekainaren 8an Euzkadin.
Mai
09
09
Duela 400 urte (1609an) argitaratu ziren William Shakespeareren Sonetoak, 154 poemako bilduman. Bingen Ametzagak eta Gabriel Arestik bana euskaraturik, Euzko-Gogoa aldizkariak plazaratu zituen 1954an. Santi Onaindiak sei soneto gehiago itzuli zituen 1959an eta Juan San Martinek beste hiru 1964an Olerti aldizkarian. Baina itzulpen lan handiena Juan Garziak egindakoa da: Soneto hautatuak liburua argitaratu zuen Alberdaniarekin 1995ean.
Mai
07
09
Maiatz elkarteak antolatuta, maiatzaren 13 eta 14an literatur topaketa egingo da Baionako Euskal Erakustokian. Asteazkenean, arratsaldeko 18:30ean Odon Nobliak eta Mixel Tikoipek beren liburu berriak aurkeztuko dituzte, eta jarraian Eñaut Etxamendiren obraren garrantziaz mintzatuko dira. Ostegunean, Xabaltxek eta Peio Jorajuriak aurkeztuko dituzte beren liburuak, eta ondoren Antton Lukuren Euskal kultura? saiakera berriaz jardungo dute.
Mai
06
09
Idazle etengabearen sinboloa bada Honore de Balzac, baina baita eleberri errealistaren ikur, eta XIX. mendeko Frantziako literaturaren zutabeetako bat. La Comédie humaine, hainbat eleberrik eta narraziok osatzen duten obra erraldoia du ezagun, eta geroko idazle askorentzat iturri. Baroja argitaletxeak Balzacen hiru erlatu eman zituen argitara 1987an, Anjel Valdesek euskaratuak, Gauezko Españarik gauekoena titulupean. 1996an, berriz, Literatura Unibertsala bildumaren baitan, eta Pedro Diez de Ultzurrunek euskaratuta, Goriot Zaharra kaleratu zuen Ibaizabal argitaletxeak. Hona hemen biak. (gehiago…)
Mai
04
09
Datorren astean egingo da Oreretako Mikelazuloko 9. Poesia Astea, maiatzaren 12tik 17ra bitartean. Aurtengo edizioan BatBada proiektua abiaraziko dute: sortzaile berrien lanei bidea egiten laguntzeko ale bakarreko argitalpenak. Asier Sarasolaren Poems everybody, poems! (Idoia Beratarbide pintoreak atondua) eta Ion Olanoren Ebaki dira lehendabizikoak. Liburu horien ale bakarra Mikelazuloko liburutegian irakurri ahal izango duzue, edo interneten emana bestela. Poesia Asteko egitarauan izango dira: maiatzaren 12an Itxaro Bordaren errezitaldia; maiatzaren 14an Mahmud Darwishen poemen irakurketa; maiatzaren 16an BatBada proiektuaren aurkezpena; maiatzaren 17an Hedoi Etxarteren Suzko lilia errezitaldia.
Mai
01
09
Giovannino Guareschi idazle italiarra 1908ko maiatzaren 1ean jaio zen. Bigarren Mundu Gerran, Italia gobernu faxistaren menpe zegoela erabaki behar izan zuen noren alde jarri: faxisten, erregearen edo partisanoen alde. Erregea aukeratu zuen, erdibidearen eta tradizioaren ordezkaria zelakoan, eta lerro nazi-faxistetan borrokatzeari uko egin zionez, Poloniako kontzentrazio-esparru batera bidali zuten. Gerra amaitutakoan, demokristauen aldera jo zuen. Propaganda antikomunista egitearren idatzi zituen Guareschik On Camilloren istorioak. Peppone alkate komunistaren eta On Camillo apaizaren arteko tirabirak irakurriko dituzue Koldo Bigurik 2001ean itzulitako liburu honetan.
(gehiago…)
Api
29
09
Aurten bost urte beteko dituen Literatura Eskolak ekainaren 5, 6 eta 7an Literaturia izeneko asteburua antolatu du Larrabetzun. Lehen edizio honetan hitzaldiak, liburu aurkezpenak, irakurraldiak eta mahai-inguruak izango dira idazleekin, eta euskal literaturaren azoka bat ere bai, argitaletxe garrantzitsuenen parte hartzearekin. Hori Bai gaztetxean musika eta antzerki emanaldiak egingo dira: Mirande Kabareta, Kukubiltxoren obra berri bat… Literaturiaren egitarau osoa maiatzaren 8an (ostirala) 12:00etan aurkeztuko dute Bilboko Kafe Antzokian.
Api
21
09
Gaurkoa bezalako egun batez baina 1910ean hil zen Mark Twain, 75 urte zituela. Gaztetan inprimategi batean egin zuen lana, ondoren ontzi gidari Mississippi ibaian, urre bilatzaile, egur tratulari, eta azkenean kazetari eta idazle. Aintzane Ibarzabalek 1990ean euskaratutako Huckleberry Finn-en abenturak eskaintzen dizugu asteon, honela hasten dena: “Ez duzu nire berri izango, baldin eta ez baduzu Tom Sawyerren abenturak izeneko liburua irakurri (…) Zera, hauxe da liburuaren amaiera: Tom eta biok lapurrek leize-zuloan gordetako dirua aurkitu genuen, eta hala aberastu egin ginen. Sei mila dolar hartu genituen bakoitzak… dena urrea. Ikaragarrizko diru ikuskizuna zen dena batera pilaturik zegoenean. Bada, Thatcher epaileak dirua hartu eta interesak emateko moduan jarri zuen, eta egunean dolar bana ematen zigun”.
(gehiago…)
Api
15
09
Kubako gerratik maingu itzulitako Sotero Mujika bertsolaria Baroja inprimategira joan denean, hango enkargatuak tipografo berria aurkeztu dio: “Frantsesa da. Oraindik ez du bertsorik inprimatu, baina ikasi beharko du”. Halaxe ezagutu du Emile, eta ondoren Alberto estudiantea. Hiruren artean arrisku handiko asmo bat darabilte: dinamita lapurtu eta Maria Cristina erreginari eraso egitea. Mikel Peruarenaren lehen nobela duzu Ez obeditu inori, Susa argitaletxearen eskutik datorren apirilaren 21ean Donostiako Udal Liburutegian aurkeztuko duena.
Api
14
09
Kemen Lertxundiren Galdutako zubixkak olerki eta musika emanaldiarekin abiatuko da aurtengo Literaldia Bartzelonako Euskal Etxean (Placeta Montcada 1) apirilaren 17an (ostirala) 22:30ean. Castillo Suarezen Mugarri estaliak poema liburuan oinarritutako errezitaldia izango da apirilaren 24an (ostirala) 19:30ean. Eta Eider Rodriguezek hitzaldia egingo du apirilaren 30ean (osteguna), Universitat Autonomako letren fakultatean 13:00etan eta Euskal Etxean 20:00etan. Datorren hilabetean: maiatzaren 6an Eider Rodriguezen Haragia ipuin liburua izango dute mintzagai; maiatzaren 20an Edorta Jimenezen hitzaldia gerra eta literaturaz; maiatzaren 22an Castillo Suarez eta Leire Bilbaoren errezitaldia; eta bukatzeko, maiatzaren 23an, Hedoi Etxarteren Suzko lilia poema liburuan oinarritutako emanaldia.
Api
07
09
1959ko apirilean 32 ahapaldiko bertso sorta bat argitaratu zuen Gabriel Arestik Egan aldizkarian Bizkaitarra izenburuarekin. Bere nobia Meli Estebani eskainiak dira, 1958ko abenduan idatziak. Beste sorta bat 1959ko neguan argitaratu zen, Iñaki Irigoieni eskainiak (uztailean idatziak); oso ezaguna da ahapaldi hau: “Baña egun baten deitzen badeuste / Erria defendietan / Prest arkituko nabe ni beti / Euskerearen aldean / Armarik eztut artun egingo / Egundo nire eskuetan / Nire plumea nire izerdia / Eskeintzen deutsat benetan”. Geroago, 1960ko martxoan idatziko zuen hurrengo sorta (Justo Garateri), eta lehen lerroetan jakingo dugu hau bosgarren Bizkaitarra dela. Non dira orduan beste bi sorta gehiago? Karmelo Landak aurkitu zituen eta 1986an Susak argitaratu: bat Andoni Kaierori eskainia, bestea Juan Ormaetxeri.
Api
06
09
Melankolia eta tristezia Hiriaren melankolia poemarioan aurki daitezkeen hitzak eta batez ere sentimenduak dira. Liburuari darion muinaren adierazle dira, adierazle nagusiak agian, baina ez bakarrak. Existentziaz eta denboraz gogoeta egiten du Juaristik bere bigarren poema liburu honetan, baina baita beste hainbat gaiz ere, idaztea, horien artean (Teletipoak eta beste poemak atalean). Idazleaz eta idaztearen ekintzaz gogoeta egiten du: “Teklen espazio ilargitar eta burnizkoekin urtuta / behatzak ez ote dira errealitatea deitzen den patura / zuzentzen nauten untzi nagiak?”. 1987an Baroja argitaletxearekin publikatua, hementxe duzue Hiriaren melankolia.
Api
01
09
Duela 200 urte, 1809ko apirilaren lehenean Ukrainan jaio zen Nikolai Gogol, Puxkin eta Lermontovekin batera Errusiako literaturaren loraldiari hasiera eman zion idazlea. Hain zuzen ere, Puxkin adiskidea izan zen Gogoli Arima hilak nobela handiaren gaiak iradoki zizkiona. Hamazazpi urte eman zituen lan haren lehen tomoa ontzen, eta 1842an argitaratu zen Errusiako gizartearen kritika zorrotz, gordin eta mingarria, Pavel Ivanovitx Txitxikov protagonistaren negozio ustelak kontatzen dituena. Bigarren tomoa ezin menderaturik, erre egin zituen eskuizkribuak 1852an, eta bost kapitulu baino ez dira ezagutzen. Gogolek hiru tomo idazteko asmoa zeukan: lehen tomoan, Errusiako errealitatearen infernua erakutsi nahi zuen; bigarrenean, berriz, purgatorioa; eta hirugarrenean, azkenik, paradisua. Baina ez zuen bere helburua betetzea lortu. Jose Morales Beldaren itzulpenarekin 1998an argitaratu zen Arima hilak euskaraz.
(gehiago…)
Mar
27
09
Honela idatzi zion Jon Mirandek Txomin Peilleni 1959ko otsailean: “Aipatu nizun ipuina bukatuxerik dut –garbitan ipintzen ari naiz orain–, eta hamar bat egunen bururako eginik duket. Luze samarra da, eta gaia oso berezia: maitasun kondaira bat, 30 urteko gizon baten eta 11 urteko neska baten elkar maitatzea kontatzen duena; hots, euskarazko Lolita bat (nahiz ez dudan zoritxarrez Nabokoven lanegina irakurri ahal izan)”. Peilleni aurrena eta gero Mitxelenari (Eganen argitaratzeko) bidali zien, eta ondoren Andima Ibinagabeitiari martxoaren 16an, adieraziz: “Zuk beharbada Amerika horietan publikatzeko bide bat atzeman zenezake?”. Haur besoetakoa ez zen plazaratu, harik eta 1970ean Gabriel Arestiren sarrera batekin Kriselu-Lur argitaletxeak kaleratu zuen arte. Orotariko iruzkinak egin izan dira nobelari buruz; adibidez, Joseba Sarrionandiaren artikulu luze bat Maiatz aldizkarian 1983an; berriena Itxaro Bordak 2004an Hegats aldizkarian.
