uztailak
Ira 26 07
Antzinako liburu batzuen jatorrizkoak topatzea zaila izaten dela ohartuta, Klasikoen Gordailuak hainbat obra faksimile modura ematea deliberatu du. Hasteko, 17. mendeko zenbait lan dakartza, ikertzaileen eta gutiziazaleen gusturako. (gehiago…)
Ira 24 07
Susa argitaletxeak 2001ean sortutako Kritiken Hemeroteka zeharo berritu eta beregain hartu du Armiarma webguneak. Astero argitaratzen diren kritika berriak ez ezik batu ditu baita ere XX. mendeko asko eta asko (1930etik hasita), egunkari eta aldizkarietatik ekarriak; adibidez: Euzkadi, El Dia, Eguna, Euzko Gogoa, Jakin, Olerti, Zeruko Argia, Anaitasuna… edo bortxaz itxi zuten Euskaldunon Egunkariakoak. Dagoeneko ia 3.900 kritika jaso dituen bilduma da hau, literatur liburuen gaineko iritziak aise aurkitu eta aztertzeko aukera eskaintzen duena.
Abu 28 07
80ko hamarkadan Euskal Herrian argitaratu ziren literatur aldizkari zenbaitetan literatur kritikak aparteko tokirik izan ez bazuen ere, iruzkinen bat edo beste plazaratu zuten. 1980ko Pott Tropikala aldizkarian, adibidez, Lauaxetaren Langille eraildu bati poemaren azterketa kritikoa egin zuten Jon Kortazarrek eta Jesus Etxezarragak. 1980an eta 1981ean zenbaki bana kaleratu zituen Xaguxarra-k ere bi azterketa kritiko kaleratu zituen, Bernardo Atxagaren Etiopia eta Koldo Izagirreren Gauzetan liburuena. Irungo Plazara aldizkariak, azkenik, hiru iruzkin kaleratu zituen 1991ko uztaileko zenbakian, hirurak Amaia Iturbidek eginak. Hemen dituzu denak. (gehiago…)
Abu 21 07
1980ko hamarkadan, literatur aldizkariek gurean garai oparoa ezagutu zuten hamarkadan, bi aldizkari indartsu izan ziren Iruñean eginak, Korrok eta Pamiela. Elebiduna Pamiela, euskarak eta gaztelaniak bat egiten zuten, literaturak eta beste zenbait gai forma aldetik berritzaileek bat egiten zuten bezalaxe. Euskara hutsezkoa izan zen Korrok, 12 zenbaki kaleratzera iritsi zena. Literatur kritikek, liburuez azterlanek, bietan izan zuten tokirik, handiegia ez bada ere. 20 liburu kritika kaleratu zituzten, hemen dauzkazuenak. (gehiago…)
Abu 14 07
Santi Onaindiak bultzatu eta burututako Olerti aldizkariak ez zion tarte handia eskaini literatur kritikari, sorkuntzazko lanen argitaratzeari baizik. Olerkiak —jatorrizkoak eta itzulpenak—, bertsoak eta prosazko zenbait lan kaleratzen zituen, batez ere, aldizkariak, baina hamar liburu kritika ere bildu zituen, 60ko hamarkadan agertutako liburuena. Olerki liburuak ia denak (Iratzederren Zeru-menditik, Arantzibiaren Bitargi, Gandiagaren Elorri, Bergiliren lanak…), Nemesio Etxanizen Lur berri billa ere bai (1967koa kritika, Santi Onaindiak dio Alain Robbe-Grilleten tankerakoa duela ipuin bat). Aldizkariaren egile eta sustatzaile nagusia zen Onaindia da kritika gehienak idatzi zituena, eta berarekin batera Zeleta, Aurre Apraiz eta Basabil. Hemen dituzu hamar kritikok. (gehiago…)
Abu 07 07
Literatur Atalen Sorta azpizenburuarekin plazaratu zen Idatz & Mintz aldizkariaren lehen aletik, 1986tik, 2007ko azken alera arte literatur kritikari tokia eskainiz jarraitu du Labayru institutuaren ekimenez plazaratzen den aldizkariak. Hogei eta gehiago zenbakietan asko dira iruzkindutako liburuak, 20 urtez gure literaturak eman dituen lan esanguratsu anitzen komentarioa bilduz. 55 dira guk jaso ditugun kritikak, aldizkariaren 37. zenbakira bitartekoak. (gehiago…)
Abu 02 07
Euskal Idazleen Elkarteko agerkaria den Hegats aldizkariak hasieratik bertatik landu ditu, sorkuntzazko literatur lanekin batera, kritikagintza eta literatur azterketa. Hainbat gairen inguruko artikuluez gain, liburuen literatur-kritika hertsia ere egin izan du. 1989an hasita 2004ra arte —oraindik ere badihardu, eta horiek Kritiken Hemerotekan jasotzen ditugu—, berrogeita hamarretik gora dira iruzkindutako liburuak. Sakon aztertutakoak zenbait, batzuk liburu-kritika hertsia bainoago zenbait libururen azterketa sakona baitira (aldizkariaren 8, 10 eta 12 zenbakiak osorik horretara eskaini ziren, liburu azterketara, Biderako arrastoak izenburuaren pean). Aldizkariak liburu inportanteen eta 90eko hamarkadako euskal literatur bideen segimendua egin duen heinean, denak bildu ditugu, 58. (gehiago…)
Uzt 26 07
1980an hasita, 1994ko abendura arte kaleratu zen Susa aldizkaria. 14 urtez, 33 zenbakitan, literatur aldizkarietan erreferentzia bilakatu zen. Literatur kritikak ere izan zuen tokirik —sail berezia urte batzuetan, Motxilako liburutegia izenekoa, oso interesgarria, liburuen erreseina eta komentarioengatik—, 1989ra arte (orduan plazaratu zuen azken kritika), eta urte horietan guztietan 80ko hamarkadako euskarazko produkzioaren segimendua egin zuten. 53 liburu kritika argitaratu ziren, hemen dakartzagunak. (gehiago…)
Uzt 18 07
1986an Eusko Jaurlaritzak abian jarritako laguntza batzuk medio, hiru urte t’erdiz, egunkari formatoko euskarazko astekaria kaleratu zuten Deia-k eta Egin-ek, Eguna eta Hemen izeneko agerkariak. 1990 bitartean, astero, euskaraz landu zituzten hainbat gai, egunkari formatuan, edukiari begira astekariak zirela ahantzi gabe. Hainbat kazetarirentzat formazio-toki ere izan ziren, 1990eko abenduan, beste bide batetik, euskarazko egunerokoa, Euskaldunon Egunkaria, kaleratu bitartean. Eguna agerkariak literatur kritika landu zuen, prentsaren ohizko formatuan. Hogei bildu ditugu, denak ere Jon Kortazarrek sinatuak, 1986-1987ko produkzioaren kritika egiten dutenak. (gehiago…)
Uzt 12 07
XX. mendeko euskal kultur eta literatur aldizkarien erreferentzia ezinbestekoa, erbestetik euskararen aldarria egin zuen Euzko-Gogoa agerkariak ere heldu zion literatur kritikari, hasieratik, 1950eko bigarren zenbakitik. Zaitegirekin batera aldizkariaren motor zen Andima Ibinagabeitiak egindakoak gehienak, 71 kritika edo azterlan kaleratu zituen, 1950eko hamarkadako euskal literaturaren produkzioari segimendua eginez. Gerraosteko belaunaldiaren agertoki, iruzkindutako egileen zerrenda ere horixe da: Iokin Zaitegi, Jon Etxaide, Orixe, Salbatore Mitxelena, Nemesio Etxaniz, Xabier Iratzeder, A.M. Labaien, Agustin Anabitarte… Hemen dituzu kritika guztiok. (gehiago…)
Uzt 05 07
Euskal prentsan erreferentzia izana da Anaitasuna aldizkaria. 1954an eliz orrialde bezala sortua, erlijio gaietatik gizarte eta kultura gaietara aldatzen joan zen aldizkaria, batez ere 1969tik aurrera. Euskalgintza eta kultura munduko jendea batzen zuela —batez ere Bizkaikoa—, 1982an desagertu zen arte politika, kultur eta gizarte gaietako aldizkari inportantea izan zen. 1969 ezkeroztik, 58 literatur kritika argitaratu zituen —beste zenbait erreseinarekin batera—, 1970etako euskal literaturaren bilakaera islatuz, batez ere Gabriel Arestiren Lur ekimenari egin zion segimendua azpimarratzekoa dela. Iruzkindutako tituluen zerrenda ez da nolanahikoa: Egunero hasten delako, Haur besoetakoa, Harrizko herri hau, Sekulorun sekulotan, 100 metro, Zer dugu Orixeren kontra?, Zergatik bai, Etiopia, Hinki-hanka… Hemen dauzkazue kritikok. (gehiago…)
Eka 13 07
Debekuaren ostean, 1977an Jakin aldizkaria atzera plazaratu zenean, liburuei eskainiriko atala zeukan, eta horren baitan liburuen kritika jasotzen zuen atala, Ibon Sarasolak gidatua. Gerora Jon Kortazarren ardurapean jarraitu zuena, 1980ko hamarkadako erdira arteko liburu produkzioaren azterketa egin zuen. Garai honetan euskal literaturan oso esanguratsuak izan diren liburuen komentarioa egin zen aldizkarian (Ene Jesus, Guardasola ahantzia, Bizipenen bultzadaz, Termitosti, Etiopia, Elsa Scheelen, 100 metro, Zergatik panpox…), kritika hutsetik haratago liburuaren azterketa artikuluak baitira. Hemen eskaintzen dizkizugu. (gehiago…)
Eka 06 07
50 urte bete zituen 2006an Jakin aldizkariak, 50 urte euskal kulturaren sustapen eta zabaltze lanean. Eta literatura garrantzitsua izan da 50 urte horietan, euskal kultura eta hizkuntzaren adierazpena den aldetik. 1956an Hugo Wast-en Bide ezkutua liburuaren kritika plazaratu zuenetik, 50etik gora izan dira aldizkariak argitaratu dituen liburu kritika eta komentarioak: iruzkin laburrak batzuk, literatur eta estilistika azterketa sakonak asko, ika-mika sorturiko artikuluak zenbait. 1980ko hamarkadara bitarteko hainbat libururen azterketa jaso izan du Jakin-ek, polemika entzutetsu zenbait tarteko. 1980ko hamarkadaren erdialdetik aurrera, kritikagintza beste aldizkari eta egunkarietan sendotzen hasten delarik, jaitsi egingo da Jakin aldizkarian ere. Hemen dituzu Jakin-ek berak lehen aroa deitzen dion epean, 1977ra bitartekoan, plazaratuak. (gehiago…)
Mai 22 07
Biotz-begietan argitaratu zela 75 urte bete direnean, gerraurreko kritikak batu ditugu duela bi aste. Gerraostean ere sortu zen eztabaida berririk. Lizardiren poesiaz Koldo Mitxelenak esandakoen harira, Orixe eta Gabriel Aresti poetak mindu egin ziren. Mitxelenak 1960an: “la más alta cima de la lírica vasca (…) es extraño que su poesía sea personal”. Orixek 1961ean Mitxelenari erantzunez: “Lizardik bertso-gaia bere-bereki du”. Eta Arestik 1964an: “Mitxelena jauna barkatu beharko dut, nire bihotzean ilusio deseagarri bat hiltzeko arriskuan jarri baita”.
Mai 16 07
Emankorra izan zen 1930eko hamarkada euskal literatur produkzioaren alorrean, bereziki poesia atalean, mugarri gertatu diren liburu batzuen argitalpenarekin (Bide barrijak, Biotz-begietan, Barne muinetan…), Euskaltzaleak elkartearen lanagatik, antolatu zituen poesia egunak… Eta zurrunbilo horren isla da literatur kritika. Garaiko egunkari eta agerkarietan plazaratua —gehienbat Euzkadi, Argia, El Día—, liburuen kritikaz gain, poesi egunen kronikak, poemen azterketak, estilo literarioen inguruko gogoetak… Gure poemagintza eta literaturari buruzko konpendio oso bat burutu zuten. Zornotzako Udalaren ekimenez eta Labayru argitaletxeak 1996an kaleratua, Koldo Izagirrek eta Iñigo Aranbarrik aztertu eta bildu zituzten artikuluok. Lehenago Bide barrijak eta Biotz-begietan liburuei zegozkienak eman ditugula, hona hemen gainerakoak —90etik gora—, liburu oso esanguratsuen komentarioak barne direla —Biozkadak, Barne muinetan, Aberri oyuak…—. (gehiago…)