Mar
28
16
Emakumeei eta fikzioari buruz jarduteko eskaera bati jarraiki idatzi zuen Virginia Woolfek Gela bat norberarena saiakera. Emakumeen genero-rolak aztertu zituen bertan, idazleak, sortzaileak eta fikzioko pertsonaiak diren aldetik. Emakumeen idazkuntza tradizio patriarkalaren baitan hizpide hartzen duen saiakera hori 1929an argitaratu zen eta manifestu feminista inspiratzailea bihurtu zen berehala. “Fikzioa idatziko badu, emakumeak dirua behar du eta gela bat beretzat”. 2012an Consonni argitaletxeak Gela bat norberarena liburua itzuli eta argitaratu zuen, Maria Coleraren eskutik. Virginia Woolf hil zela 75 urte bete direnez 1941ko martxoaren 28an, liburua online partekatu nahi izan dute.
Mar
23
16
Hiru kaier berri plazaratu dira Munduko Poesia Kaierak bilduman, 13-14-15 zenbakiak: Audre Lorde (1934-1992) Danele Sarriugartek itzuli du ingelesetik, Angel Gonzalez (1925-2008) Gerardo Markuletak espainieratik eta Paul Celan (1920-1970) Xabier Montoiak alemanetik. Hirurak online eskaintzen dizkizu orain Susa argitaletxeak. Lorde ausart mintzatu zen emakume, lesbiana eta beltza izateagatik pairatutako azpiramenduari buruz. Gonzalezen poesia, sozialtzat jo izan diren beste poeta zurrun batzuenen aldean, ironiak zipriztinduta dator. Eta Celan XX. mendeko bigarren erdian alemanez idatzi zuen poeta garrantzitsuena duzu.
Mar
15
16
Soil, baina boz goran, definitu zuen bere poetika: “Eskribitzen dudanean / hitz egiten dut“. Eta idatzi zuen ozen, aldarrika, eta hitz egin luma zorrotzez, Blas de Oterok. 1916ko martxoaren 15ean sortu zen Bilbon, gaur 100 urte, eta XX. mendeko Espainiako poesiaren ahots inportanteenetakoa bihurtu zen, frankismopeko garai gogorrean. Lagun izandakoa, poetakide dei genezakeena, Gabriel Arestik haren hainbat poema euskaratu zituen, Egan aldizkarian argitaratuak 1960an eta 1962an. Denak bildu ditugu, eta hemen eskaintzen dizkizuegu. Orobat, Koldo Izagirrek euskaratu dituen poeta bilbotarraren 15 poema irakur ditzakezu.
Mar
05
16
Hasmentatik da gordina amaren lantua: “Atxilotu zintuzten egunsenti unean, / segizioan nintzen zugandik hurrean“. Preso dagoen semearen espetxerako bisitaldien kantua, indar handiko maitasun eta min kantua da Requiem. Errusiako poesiaren XX. mendeko izen handietako bat da Anna Akhmatovarena, bere lehen poemetatik hasi eta, isiltasun luze baten ondoren, 1960ko hamarkadako heldutasun aroko poemarioetara. Duela 50 urte, 1966ko martxoaren 5ean hil zen Akhmatova, eta urteurrenean Josu Landak euskarari ekarritako Requiem dakargu.
Mar
04
16
Nobela eta narrazio lanengatik ezagunagoa, itzulpen alorrean ere pieza bikain askoak eskainia, poeta ere badugu Joxe Austin Arrieta. 1983an Arrotzarena lana kaleratu zuenetik, poesiaren ildoa jorratzeari ez dio utzi, eta obra sendoa osatu du, eta horren erakusle gaur hona dakargun Graffitien ganbara (Kutxa, 1996). Gaiez oparoa da poemarioa, eta hainbat eremutan marrazten dizkigu bere poemak. Lanabesa, hizkuntza, menderatzen du eta trebe darabil Arrietak, poema libreak eta neurtuak konbinatuz, erreferentzia unibertsaletatik gogoeta lokaletara inolako arazorik gabe jauzi eginez, beti ere graffiitiak marrazten dituen horman arrakalak bilatzeko daukan errebeldia sena utzi gabe.
Ots
26
16
2013an kaleratu zuen Julian Barnesek Levels of Life, hiru narraziok osatutako liburua. Hiru kontakizun diferente, baina hirurak ere galeraren leitmotivak lotzen dituena. Norbait galtzea, hori dute ardatz, besteak beste, liburuaren hiru atalek, eta hori du gai Lurraren mailan kontakizunak, Ibon Sarasolak euskarara ekarri digunak. Egungo narraziogintza ingelesaren izen handietako bat, euskaraz irakur dezakegu Sarasolaren itzulpenari esker, kontakizun bete askoan.
Ots
18
16
“Hitzak antzu, motz / gelditzen direnean” sortzen dela eskuaren fereka dio Iñaki Zabaletak liburuaren lehen atala osatzen duen poema luzearen amaieran, baina ez dira ez hitz antzuak poemario honek dakartzanak, bizitzaz beteak baizik. Lau atal ditu Eskuaren fereka (Hordago, 1982) liburuak: lehena poema kateatu luzea, sentimenduei egindako kantu ederra; amodiozko poemak ditu bigarren atalak; eta gaiaren aldetik poema solteek osatutakoak dira azken biak. Hiru urte lehenago Bertsoaren ezpata poemarioa argitaratua, 110. Street-eko geltokia ezagun egin zuen autoreak lehendik erakutsia zuen sentipenak paperera ekartzeko dohaina.
Ots
11
16
Ehun urte bete ditu Bernard Binlin Dadie idazleak. 1916ko otsailaren 11n jaioa Boli Kostan, estatu horretako literaturaren aitzindaritzat hartua da. Konpromiso politiko handikoa, kolonialismoaren aurkako borrokan jardun zuen eta kartzelatua izan zen, eta independentziaren ostean Houphouët-Boignyren alderdian aritu zen. Genero guztietan lan handi baten egilea, eta literatur lanera bere pentsamendua ekarri duena, euskarara ekarri ditugu haren zortzi poema mendea bete duen egun honetan.
Urt
29
16
Urtarrilak 29 zituela hil zen Manuel Larramendi orain 250 urte. Ahaztu samarra geratu zaigu gizona, erabat gainditua ote daukagun horren segurura ez bada ere. Utzi zituen apurren ederra ikusirik, tamalgarritzat jo izan dugu jesuita handiak euskaraz gehiago idatzi ez izana. Baina, norentzat idatzi behar zuen, kristau zintzoentzat? Larramendi zintzoa ez baina gaiztoa zen, euskarari erdaraz iseka egiten ziotenen mailakoa, eta haientzat idatzi zuen gaizto hainbat burla eta, bereziki, gure lehen gramatika eta, latin-gaztelania-euskara hiztegia. Adar aldetik jotzen zuela igarri zioten burloso haiek, ez horrela euskaldun zintzoek: berak sinesten ez zituenak sinestarazi zizkion gure idazle ez gutxiri. Horren eredu polita dugu Domingo Agirrek Larramendi jaio zeneko bigarren ehunkida zela-eta Donostiak antolatu zituen Hitz Jostaldietan aurkeztutako lana, oharkabeko (uste dugu) kritika bihurtzen dena egungo irakurleontzat. Horrekin batera dakartzagu Arzak, Iñarra, Antia, Arrese Beitia eta Jose Artolarenak. Eta Jose Lopetegi eskultore ugariak 1966an eginiko omenaren argazkia.
Urt
27
16
Iragan mendeko 60ko hamarraldiari zegokion moldean argitaratu zuen Juan Mari Lekuonak bere lehen poema sorta: ziklostilean, hots, langileek beren testu klandestinoak ateratzen zituzten apaltasun berean, multikopistaz, idazteko makina arruntetik folio arruntera. Mindura gaur (Donostiako Apaiztegia, 1966) euskal gizarteak bizi zuen krisiaren isla dugu gaiez eta egileak gaiekiko daukan jarrera aurrerazaleaz: jainko bat ukatzen du jainkoa bilatzeko, bilaketa horrek justizia soziala du ezinbesteko. Garrasirik ez ordea, apaltasuna nagusi, ideiak sakon, baretasun indartsu bat, sentimenduek erroa luze. Apaiztasuna bizi du eta apaiztasuna dario. Hori ez da arazo poetika bat egiteko («Jainkoa hil da» poema luzea dukegu froga), baina poemaren kalterako izan liteke apaiztasuna zeharrez ageri denean, apaizkeria ageri denean (lana eta fabrika hartzen ditu ahotan, baina ez langilea, pobrea baizik; ez du emakumea, emakumearen bekatua alegia, epaituko, barkatu baizik…). Hizkera poetikoari dagokionez, gustu ona hitzen eta irudien hautuan, erritmoaren grazia, ahozkotasunaren hurbila, orduantxe sortzen ari zen kantagintza herrikoi eta kultu baterako eredu. Joan den abenduan 10 urte Juan Mari Lekuona hil zela, duela 50 urte argitaratutako poema haiek ekarri nahi izan ditugu akordura, lekuko ez ezik protagonista ere badirelakoan.
Urt
21
16
Nolakoak ote dira nobela beltzetako protagonistak? Azken ehun urteko 25 bat idazle nazioartekoren 150 liburu inguru irakurrita, Jon Alonsok ohar eta iritzi argigarri batzuk eskaintzen dizkigu Beltzaren koloreak saiakeran. Larunbat honetan (H)ilbeltza jardunaldietan liburua aurkeztu aurretik eskaintzen dizugu sarean. Nobela beltza gertaera kriminal bat ikertzen duen narrazioa da funtsean. Jatorrian, gizartearen gaineko begirada kritikoa proposatzen du, detektibe baten bitartez, helburuetako bat baita ordena zaintzeaz arduratzen direnen ustelkeria, gehiegikeria eta moral eskasa azaltzea.
Urt
15
16
Saudi Arabiak heriotzara kondenatu du Ashraf Fayadh idazle palestinarra, poema liburu batean argitaratutakoak kaltegarritzat jo dituelako. Fayadh askatzeko eskatuz urtarrilaren 14an mundu mailako elkartasun irakurraldiak egin zituzten 29 herrialdetan, 76 ekitalditan. Euskal Herrian bi errezitaldi izan ziren: Euskal PEN klubak Donostiako Garoa liburu-dendan; eta Iruñean Katakrakek antolatutakoa. Ashraf Fayadh-en hamar poema euskaratu ditu Ignazio Aiestaranek, eta beste zazpi poema Leire Azkargortak eta Urtzi Urrutikoetxeak.
Urt
14
16
Nobela beltzari buruzko (H)ilbeltza jardunaldiak egingo dira urtarrilaren 18tik 24ra bitartean Baztanen, bigarren urtez. Hitzaldiak, solasaldiak, liburu aurkezpenak, irakurraldia, zinema… egitarau zabala izango da, parte hartuko baitute: Xabier eta Martin Etxeberriak, Harkaitz Canok, Xabier Olarrak, Miel Anjel Elustondok, Jon Arretxek, Gotzon Barandiaranek, Koldo Almandozek. Eta Jon Alonsok Beltzaren koloreak liburu berria aurkeztuko du. Antolatzaileek blog bat zabalduko dute, espreski nobela beltzari buruz arduratuko dena urte osoan.
Urt
11
16
Susa literatura argitaletxeak webgunea berritu du urte hastapenean. Liburutegi ireki bat duzu, 156 idazleren obrak eskaintzen dituena irakurtzeko; eta aldi berean erosketarako tresna bizkorrak, bai paperezko argitalpenak bai ebookak eskuratzeko. Denera 325 literatur liburu ageri ditu, 1983tik gaur arte plazaratuak, eta gehienak osorik on-line emanak. Horrenbestez, poemak, saiakerak, antzerkiak, ipuinak eta nobelak irakurtzeko 10.937 testu-orrialde bistaratzen ditu oraintxe, bai eta ere 267 audiozko artxibo idazleen ahotsez grabaturik. Literatur zalearentzat pentsatutako liburutegi birtuala izan nahi du Susaren webguneak.
Urt
10
16
Bizi-grina, bizi-poza, bizi-gatza dastatuko dugu Juan Bautista Bilbao Batxiren kronikak irakurriz: lotsa gutxikoa kontaeran, umorekoa jarreran, herrikoia idazkeran. Izatez ere, horrelakoa zen: ekina, alaia, eskuzabala. Horregatik zuen idazlerik begikoena Kirikiñok zuzentzen zuen Euzkadi egunkariko euskal ataleko kronikarietan. Horregatik eta Lehen Mundu Gerran lerro batetik bestera zebilelako gure armadoreen kapital metaketa azkartzen urpekontzi doixtarrez beteriko Atlantikoan. Batxiren gaiak, lehortar hutsa izan balitz, hizkuntza eta aberria ziratekeen. Baina marinela ere bazenez, portuz portu ikusten zuena hartu zuen kronikak egiteko estakuru: tipoak, tabernak, munduko aurrerapenak, gosea, gerraren ondorioak… Idazle sen aparta zekarren gazte honen abenturak eta idatziak hainbat joan-etorri egina zen itsasoan amaitu ziren oraintxe 100 urte. Oroi eta omen, Batxi Kirikiñorenean izenaz lotu ditugu maisu zaharrak ikasleari eginiko aipamenak.
