Mar
27
21
Antzerkiaren Nazioarteko eguna ospatzen dugu urtero martxoaren 27an. Urtero, munduko antzerkigile batek manifestu bat idazten du egun honetarako. Sarritan, manifestua euskaratu eta gurean ere irakurri egiten da antzerkiaren inguruko mezu hori, aurten ere Baionako antzoki okupatuan, Donostiako Antzoki Zaharrean edo Iruñeko Antzerki eskolan irakurriko da beharbada.
Antzerkiaren Nazioarteko eguneko mezua
– 2021eko martxoaren 27a, Helen Mirrenek idatzia (Erresuma Batua)
Zein garai zaila izan den ikuskizunen munduan, artista, teknikari, tramoia eta segurtasun ekonomikoagatik hain estigmatizatuta dagoen lanbide honen alde borrokatu diren emakumeentzat.
Baliteke segurtasun-gabezia horrek indartsuago bihurtu izana pandemia hori duintasunez bizitzeko.
Haren irudimena komunikatzeko, asmatzeko, imajinatzeko eta hunkitzeko modu bihurtu da egoera berri horietan, Interneti esker, noski.
Gizakiok aspalditik kontatzen ditugu istorioak, planetan bizi garenetik.
Antzerkiaren kultura zoragarria Lurrean bizi garen bitartean biziko da.
Idazleen, diseinatzaileen, abeslarien, aktoreen, musikarien eta zuzendarien sormen-bulkada ez da inoiz estutuko, eta etorkizun hurbilean indartsu eta mundua ikusteko modu berri batekin garatuko da berriro.
Irrikitan nago!
Helen Mirren,
zinemako, antzerkiko eta telebistako aktorea
Mar
24
21
2001eko martxoaren 24an Zarauzko liburutegian aurkeztu genuen Literatur Aldizkarien Gordailua. Ibinagabeitia proiektua izena hartu zuen literatur aldizkariak digitalizatu eta sarean eskaintzeko egitasmoak, Andima Ibinagabeitia idazle, erbesteratu eta euskal aldizkarietako sustatzailearen omenez.
Euskal literatura modernoko lehen aldizkaria Ustela dela esan liteke: Bernardo Atxagak eta Koldo Izagirrek sortu eta osorik idatzia aurreneko zenbakia, 1975eko urtarrilean: Panpina Ustela. Beste bi zenbaki argitaratu ziren 1976an: Zorion Ustela eta Mermelada Ustela.
Ondorengoak dira: Pott (1978-80), Oh! Euzkadi (1979-83), Susa (1980-94), Xaguxarra (1980-81), Txistu y Tamboliñ (1983-93), Kandela (1983-84), Korrok (1984-89), Ttu-Ttuá (1984-85), Txortan (1984-85), Porrot (1984-90), Literatur Gazeta (1985-89), Mazantini (1991-93), Garziarena (1992-94), Zantzoa (1996-98). Aldizkari hauek izan ziren digitalizatu eta sareratutako lehendabizikoak. Bigarren urrats batez, Gernika (1945-53), Olerti (1959-95), Idatz & Mintz (1981-…), Maiatz (1982-…), Stultifera Navis (1982-83), Pamiela (1983-93), Plazara (1985-92), Zintzhilik (1986-94), Enseiucarrean (1986-99), Garziarena Berria (1997-98) eta Vladimir (1997-2000) aldizkariak gehitu genituen 2002ko urtarril-otsailean. Hurrengo urteetan sarean jarri genituen Euzko-Gogoa, Olerti edota Egan-en 1987 bitarteko zenbaki guztiak. Horrela sortu zen egun armiarma.eus bezala ezagutzen dugun literatur edukien sarea.
Mar
24
21
Arkanbele kantak deitzen da Mikel Tabernaren poema liburu berria, zeinak erretolika esan nahi baitu. Nork berea du, arkanbele kanta. Eta erraz antzemango dio irakurleak poemotan Tabernaren eskuari. Izan ere, geografia fisiko eta bital batean barnako bidaian sartuko gaitu liburuak, Bidasoaldera bezala Iruñeko atzerrira eramango gaituena, haurtzarora eta 36ko gerrara, solastatzeko eta isiltzeko modu batera, gaztaroko lagunartera eta aurreneko sexu-jolasetara, gure baitako izaera gordera, bizitza gozatzeko modu batera… Desagertzeko arriskuan omen dago arkanbelea, baina zaila da sinestea, bizitza zelan zukutzen duen ikusita, haren kantak adituta. Osorik eskaintzen dizkizugu arkanbele kantak sarean.
Mar
19
21
Atal asko mutilatu daitezke gorputz batean, batzuk besteak baino ikusgarriagoak, baina guztiak ere berdin mingarriak ebaketa nozitu duenarentzat. Hain ezaguna ez izanagatik ere, ohikoa den mutilazio horietako bati heldu dio Ane Labaka Mayozek bere lanean, algararen erauzketari. Emakumezkoon gorputzetan fenomeno hori nola ematen den ikertzea izan du jomuga. Ariketa horretan bidaide izan ditu ipuin kontalariak, clownak, formatzaileak, aktoreak, aktibista feministak, gai jartzaileak eta bertsolariak, guztiak ere umorean arituak —eta, beraz, adituak— diren emakumezkoak, eta haien errelatoekin osatu du sentikortasunen gorputz mapa bat, zauri irekiez, orbainez eta sendabideez diharduena. Irakurgai duzue sarean astelehenean aurkeztuko dugun liburua: Algara mutilatuak.
Mar
18
21
Duela 25 ute, 1996ko martxoaren 18an hil zen Odisseas Elytis, poeta greziar handietako bat. Bizi zen inguruari kantatzen hasi, II. Mundu Gerrako esperientzia kontatu eta gerraostean ibilbide luzea egin zuen haren poesiagintzak. Nobel saria jaso zuen 1979an. Elytisen heriotzaren urteurrenean, grezieratik Monograma poema itzuli du Joannes Jauregik. Lehenagotik Maiatz aldizkarian Itxaro Bordak eta Senez-en Koldo Ruiz de Azuak ekarriak zizkioten haren poemak euskarari. Hemen irakur ditzakezu denak.
Mar
18
21
1871ko martxoaren 18an altxatu ziren Parisen, eta Komuna aldarrikatu. Bertan zen Louise Michel ere. Aurretik poemak argitaratzen hasi zen, eta Pariseko literatur zirkuluak ezagutu zituen. Langileen aldeko bazkunetan jardun zuen, eta Pariseko Komuna izango zenaren aurrekarietan eta matxinadaren gogorrenean borrokatu zen , hala azpiegituran nola karrikan bertan. Deportatu egin zuten Kaledonia Berrira 1873an, eta han sendotu baino ez zitzaizkion egin zigorrera eraman zuten ideiek: hil arterainoko militantea eta idazlea izan genuen. Komuna idatzi zuen 1888. urtean. Koldo Izagirrek euskarari ekarria, 2006ko urtarrilaren 6an eman genuen Emailuetan, idazlearen heriotzaren 111. urteurrenean.
Komuna aldarrikatu dugu! idatzi zuen Jules Vallés idazleak 1871ko martxoaren 30ean, Le Cri du Peuple-n. Urte bereko abenduaren 6an epaitu zuten Louise Michel, Gora Komuna! aldarrikatu zuen ozen epaileen aitzinean. Hedoi Etxartek euskaratu zituen artikulua eta epaiketaren kaieretik ekarritako berbak.
Joseba Sarrionandiak Marginalia liburuan idatzi zuen Idazlegoa eta iraultza (I) gogoeta. Zein izan zen iraultza proletarioaren lehen entsegu hari buruz idazleen jokabidea? galdetzen du Sarrionandiak. Hainbat idazleren aipuak biltzen ditu artikuluan.
Mar
12
21
2018ko uztailean argitaratu zuen Edo! argitaletxeak Genero-ariketak. Feminismoaren subjektuak lana. Aurkezpenean zioenez, liburuaren helburua ez zen (trans)feminismoan ekarpen berriak egitea, ez eta testu esanguratsuenen bilduma egitea ere. “Gogoeta egiten lagundu diguten ahotsak” bildu nahi zituzten, eta bildu zituzten, esperientzia pertsonaletatik pentsamendurantz doan ibilbidea proposatuz, alor horretan erreferente diren autoreen sinadurak batuz Isa Castillo eta Iratxe Retolazak kooordinatutako liburuan. Orain osorik eskaintzen dizueguna.
Mar
12
21
Vocento taldeko egunkarietan euskarazko liburuen kritikak idatzi ditu Javier Rojok aspaldiko urteetan. Aurtengo otsailean argitaratu du azkena– Bernardo Atxagaren Kilker bat autopistan liburuarena-, 1996tik astero euskal liburuei buruz idazten aritu ostean. Kritiken hemerotekan Javier Rojoren 1029 kritika batu ditugu guztira.
Mar
09
21
Gutun Zuria. Bilboko Letren Nazioarteko Jaialdia martxoaren 23tik 27ra bitartean egingo da, HEMEN. Non guztiak biltzen dituen lekua izenburu orokorrarekin, Koldo Izagirreren Hemendik idazten dugu poemaren bertsoan inspiratuta.
Jaialdian euskal idazle ugari izango da parte hartzen: Iñigo Astiz eta Anari solasean arituko dira Inon izatekotan goiburupean, Itxaro Bordak Yuri Herrera idazle mexikarra izango du ondoan, Miren Agur Meabe, Beñat Sarasola eta Olga Novo Txikitik idaztea handi gaiaren bueltan arituko dira, Eider Rodriguez eta Katixa Agirre berriz Saiakera eta fikzioaren bidegurutzean izango dute hizketagai Haizea Barcenillaren gidaritzapean. Eta azkenik Amets Arzallus eta Ibrahima Balde Miñan liburuaren egileak Goizalde Landabasoren ondoan arituko dira Hormak eta zeharkaldiak elkarrizketan.
Mar
04
21
Hogeita bost urte, martxoaren 3an, Marguerite Duras hil zela. Indotxinan jaiotako idazle frantsesaren narratiban pertsona-harremanek ardatz ezinbestekoa osatzen dute. Euskarara ekarri diren haren bi liburuetan, Maitalea eta Samina, ikus daiteke, eta baita Maiatz aldizkariak 1989an plazaraturiko narrazioan, Korridorean jarririko gizona, Imanol Txabarrik euskaratua. Idazle ez ezik zinemagilea, Durasen obran zinema, alegia, begirada, beste ardatzetako bat da. 1987an Aurelia Arkotxak Maiatz aldizkarirako Cahiers du Cinema-tik itzulitako Sepia kolorezko uda lanean ere nabaritzen da. Lan biok dakartzagu haren heriotzaren urteurrenean.
Ots
26
21
Erreferentea da Ismael Manterola Ispizua artearen azterketa eta dibulgazioan. EHUko irakaskuntza lanaz gain, urteak daramatza euskal prentsan arteari buruzko gogoeta eta artikuluak egiten. XX. mendeko euskal arteari begirada aspaldi jarria dio —baita XXI.ekoari ere—, eta zehazki artearen transmisioan izandako bihurguneei buruz edo! argitaletxearekin 2017an Maite ditu maite liburu inportantea argitara eman zuen. Osorik eskaintzen dizuegu orain.
Ots
21
21
PEN klubak Ama hizkuntzaren eguna ospatzeari ekin dio bart gauerdian, eta egun osoan zehar munduko hainbat poema entzuteko aukera eskaini du sarean, eguerdian Leire Bilbao idazlearen Ez dut nahi poema bideoan sareratu dute.
Ots
16
21
Laurogeita bi urte zituela hil da, otsailaren 16an, Joan Margarit poeta. Kataluniako literaturako erreferenteetako bat, 30etik gora poema liburu argitaratua da, Miserikordia etxea, besteak beste, 2009an Juan Ramon Makusok euskarara ekarri zuena. Hitzaren xerkatzailea, poemak idatzi ez ezik eraiki egiten zituen, idazletzarekin batera lanbide izan zuen arkitektoaren lumatik. Haren heriotzaren kari, Josu Goikoetxeak bederatzi poema itzuli ditu, hemen irakur ditzakezuenak Hedoi Etxartek 2013an ekarritako batekin batera.
Miserikordia etxea liburuan, Juan Ramon Makuso eta Joan Margarit poeten arteko solasaldia ere gehitu diogu euskarara ekarritako poema sortari.
Ots
11
21
Energiarekiko harremana aldatu duen etorkizunari buruz idatzi du Harkaitz Canok Kintsugi izeneko fabula. Azala sormen artistikorako gunearen Zirriborroak eta gero proiektuaren baitan, idatzitakoari ahotsa ere jarri dio idazleak. Arrate Rodriguez artistarenak dira ilustrazioak. Lana euskarri ezberdinetan partekatu dute, eta armiarma sarean ere jartzeko aukera izan dugu, zuen artean partekatzeko.
Ots
05
21
70 urte egin ditu urtarrilaren 25ean Virginia Woolf hil zela. Literatura unibertsaleko ezinbesteko erreferentzia da idazle ingelesa. Narratibaren berritzaileetako bat izateaz gain, emakumearen presentzia nabarmenarazten, hala sortzaile nola protagonista bezala, hau da, hala literaturan nola bizitzan, aitzindarietako bat izan zen. Haren hainbat lan daude euskaratuak, eta horietako bat dakarkizuegu gaur, Dalloway andrea, edo! argitaletxeak kaleratu zuena, Itziar Diez de Ultzurrunek itzulia.
