Mai
20
22
1922ko maiatzaren 22an jaio zen Reus-en Gabriel Ferrater. Editorea Seix Barrall argitaletxean, irakaslea unibertsitatean eta, batez ere, poeta izan zen, 50 urte bete aurretik bere buruaz beste egin aurretik. Aurten bere jaiotzaren mendeurrena ospatzen ari dira Katalunian, eta bere poemen oihartzunak gurera ere heltzen dira, ez oso aspaldi euskarari ekarritako lanak ere argitaratu izan direlako. Zenbait poeta katalan antologia osatu eta itzuli zuen Gerardo Markuletak 1997an eta Literatura Unibertsala sailean argitaratu. Berrikiago, Aritz Galarragak Munduko Poesia Kaierak bilduman, Gabriel Ferrater poetaren lanak euskaratu zituen eta argitara eman, Beñat Sarasolaren hitzaurrearekin.
Mai
13
22
Urradura batetk sortutako poemak dira Egiaren egarriz liburuan Henriette Airek plazara eman zituenak, 1989an, Maiatz argitaletxearekin. Heldutasunaren ekarriarekin idazten du poetak, eta bizitza nahi bezala bizitzeko ezinak agerikoak ditu, emakume izateak areagotzen dituenak. Apaindurarik gabeko poemak, epaia maiz laburrean emana dutenak, tamala da liburu hori bakarrik eskaini izana urepeldarrak.
Mai
05
22
2022ko apirilaren 29an hil zen Jakes Ahamendaburu, jaioterri izan zuen Eiheralarren, 60 urte zituela. Antzerki-tradiziotik zetorrena, Maiatz argitaletxearekin kaleratu zuen Isilka-misilka poema liburua 1988an. Poesiarako molde ohikoak baliatu bazituen ere, begirada berezia zuen, bizitzari edo naturari so egiten zionean, malenkonia sakon batek jotako begirada. Eta euskararen beraren esan-indarra. Bi urte geroago Gauean ontuts (Maiatz, 1990) poemarioa kaleratu zuen. Ahamendabururen heriotzaren kari, liburu biak eskaintzen dizkizuegu.
Mai
02
22
Dekolonialitatearen ibilbide emantzipatzaileari euskal feminista moduan ekarpena egiteko asmoz idatzitako liburua da Araka ditzagun gure bazterrak. Hausnarketak, ekimenak eta proposamenak geure kokaleku zuritik eta mendebaldarretik harilkatu ohi ditugu. Hori da oraindik ere gure kokaleku nagusia, eta, azkenaldian, botere-posizio hori birpentsatzeko eta desplazatzeko ariketa kolektiboa egiten ari dira Euskal Herriko Bilgune Feminista eta Emagin. Ez da ariketa erraza gai honen inguruan hitza hartzea, ezta horretarako kokaleku egokia topatzea ere. Umiltasunetik egiten dute, dena entzuteko eta dena ikasteko dutela jakitun. Deserosotasunari eta kontraesanari iskin egin gabe, bertan gordetzen direlako korapiloak askatzeko bidezidorrik interesgarrienak. Horretarako, azken urteetan kolektibo biek egin duten bidea kontatzen du liburuak, askotariko begiradak gorpuzten, arrazakeria izendatzen eta gatazka politizatzen irakatsi dieten konpa migratzaile eta arrazializatuekin egindako bidea, eta horren ondorioz sortutako hausnarketak eta ikasketak konpartitzen dituzte.
Api
27
22
1972ko apirilaren 27an, 50 urte betetzeko 27 egun falta zitzaizkiola, bere buruaz beste egin zuen Gabriel Ferrater poetak, duela 50 urte. Adin horretatik aurrera bizitzen jarraitzea ez zuela merezi sarritan esana zen, eta bete. Ordura arte, hala ere, bizitza intentsoa izan zuen, eta jardun poetiko sakona, produkzio handikoa izan ez bazen ere. Bere poesiaren oinarrian begirada moral eta psikologikoa dagoela, baina irudi konkretuen bitartez emana, ez abstraktuki, diosku Beñat Sarasolak Munduko Poesia Kaierak bilduman idazle katalanaren antologiari egindako hitzaurrean. Haren heriotzaren urteurrena, Aritz Galarragak euskarari ekarritako poema antologia irakurtzeko parada aproposa.
Api
27
22
Maiatzaren 1eko Langileen Nazioarteko Egunaren harira, Lanarteak, Euskararen Langile Profesionalen Elkarteak, Lana kontukantari sareratu du, lana hizpide duten testu, kantu eta bertsoen sorta bat. Literaturari dagokionez, 26 aleko zerrenda bat da, kantu eta kontu, olerki eta bertso, prosa eta poesia batuz osatutakoa. Bertan, Emeterio Arrese, Xabier Lizardi, Lauaxeta, Gabriel Aresti, Juan Mari Lekuona, Joxe Azurmendi, Julen Lekuona, Daniel Landart eta beste hainbat idazleren aleak irakur daitezke.
Api
25
22
Eritasunak erauzitako lo orduetan, largabistarekin pareko bizilaguna behatzen duen andrea; maitalearen etxetik seme txikia den ospitalera lasterka doan gizona; mundu literarioaren azpi jokoak eta lerro arteak; superheroien unibertsoak, porno atariak eta maitasun perfektuak; haur kanpalekuetako putzuen sakonera; Döner Kebab batean pizza margherita bat jatea; ohatzeko epeltasun ezagunaren ifrentzuaz jabetzea. Ziztadak, den-denak.
Liztor mutanteak badira izan zerbaiten abisu —mehatxu, akaso—, eta, haien asots gogaikarria nola, aitortu gabeko fantasiak eta zama diren bizi puskak gainetik astindu nahian ari dira hamar kontakizun hauetako protagonistak. Hartutako erabakien eta, batik bat, hartu gabekoen gainean hazka egiten du Santi Leonéren estreinako ipuin liburuak. Osorik irakur dezakezue sarean.
Api
22
22
Apirilaren 15ean hil zen Iñaki Segurola idazle eta hizkuntzalaria. Koiteretzia azken lanean fikziora jo bazuen ere, saioaren eremua landu zuen, ildo sakon eta aberatsetan landu ere. Hizkuntza bereziki, eta haren hari eta ertzen bitartez bizitza, heriotza eta gure bizimodu eta jarduna bere prisma beti partikular eta zorrotzetik eta bere estilo are partikularragoan jorratu zituen saiakera-lan eta artikuluetan. Irratirako hainbat urtez egindako kolaborazioen antologia bat argitaratu zuen 2008an, Nere gorringotik (Alberdania), eta haietako batzuk eskaintzen dizkizuegu. Lau urte geroago aforismo moduko pentsamendu eta komentarioen bilduma bat ere kaleratu zuen, Arrazoia ez dago edukitzerik (Alberdania, 2012), eta haien entresaka bat ere badakargu haren omenez. Gaur ere ez du hiltzeko eguraldirik egingo (Alberdania, 2002) eta Sed quia sua (Erein, 2020) lanak ere argitaratuak zituen.
Api
17
22
Zubi bateko istripuan hil diren pertsonei buruzko istorioa, eta adurrak jendea nola harrapatzen duenari buruzko gogoeta da San Luis Reyren zubia, Thornton Wilder idazlearen obra ezagunena. Antzerki autore eta eleberrigilea, 1927an argitaratu zuen lanak irakurle eta kritikarien txaloa ekarri zion. 1897ko apirilaren 17 batez jaiotako idazlearen nobela osorik irakur daiteke, Xabier Angulok egin zuen itzulpenean.
Api
15
22
Kontakizun eta iruzkin era berean, Robert Musilen lanak XX. mende hasieraren ispilu bat dira, Europa astindu zuten garai baten kronika —koronel I. Mundu Gerran, Kanpo Arazoetarako Ministerioko langilea Austrian, Suitzara erbesteratu zen nazismoaren igoerarekin—, pertsonaren dimentsio moralaren prismatik. Ezaugarririk gabeko gizona lanaren egilearen Törless ikaslearen nahasmenduak ekarri zuen euskarara Koldo Morales Beldak 1996an, osorik irakur daitkeena hura hil zela 80 urte bete direla 1942ko apirilaren 15ean.
3 urteko umea zen orduan Roland Topor, 55 urte eta 1 egun geroago hila, XX. Mundu Gerraren osteko astindu sozialaren parte izan zena. Ilustrazioa eta antzerkiaren munduan ibilitakoa, Theatre Paniquearen sortzaileetako bat, aktore eta eszena-agitadore jarduteaz gain, gidoilari eta idazle ere izan zen. Berehalakoan neure buruaz beste egiteko 100 arrazoi testua ekarri zion euskarari Danele Sarriugarte Mochalesek Elearazi agerkarian. Literatura onaren joan-etorrian, seriotik umorera.
Api
07
22
William Butler Yeats Irlandar Literatur Pizkundea deitu izan denaren bultzatzaile nagusietako bat izan zen, bere proposamen poetikoengatik ez ezik antzerkiaren alorrean egindako ekarpenarengatik ere. Irlandako bardoa da Yeats, eta halaxe ulertu zuen berak ere bere rola. Antologia honek, lehen aldiz, Yeatsen gai eta obsesio errepikatuenen bilduma osotu bat eskaintzen du: irlandar folkloreko kantu eta elezahar berreskuratu eta eguneratuak, mitologia zeltako heroiak eta haien balentriak, Maud Gonne iraultzaile independentista eta Yeatsen musa idealizatuari behin eta berriro egindako aipamenak, orduko gertakari politiko esanguratsuenen irakurketak, zahartzeari buruzko gogoetak, mistizismoaren bidezko espiritualtasun zaharberritu baten bilaketa… Osorik irakur dezakezue sarean, Juan Kruz Igerabideren itzulpenean.
Api
06
22
Ameriketako Estatu Batuetako XIX. mendeko poeta gorena, Emily Dickinsonekin batera: horra hor, askorentzat, Walt Whitman. Transzendentalismoaren ordezkari petotzat jo ohi dute: izadiaren eta gizakiaren batasuna, eguneroko gauza soilen jainkozkotasuna, naturaren joria eta orobiltasuna, norbanakoen eta munduaren ontasuna… eta, tasun horiek guztiak blaituz, zelebrazioa: haragiaren eta espirituaren uztarduraren ospakizuna, aberriarena eta demokraziarena, giza gogoarena, adiskidetasunarena, maitasunarena (gizonen artekoa sarri), mikatzean ere irautearena, giza bizileku eta bizigai den ingurunearena. Funtsean, doinu zabal bat biziari. Josu Goikoetxeak egin du itzulpena, eta osorik irakur dezakezue kaiera sarean.
Api
05
22
1956an City Lights argitaletxeak plazaratu zuen Howl eta beste poema batzuk bilduma, aurreko urtean Allen Ginsberg-ek jendaurrean irakurritako poema luzea. AEBko Administrazioak edizioaren zati bat bahitu zuen obszenitatea egotzita, eta auzitara ere eraman zituzten egilea eta editorea. San Franciscoko Six Galleryko lehen irakurraldiaren urteurrenaren karietara, 2005eko udazkenean, Susa argitaletxeak Ulua plazaratu zuen, Harkaitz Canok euskaratuta, eta Ginsberg hil zela gaur 25 urte bete direla, merezi du berriro irakurtzea, eta Canoren ahotsean entzutea Xerezaderen artxiborako egindako saioan.
Mar
31
22
Umetako jolastokira itzultzea eta hizkuntzaren adarkatzeetan jostatzea. Onenak emanda egon zaitezkeela antzematearekin batera eraldatzen hasten den begirada eta eguneroko esan arruntenen atzealdean azterka egitea. Orain maitasunaren gozotik, orain oinazearen garratzetik, bata galduko edo bestea luzatuko den beldurrez, konformidadearen bila, ironiaren argiz bildu ditu Juan Luis Zabalak Mina hartzeko ere poema liburuko aleak. Liburu berri honetako poema guztiak irakurgai dituzue sarean.
Mar
30
22
Maxixatzen Euskara Elkarteak Geure gelatik izeneko liburu azoka antolatu du Azkoitian apirilaren 1etik (ostirala) 3ra (igandea) bitartean, emakumeek literaturan, kulturan eta bereziki liburugintzan egiten duten ekarpena balioan jarri eta bistaratzeko asmoz. Lehenengo egunean Arantxa Urretabizkaia idazleari Ibilbidearen aitortza egingo diote Juan Luis Zabala idazlea izango da aurkezlea. Larunbatean -apirilak 2, 12:00etan- Irati Jimenez idazleak Begiak zabalduko zaizkizue saiakera aurkeztuko du lehenbizi eta arratsaldean berriz Eider Rodriguez Eraikuntzarako materiala nobelari buruz arituko da solasean Iñigo Aranbarrirekin. Larunbat arratsaldean Goiatz Labandibar idazleak Amez liburua aurkeztuko du. Igandean -apirilak 3- azkenik, Gema Lopez itzultzaileak Edna O’Brien idazlearen Landa aldeko neskak aurkeztuko du eta eguerdiko 12:00etan. Azkoitiko Geure gelatik azoka amaitzeko emakumeek idatzitako liburuetatik aukeratutako testuen irakurketa. 25 lagunek irakurriko dute. Susa argitaletxea liburuekin, eta idazleak ondoan direla, bertan egongo da asteburu osoan.
