Literatur Emailuak

Izagirreren Rimmel osorik

Rimmel poema liburuak (2006, Susa) guraso baten eta bere alabaren arteko istorioak kontatu zizkigun kantu, asmakizun jolasti eta poemen bitartez: haurraren jaiotza, eskolatzea, nerabezaroa eta etxeko babes girotik askatzea. Koldo Izagirreren liburua osorik eskaintzen dizugu sarean.

Flannery O’Connor-en
Jende ona nekez da aurkitzen

1985ean Baroja argitaletxeak Flannery O’Connorren Jende ona nekez da aurkitzen liburua kaleratu zuen (izen bereko narrazio luzea eta Agian zeure bizitza da salbatzen ari zarena ipuina), Mikel Azurmendi euskaratzaile zela, eta autore ez oso ezagun baina garrantzitsu bat ekarri zuten euskarara. Xabier Montoiak Susa aldizkarian artikuluxka egin zuen horretaz, honelaxe hasten zena: “Flannery O’Connor-en textu baten argitarapena guztiz ez-ohizkoa gertatzen da, textu hori gainera euskaraz argiratzen baldin bada, orduan harrigarri bihurtzen da, harrigarri eta batez ere pozgarri —ziur naiz— edozein literaturzalentzat”. AEBetako hegoaldeko giroa, “hegoalde sakona” deitua, harreman bortizkeriazkoak, espiritualtasuna, umorea maisuki uztartzen ditu O’Connorrek amonak, Baileyk, eta familiak Floridarantz abiatu zuten bidaia kontatzen. Osorik eskaintzen dizugu euskaraz Jende ona nekez aurkitzen da. (gehiago…)

Eros, eros… poema erotikoen antologia bat

Hasieran bertan gaztigatu zigun liburuaren asmoa Patri Urkizu prestatzaileak: “Bero-bero, ardo xortek zintzurra eta barrena epeldu ondoren lagun artean hamaika bertso gordin, piperdun, lizun, zirikatzaile, lohi, desonestu, likits eta bero abestu ohi dira Xuberoatik Bizkaira”. Eta halaxe, Etxeparerengandik hasita, euskal poesian erotikotzat jo litezkeen poema eta kantu zenbait jaso zituen Eros, eros liburuak, anonimo batzuekin zerrenda interesgarria osatuz: Etxepare, Lohitegi, Oihenart, Oxalde, Ezkerra, Lauaxeta, Mirande, Etxaniz, Lete, Arregi, Atxaga, Casenave, Zabaleta. Osorik eskaintzen dizugu Baroja argitaletxeak 1985ean kaleratutako liburua.

Harkaitz Canoren
Neguko zirkua

Neguko zirkua narrazio liburua argitaratu berritan (Susa, 2005), “pertsonaien portaera irrazionalak interesatzen zaizkit” adierazi zuen Harkaitz Canok. “Irrazionalismoan harramazka eginez sartzen naiz errealitatean. Bakoitzak errealitatea abordatzeko bere angelua aukeratzen du; niretzako atea irrazionalismoa da, eta ez irrealismoa”. Hemeretzi kontakizunez atondutako Neguko zirkua osorik eskaintzen dizugu sarean. “Irudien inpultsoetatik idazten dut; askotan ideia baino lehenago irudia dago… objektu bat, adibidez: eskularrua, aulkia, beroki bat, ogia”.

Felipe Juaristiren
Denbora. Nostalgia

1985eko irailean kaleratu zuen Felipe Juaristik Denbora, Nostalgia, bere lehen liburua, bere lehen poema liburua. Eta indartsu plazaratu zen, bai horixe. Baroja bildumaren lehen poemarioa ere izan zena irudi eta ideia sakonez hornitua zetorren, poesia uneka trinko baina era berean eder bat agertuz. Nia, erreferentzia klasikoak, iragana, hirien presentzia etengabea… osorik eskaintzen dizugu Felipe Juaristiren Denbora, Nostalgia.

Leire Bilbaoren lehen poema liburua osorik

Urte bi dira Leire Bilbaok lehen poema liburua argitaratu zuela, Ezkatak (2007ko Euskadi Sarietan finalista). Lau ataletan atondua, 54 poema ekarri zituen sotil eta biluz, eta orain denak eskaintzen dizkizugu sarean, horietatik zortzi idazlearen ahotsez entzuteko moduan.

Bertsolariaren jokoa eta jolasa, Joseba Zulaika

Baroja argitaletxearen 1980etako euskarazko bilduma Interneten jartzeko asmoz joan den astean hasitako ekimenari segida emanez, 1985ean kaleratutako saio bat dakargu. Bertsolaritzaren teorizazioan “urak biltzeko asmoz” eta Euskal Herriko bertsolari txapelketen inguruan sortutako eztabaidaren zurrunbiloan, bertsolaritzari eta txapelketari buruzko gogoeta egin zuen Joseba Zulaikak Bertsolariaren jokoa eta jolasa liburuan. Bertsogintza, beronen neurtzea, jokoa, jolasa… gogoetagai hartu zituen antropologoak.

Leon Tolstoi-ren Alegiak

Koro Baroja, Mikel Azurmendi eta Napoleon Olasoloren ekimenez, euskarazko bilduma bat argitaratzeari lotu zitzaion Baroja argitaletxea 1985ean. Bost urtez 40 liburu plazaratu zituzten, eta euskarazko jatorrizkoekin batera, garrantzi handia izan zuten itzulpenek, literatura unibertsaleko hainbat izen ezagun eta ez hain ezagun euskaratuz. Lehen urte hartan itzulitako bat Leon Tolstoi izan zen. Idazle errusiarraren Alegiak jarri zuen euskaraz Bittor Madinak, hainbat narrazio laburtxoz, alegi generoko testuz, osatutako liburua plazaratuz. Hemen duzu osorik.

Giuseppe Ungarettiren Poza

1888ko otsailaren 10ean, duela 120 urte, jaio zen Egiptoko Alejandrian Giuseppe Ungaretti idazle italiarra. I. Mundu Gerran borrokatua, 1910eko hamarkadan hasi zen poesia argitaratzen. Gabriele D’Annunzioren eraginik lehen poemetan igar baliteke ere, urrundu egin zen haren moldeetatik. Eta nabaritu ziren Parisko bidaiak: Bergson ezagutu zuen, Gillaume Apollinaire, Picasso, De Chirico eta 1910-20etako giroa, eta bere literatur lanean eragin handia izan zuen. Euskaraz irakur daiteke bere poesia, Eduardo Gil Berari esker. Poza obra esanguratsua euskaratu zuen eta Erein-ekin kaleratu 1992an. Osorik eskaintzen dizuegu. (gehiago…)

Ragga-ragga dator gaua

Duela urte eta erdi argitaratu zuen Paddy Rekaldek bigarren nobela: Ragga-ragga dator gaua (Susa, 2006), ostiral sargori bateko kontu saminak. Eleberriaren testu osoa eskaintzen dizugu orain. Uriarte boxeolari ohia du protagonista, aitaren hiletara Coruñatik Bilbora itzuli dena. Estilo zuzen eta talkariz, injustiziaren kronika bat egiten du Paddyk, mendekuaren gakoa estututa.

Antzerti aldizkaria Armiarman

Xabier Lizardik jarri zion izena: Antzerti. Ixaka Lopez Mendizabalek moldiztegia eta babesa. Eta gogoa eta gidaritza Antonio Maria Labaienek. Eta halaxe, 1932ko urtarrilean hasita, 1936ra bitartean, 54 zenbaki (hainbat bikoitzak) plazaratu zituen Antzerti aldizkariak, euskal antzerkigintzaren erreferentzia ezinbesteko bilakatuz. 46 obra bildu zituen, antzerki lanak, bakarrizketak, hizketaldiak. Euskarazko jatorrizkoak gehienak, baina baita euskaratuak ere. Eta garai hartako izen ezagunak: Toribio Altzaga, Xabier Lizardi, Andoni Arozena, Antonio M. Labaien, Tene Mujika, Joseba Zubimendi, Jose Markiegi…

Artean Antonio M. Labaien bera aurkezpena egitera animatu zela, 1982an berpiztu zen Antzerti aldizkaria, Eusko Jaurlaritzako Antzerti Eskolaren babespean oraingoan. Eta 1985 bitartean beste 29 zenbaki kaleratu, 30 antzerki lan zekartzala, euskal autore klasiko eta berriez gain, euskarara ekarriz literatura unibertsaleko hainbat egile: Carlo Goldoni, Jean-Paul Sartre, William Shakespeare, Dario Fo, August Strindberg. Armiarmara ekarri dugu Antzerti aldizkaria, eta osorik eskaintzen dizkizugu zenbaki guztiak, beren obra, albiste, iragarki eta komentarioekin, eta baita kaleratutako ale guztien irudi faksimile banarekin.

Itxaro Bordaren
Zeruetako erresuma

Mende bortitz baten erretratua egin zuen Zeruetako erresuma liburuan (Susa, 2005) Itxaro Bordak, Otsabideko jendeak XX. mendea nola bizi izan zuen idaztean. Emigrazio eta gerla sasoi makurretan korapilatu zituen herri oso baten zoritxarrak eta bozkarioak hamasei istorioren bidez, eta horietatik bitan pertsonaia guztiak elkartuz: hileta egun batez eta ezteietan. Zeruetako erresuma osorik eskaintzen dizugu orain.

Laurent Diharasarriren lanak

Eliza katolikoa hain mugitua dagoen honetan, egoki iritzi dio Klasikoen Gordailuak Diharasarriren idazlanak eskaintzeari. Oraingoan, bada, haren Erlisionearen ixtorioa (1890) izeneko itzulpena dator lehendabizi, non munduaren hasieratik hona igaro diren sei mila urteen historia eskaintzeaz gainera, egungo egunean Elizak dituen “etsairik gaixtoenak” ere identifikatzen baitira. Giristino legea laburzki (1892) izeneko katixima gisakoan, bestalde, “Erlisionearen irakaspenik beharrenak” biltzen dira oro har. Azkenik, “laguntza berezi baten sari” idatzitako San Antonio Paduakoa (1897) lan hagiografikoarekin batera, Aphezen dretxoak eta eginbideak eletzionetan (1890) lantxo zoragarria dakarkigu Orzaizeko erretoreak. Aski garbi erakusten da bertan nola baliatu behar duten apaizek hauteskundeen bidea. Honela dio Diharasarrik, Erromako buruaren hitzak baliatuz: «Giristinoek sustengatu behar dituzte zuzentzat ezagutuak diren, eta Eliza katolikoaren alderdia atxikiko duten gizonak; eta sekulan, zer nahi arrozoin izan dezaten, ez zaiote haizu, hek utzirik, hautatzea erlisionearen kontrako gizonak». Epe laburrean orainaldi bilakatuko den etorkizunak esan beza!

Simone de Beauvoirren jaiotzaren mendeurrena

Duela 100 urte jaio zen, 1908ko urtarrilaren 9an, Parisen, Simone de Beauvoir. Idazlea, pentsalaria, eragile soziala, XX. mendeko pertsonaia nabarmenen artean tokia egina du paristar emakumeak. Saiakera eta literaturaren alorrean hainbat lan egindakoa, feminismoari egindako ekarpenak gogoratzen zaizkio batik bat, eta, bizitza osoan bere emakumetasuna aldarrikatu zuenari, Jean Paul Sartrerekiko (eta existentzialismoarekiko) harremana. Eleberriak, saiakerak eta memoria liburuak idatzi zituen, baina euskaraz bakarra irakur daiteke: Besteen odola. Ibaizabalek Literatura Unibertsalaren bilduman kaleratua, Oier Alonso Etxebarriak euskaratua, osorik eskaintzen dugu. (gehiago…)

Jean Pierre Arbelbide, erlijio dibulgazioaren gailurra

Idazlari handi bat dakar aste honetan Klasikoen Gordailuak: Jean Pierre Arbelbide. Lafitteren arabera, haren euskara Axularrena berarena baino ederragoa omen da batzuetan. Iritzi eta gustu kontua izango da, jakina, baina dudarik ez dago XIX. mendeko erlijio dibulgatzaileen artean gailenetakoa dugula baxenafarra. Hala ote den ebazteko, hementxe dituzu haren bi obra handi: Bokazionea (1887) eta Erlisionea (1890). Aurrez sarean zegoen Igandea edo Jaunaren egunarekin batera, Arbelbideren obraren zatirik nagusiena biltzen dutenak.