Abe
19
07
Klasikoen Gordailuan ez da ezezaguna Jose Ignazio Arana azkoitiarraren obra, aspaldi sareratu baitziren San Ignazio Loiolakoaren bizitza laburtua (1872) eta Bai, pekatu da liberalkeriya (1888) idazlanak. Oraingoan, beste hiru lan interesgarri jartzen dira irakurlearen eskura: batetik, Jesusen Bihotzeko Kongregazioko otoitz eta kantez ehundutako Liburutxoa (1870); bigarrenik, Amabirjinaren bitartez urtetako indulgentziak irabazteko ere balio duen Ofizio laburra (1872) izeneko debozio-liburua, “latinezko itz neurtuetatik euskerazko zorzikoetara itzulia”; eta, azkenik, irakurtzeagatik bakarrik berrogei eguneko indulgentziak eman ditzakeen Loiolako oroitza txiki bat (1888), Loiolako etxejaunez, santuaren bizitzaz eta otoitzez egindako remixa. Hiru lanok, jakina, “Euskal-erriaren erdi-erdiko” euskaran idatziak daude.
Abe
12
07
Otea goitizenez sinaturik, Telesforo Monzonek bere antzezlan ezagunena argitaratu zuen orain dela 50 urte Euzko-Gogoa aldizkarian: Menditarrak. Ilegorri eta Begibeltz artzainak dira protagonistak, eta azken honen alaba Maialen eta Jakes senargaia.
Abe
11
07
William Shakespeareren Macbeth euskaratu eta Euzko-Gogoa aldizkarian argitaratu zuen 1957an Bedita Larrakoetxeak, Argentinako erbestealdian. Euskal Esnalea aldizkarian agertu zituen bere lehen itzulpenak Larrakoetxeak, grekeratik. Exilioan Shakespeareren lanak euskaratzeari ekin zion eta denera 37 obra itzuli zituen.
Abe
04
07
Aspaldi sareratua zuen Klasikoen Gordailuak Juan Jose Mogel debatarraren Baserritar nekezaleentzako eskolia (1816). Orain, berriz, liburu hartan oinarritutako bigarren bertsioa kaleratu nahi du. Halaz ere, Baserritaar jakitunaren etxeko eskolia (1845: 1991) liburua, teorian bestearen bigarren edizioa izan behar zuena, aski aldatua argitaratu zen Gasteizko inprimategian. Mogelek berak ematen du horren arrazoia: “Bigarren aldiz urteten dau argitara liburutxu onek […] zelan denporeen gora beraak agertu oi ditubeen premiña barrijak, geituten jakoz gauza asko ta ikasbide txito biarrak, eldu garian egun negargarrijetarako”. Baserritarrei zuzendua, bertan dotrina-gaiak tratatzen dira pertsonaien arteko elkarrizketak nabarmenarazten dituen oinarri-oinarrizko ehundura narratibo baten barnean. Larramendik erlijio-gizon erdaltzaleen aurka irekitako lubanetatik, Juan Jose Mogelek Peru Abarka (= baserritar) ororen berezko jakintzaren inguruko tesi kontraesankorra baliatzen du izenburuan bertan. Amaitzeko, bazkalburuko gisara, Egunoroko lan-on ta erregubak (1820) idazlana eskaintzen da. Esan gabe doa, irakurle, “liburu onetan ikasi daikezu zeure bizi moduba zuzenduteko biar dana”.
Aza
28
07
Hamabi narrazioz osatuta dago Eider Rodriguezen bilduma berria, eta liburuko lehen kontakizunak eman dio izena: Haragia. Aiztoaren ahoan ebakitzeko kinkan diren pertsonaiak dituzu ipuinotan: bizi-aldi berri baten atarian, harreman gatazkan gainbehera, urraduran ezpala sartuta. Narratzaileak gaiztoz eta krudel gobernatzen ditu gehienetan, gupida higatu batez noiztenka. Haragia abenduaren 3an (astelehena) 11:00etan aurkeztuko du Susa argitaletxeak.
Aza
22
07
Duela bi urtetik hona gorpuzten joan den poema bilduma da Katamalo. Zer ezkutatzeko mozorrotzen gara, horixe izan zuen lehen bulkada Gotzon Barandiaranen bigarren liburu honek. Kantuaren ederra eta bertso librean indar espresiboa maneatuz apailatua dator. Liburuko poema batzuk abesti bihurtu dira; adibidez, Iruntzi dana izenekoa, bihotz bakartien klubak Gor disketxearekin grabatua.
Aza
21
07
Euskal Literaturaren Historian beste askotan suertatu legez, Jose Ignazio Gerrikoren Kristau doktriña guztiaren esplikazioaren saiakera liburuak ere egilea hil arte itxaron behar izan zuen argia ikusteko aukera izateko. Eta orduan ere ez zen kaleratu, aurrikusi bezala, 1850ean, Agirre Asteasukoaren Erakusaldiak bildumarekin batera, zortzi urte beranduago baizik. Azkenean, halere, emakume aberats baten pietateak eta diruak gauzarazi zuten segurarraren asmoa. Guztiarekin ere, zorte txarrago egokitu zitzaien Gerrikoren beste lan batzuei, argitaratu gabe geratu baitziren bazterren batean galdurik. Parrokoei zuzendua, hogei minututan garatzeko sermoi gisakoek osatzen dute gaurko saiakera mardul hau. Argitaratu bezala eman nahi du Klasikoen Gordailuak haren lana, hots bi liburukitan banatua: Kristau doktriña guztiaren esplikazioaren saiakera (1) eta Kristau doktriña guztiaren esplikazioaren saiakera (2) (1805: 1858)
Aza
16
07
Gaurko gizon baten atsegin eta nekeen ispilua da Erlojuen mekanika poema liburua. Geografia intimo batetik abiatuz, bere buruaz trufa egin eta autokritikan urraturik, gai sozial eta politikoetan murgiltzeraino egiten du bidea. Hamabi urte igaro dira Jose Luis Otamendik Lur bat zure minari argitaratu zuenetik, eta orain adierazpide garden eta xeheagoz datoz doinuak, ahozko esateko eretara hurbilduta erritmoa. Otamendik azaroaren 21ean (asteazkena) 12:00etan aurkeztuko du liburua, Donostiako Udal Liburutegiko Sotoan.
Aza
13
07
Aurten 50 urte dira Leturiaren egunkari ezkutua argitaratu zela. Harrezkero zazpi eleberri plazaratu ditu Txillardegik, azkena Labartzari agur. Idazlearen nobeletako gaiak eta obsesioak aztertu ditu Markos Zapiainek saiakera honetan. Baina bereziki ziminoak, Peru Leartzako eta Haizeaz bestaldetik obretan atentzioa eman baitiote; eta berdin Txillardegiren lehendabiziko ipuinak, Orangutanen ugartea, Egan aldizkarian agertu zenak, hau ere duela 50 urte. Markos Zapiainen ustez, “Txillardegiri beti izan zaio kezka-bide, eta liluratu egin du, gizakiaren eta ziminoaren arteko muga lausoak, eta nahasketak”. Txillardegi eta ziminoa azaroaren 20an (asteartea) 12:00etan aurkeztuko du Susa argitaldariak Donostiako Udal Liburutegiko Sotoan.
Aza
08
07
Literatur aldizkarietan hainbat olerki argitaratua —osorik irakur daitekeen Jatorriaren errotik (1986) liburuan bilduak asko—, eleberri bat ere ondu zuen Martin Ugarte Saletxe legazpiarrak, aste honetan Klasikoen Gordailuak dakartzana: On egiñaren obariak (Kuliska Sorta, 1972). Narrazio kostunbrista, Arraintxo sasi-medikuaren bizitza du kontagai, autoreak dioskunez herri pertsonaia xeheetara joanda handikiak utzita. Euskara oso bizian idatzia, ikuspegi moralista ere ez du ments. 1973an saritu eta Jakin Liburu Sortak argitaratua da, berriz, Ekaitza, Jose Maria Satrustegiren eleberria. Udargi herrian girotutako istorio baten bitartez garaiko parabola osatu zuen Satrustegik, urtaroei dagozkien lau ataletan banatuz nobela, iruzkingile batek ederki zehaztu zuenez: “Udaberria, nekazarien giroko azken hamabost urteotako aldaketa. Uda, industriak erakarri duen aldakuntza, Udazkena, erlijioaren krisia, eta Negua, ideologiarena”. Osorik eskaintzen dizkizugu biak.
Urr
31
07
1950eko hamarkadako bi lan gehitu ditugu aste honetan Klasikoen Gordailura: Julene Azpeitiaren Amandriaren altzoan eta Jose Manuel Estonbaren Izartxo. Eleberria da Estonba apaiz irundarraren lana. II. gizaldian kokatua, Izartxo neskak, Erko bikoteak eta Basurdi kontrarioak osatutako triangeluaren istorioa, iraganeko paisaje erromantiko batean —sorginak, basoko animaliak…— jokatzen da eleberri kostunbrista. Kuliska Sortak eman zuen argitara 1959an. Aurrekoa bezala gipuzkeraz idatzia, ipuinak dira Julene Azpeitiak Amandriaren altzoan bildutakoak. Herri tradizioko ipuinak, haurrentzakoak, hezkuntza alorrean egindako lanagatik ezaguna den idazle zumaiarrarena. Maistra izateaz gain, ordea, idazle ere izan zen Azpeitia, eta horren erakusle dira Euzkadi egunkariko euskarazko orrian eta hainbat aldizkaritan argitaratutako ipuin eta idazgaiak. Bere lehen liburu honetan herri tradizioko ipuinen bidetik jo bazuen ere, haurrentzako ipuinak diren heinean ekarpena ere egin zuten garai horietan denaren premian zegoen euskal literaturarentzat. 1961ean argitaratu zen Kuliska Sortan, Euskaltzaindiaren saria 1954an jaso zuen lanak. Hemen dituzue biak.
Urr
30
07
Gaurko Bilboren kronika 24 ordutan, horixe erakutsi zigun Urtzi Urrutikoetxeak Auzoak kontakizunetan 2005ean. Orain liburua osorik eskaintzen dizugu, eta aldi berean liburuko sei atal alemanera itzulirik. Stadtviertel (Symphonie einer Stadt) izenburua eman dio Gabriele Schwabek.
Urr
23
07
Bi itzulpen-lan dakartza aste honetan Klasikoen Gordailuak: Musika ixilla eta Aitorkizunak. Joan Inazio Goikoetxea Gaztelu-rena izan zen lehenengoa euskaratzearen ardura. Auñamendirekin 1962an kaleratua, Frai Luis de Leon eta Joan Gurutzekoa poeta espainiarren antologiatxo banaren itzulpena egin zuen, autoreen aurkezpen eta biografia-datuak ere badakartzala. Lehenago aldizkarietan hasitako bidetik, Frai Luis de Leon eta Donibane Gurutz-en poema ezagunenetako batzuk datoz euskarara ekarriak, Orixeren hitzaurre mamistu batek lagunduta. Nikolas Ormaetxea Orixe-rena da, hain zuzen ere, bigarren itzulpen lana: San Agustinen Aitorkizunak liburua. Pentsalari klasikoaren obra nagusietako bat, bere bizitzaren errepasoa eta bere sinesmen bidearen ardatzak dakartzana 13 ataletan, Orixek euskaratu zuen eta Itxaropena argitaletxearekin argitaratu, Augustiñ gurenaren aitorkizunak izenburuaz, 1956an.
Urr
22
07
1985eko hainbat narrazio bilduz, aurreko urtean kaleratutako bildumaren ildotik (Urte guztiak dira diferente), Aurten ere diferente izanen da liburua plazaratu zuen Susa argitaletxeak 1986an. Zortzi ipuin zekartzan, zortziak Susa aldizkarian ibitzen ziren egileenak, batzuk ordurako argitaletxearekin liburua kaleratua zutenak: Xabier Mendiguren, Joxean Sagastizabal, Xabier Zorroza, Laura Mintegi, Jokin Ansorena, Eukene Martin, Iñaki Ugarteburu eta Gorka Setien. Hemen dituzu denak.
Urr
17
07
Nemesio Etxanizen hainbat lan dakartza Klasikoen Gordailuak aste honetan. Klasikoetan tokia duen idazlea, baina ez behintzat bera iraganari begira gelditu zelako. Berak bere testamentu moduan izendatzen duen lana dakargu, Lur berri billa (1967). Eta izenburuak oso ondo islatzen du Nemesio Etxaniz, hala literaturan nola euskalgintzan, lanean bultzatu zuen gogoak: lur berriak bilatzea euskararentzat. Aurrera begirako idazlea, belaunaldi gazteagoen konplizea, bere obran ere inspirazio hori nabaritzen da. Eleberri labur bat, sei ipuin, irratsaioetako gidoiak, olerkiak eta kantuak dakartza obrak. Nabarmena da batez ere irratietako gidoi, ipuin eta antzerkietan. Pertsonaiak gazteak dira maiz, euren arteko harremanak eta gizarte arloko gatazkak dituzte bizitzen… Narrazioez eta irratirako lanez gain, bere olerkien antologia dakar, eta Nemesio Etxanizek landutako beste alor inportantea: kantak. Lur berri bila-z gain, Kuliska Sortan 1958an argitaratutako lau antzerki-lan ere badakartzagu: Gabak zekarren eguna, Maite ere… neurriz, Zotzean bizia eta Gabon zauria. Estiloa, nolanahi den, XX. mendeko euskal antzerkigintzan nagusi izandakoa da, kostunbrismoaren ondorengoa, ukitu moralista batekin.
