Abe
28
10
Antoine François Prevost, XVIII. mendeko beneditar eta idazle frantsesa, eleberri andanaren egilea izan zen, eta ezagunena Mundutik erretiratutako gizon kalitatezko baten memoriak eta abenturak, zazpi liburukitan argitaratua. Hain zuzen ere, bilduma horretako partea da Manon Lescaut edo Histoire du chevalier Des Grieux et de Manon Lescaut, sutan erretzera bi bider kondenatutako nobela. Honela hasten da: Rouen hiria asaldaturik dago, dozena bat emakume kateaturik baitaramatzate portura, ontziz Amerikara bidaltzeko; haietako batek (Manon Lescaut) arreta pizten du bere liraintasunagatik eta, batez ere, gizon gazte bat (Des Grieux) jarraika ari zaiolako Paristik, eta hainbeste maite du ezen munduko azken muturreraino jarraikitzeko prest baitago.
Abe
21
10
Javi Cilleroren itzulpenari esker irakurri genuen Francis Scott Fitzgerald idazle amerikarraren Babiloniara itzultzea 1996an (Erein argitaletxea). Ipuin luze hau, idazlearen bizipen batzuetan oinarritua, 1930eko abenduan idatzi eta 1931ko otsailaren 21ean plazaratu zen lehen aldiz Saturday Evening Post-en. Parisen dago berriro Charlie Wales protagonista, Ritz hotelean, lauzpabost egunerako etorria bederatzi urteko alabatxoa ikustearren, zeina koinataren etxean bizi baita Palatine kalean, Luxembourg parketik hurbil. Inoizko idazle estiloz distiratsuenetakoa izan zen Scott Fitzgerald, Zirraragarriak eta madarikatuak edo Gatsby handia nobelen egilea.
Abe
15
10
Dozena bat antzerki obraren egilea da Daniel Landart, antzezle eta zuzendari ere aritua, 1967an Antzerkilarien Biltzarra elkartearen sortzailea. Antzerti bildumako Nola jin, hala joan (1985) obraren testua osorik eman genuen durela ia hiru urte. Orain beste bi ekarri ditugu, teatro-testuak webgunera: Bai ala ez 1969an idatzi zuen Landartek, 22 urte zituela, eta 1970eko apirilaren 14an taularatu zen Donibane Lohizunen. Xuri, gorriak eta… obraren idazketa 1973ko abenduan amaitu zuen eta Bordaxuri taldeak jokatu zuen 1975ean. Bi antzezlanok Egan aldizkarian argitaratu ziren 1982 eta 1983an.
Abe
07
10
Perun, 1714an, zumezko zubi bat hautsi eta bost pertsona hil egin ziren handik amilduta. Ezbeharraren lekuko izan zen fraide frantziskotarrak bere buruari galdetu zion, zergatik nahi izan ote zuen Jainkoak bost haiei gertatzea istripua. Erantzunaren bila jardun zuen sei urtez, hildako haiei buruz peskizan, eta liburu bat idatzi zuen, hain zorte aldrebesekoa, ezen epaile batzuen eskuetara heldu baitzen: heretikotzat jo zuten eta agindua eman zuten jendaurrean autorearekin batera erretzeko. Thornton Wilder idazle estatubatuarraren bigarren nobela da San Luis Reyren zubia, 1927an argitaratua. Bi urte geroago filma egin zuen Charles Brabinek (1929), eta ondoren Rowland Leek (1944), Robert Mulliganek (1958) eta azkenik Mary McGuckianek (2004).
Abe
01
10
Edozein aitzakia aproposa da gure hizkuntza gutxiesteko, iraintzeko, zafratzeko, marjinatzeko. Euskaraz egitea, tu egitea da; garbitasuna zikintzea, normaltasuna apurtzea. Gaztelania ez zaio inoiz inori inon inposatu; Errege batek esana da, eta ez da euskarari eginiko agresioa hala ere. Euskaraz mintzatzean (demokratek emandako) eskubide bat gauzatzen ari gara. Zenbat horrelako! Koldo Izagirrek amorru biziz idatzitako Autopsiarako frogak liburuak inarrosi egingo zaitu, kitzikatu eta piztu. Zapalketa gogor bat ari gara kontatzen euskaraz egiten dugun aldiro. Herri izatearen froga eta kontzientzia ematen digu euskarak. Bizi garelako froga.
Aza
23
10
Langileen adorea, zanpaketaren gordinkeria, borrokaren zaila, familiaren estura, mendekuaren bihozkada dira Gotzon Barandiaranen Errotik nobelako gaiak. Bilboko Euskalduna ontziolan 2.461 langileetatik 200entzako tokia besterik ez zela izango adierazi zuen Espainiako Gobernuak 1984an. Kalera atera ziren beharginak faktoriaren eraistea galaraztearren, eta ankerra izan zen Agintaritzaren erantzuna: atxiloketak, zaurituak eta hildakoak. Euskaldunako langilea izandako Luis Urresti eta bere alaba Lorea dira Errotik nobelako protagonistak. Eleberria osorik eskaintzen dizugu sarean, azaroaren 26an (ostirala) 11:00etan Donostiako Udal Liburutegiko sotoan aurkeztu aurretik.
Aza
18
10
Gaztaroa, politika, literatura, amodioa, atzerria, itzulera eta gaurko koordenadak, zazpi atal tematikoen bitartez, Jon Benitok mende arteko garaiaren testigantza bat berrasmatzen du Bulkada liburuan. Susa argitaletxearen eskutik, azaroaren 25ean (osteguna) 12:00etan aurkeztuko du poema liburua Donostiako Udal Liburutegiko sotoan, baina astebete lehenago eskaintzen dizugu osorik sarean. Izan garenak bezainbeste eratzen gaitu egin ez dugunak: grinak eta frustrazioak, desirak eta soraiotasunak, etengabeko kontradikzioak.
Aza
15
10
Ivan Ilitx epaileak istripu xume bat izan zuen eskailera txiki batetik erorita. Kolpe ezdeus haren ondoren etenik gabeko minak sentitzen zituen eta, pixkanaka, heriotzarainoko bidean amildu zen. Tsarraren Inperioaren gobernuko maila gorenera iristeko hainbeste ahalegin egin eta gero, zergatik ikusten zuen bere burua hain bakarturik? Leon Tolstoiren nobela laburrik ezagunena da Ivan Ilitxen heriotza (1886), Xabier Mendiguren Bereziarturen itzulpenez osorik eskaintzen dizuguna. Tolstoi orain 100 urte hil zen, 1910eko azaroaren 20an, Astapovoko tren geltokiaren zaindari Ivan Ozolinen etxean.
Aza
09
10
Robert Musil austriarrari (1880-1942) Stuttgarten sortu zitzaion literaturarako jorana, hara joan zelarik filosofia eta matematika ikastera; han idatzi zuen bere lehen liburua, Vienan 1906an argitaratua: Törless ikaslearen nahasmenduak. Nobelako honekin izan zuen arrakasta handiena; 1966an Volker Schlöndorffek film bilakatu zuen, eta Koldo Morales Beldak 1996n euskarara itzuli. Naziek Musilen liburu guztiak debekatu zituzten 1938an. Estatu Batuetara emigratzen saiatu zen, baina Thomas Mann, Albert Einstein eta beste batzuen laguntza jaso arren ez zuen harako baimenik lortu, eta Genevan hil zen Tasunik gabeko gizona eleberri luzea amaitu ezinda.
Aza
03
10
XX. mendeko idazle oparoenetakoa izan zen Augustin Zubikarai. Nobelez eta ipuinez gainera, hogeitik gora antzerki idatzi zituen, lehenengoak gerra aurrean Euzkadi egunkarian; adibidez: Illobearen indarra (1934) eta Itxas lapurrak (1936). Orain Egan aldizkarian argitaratutako bost obra ekarri ditugu teatro-testuak webgunera: Seaska inguruan (1957) eta Jaunaren bidea (1959) erlijiozkoak, Itxasora (1960, Miarritzen 1945ean saritua), Aingira kumak (1969) eta Lurrunpean (1970, Gipuzkoa Saria izan zuena 1968an).
Aza
01
10
Uxue Alberdik eta Oier Guillanek Hitzen uberan literatur aldizkari digitala abiarazi zuten joan den astean, Euskal Idazleen Elkartearen babesean. Erreportajea, elkarrizketa, audioak, bideoak, kantua, argazkiak… orotarik bildu dute. Imanol Ubedak hilero kantu bat sortuko du: Itxaro Bordaren Bakarrik nabil poema musikatu du estreinakoz. Elkarrizketa Ur Apalategirekin egina da, Fikzioaren izterrak ipuin liburu berriaren karietara. Eta Literatura Eskolari buruzkoa da erreportajea.
Urr
28
10
“Heroi klasikoek, ispilu konkaboetan islaturik, Esperpentoa ematen dute”, esaten dio Max Estrellak Don Latinori; “Espainiako bizitzaren zentzu tragikoa, sistematikoki desitxuratutako estetikaz bakarrik eman daiteke”. Pobrezia, politikoen ustelkeria, langileriaren grebak… orduko giroaren erretratu bat osatu zuen Ramon Valle-Inclan idazleak Buhame-argiak antzezlanean. Duela 90 urte argitaratu zen España astekarian, zatika, 1920ko uztailaren 31n hasi eta urriaren 23ra bitartean; baina 1970era arte ez zen oholtza gainean jokatuko. “Europako zibilizazioaren desitxuratze grotesko bat besterik ez da Espainia”, gaztigatzen digu Max poeta itsuak.
Urr
19
10
Kontakizun ederrik irakurri nahi baduzu, hementxe duzu Katua eta sagua, 1961ean Günter Grassek idatzia, eta Latorrizko danborra (1959) eta Zakur urteak (1963) eleberriekin batera Danzigeko Trilogia osatzen duena. Bigarren Mundu Gerra amaitu ostean kontalariak gogoratzen dituen gaztetako bizipen batzuekin abiatzen da Katua eta sagua, Czaika dragamina hondoratu baten inguruan uda osoa murgil eta igeri jolasetan igarotzen duen gazte talde baten istorioa, gerra hasi berritan; bihurkinak baliaturik, itsasontziko piezak askatu eta altxor bitxien jabe egingo dira. Hansjürgen Pohland-ek film bilakatu zuen 1966an, eta Lars eta Peter Brandt anaiek (Willy Brandt politikariaren anaiek) Joachim Mahlke pertsonaiaren paperak jokatu zituzten.
Urr
13
10
Hamar urte dira Miren Agur Meabek Azalaren kodea argitaratu zuela. Urriaren 14an Bitsa eskuetan poema liburu berria aurkeztuko du Susa argitaletxearekin. Paradoxa bat da bitsa: ugaritasunaren eta ezerezaren sinboloa, hedonismoarena eta iragankortasunarena. Desioa, amodioa eta heriotza dira liburuko gai nagusiak, baina funtsean galerei buruzkoa da Bitsa eskuetan, bizitzak eman eta kentzen dizkigun horiei buruzkoa.
Urr
06
10
Gabriel Arestik idatzi izan zituen sei antzezlanetatik lau Egan aldizkarian plazaratu ziren, orain teatro-testuak.com gunean jaso ditugunak. Mugaldeko herrian eginikako tobera obrak Toribio Altzaga Saria jaso zuen 1961ean eta urte berean argitaratu zen. Berehala idatzi zuen beste bat: Etxe aberatseko seme galdua eta Maria Madalenaren seme santua (1962). Ondoren Arantzazuko fraideen enkarguz egin zuen …eta gure heriotzeko orduan (1964) Aste Santuan taularatzeko, baina azkenean ez zitzaion onartu. 1965ean idatzi zuen Justizia txistulari (1967an argitaratuko zena), azken moldaketa lana egiteko Xabier Leteren esku utzia.
