Literatur Emailuak

Patricia Highsmith hil zela 10 urte

1995eko otsailaren 4an, orain dela 10 urte, zendu zen Patricia Highsmith idazlea. AEBetako Texasen jaioa, 1912an, Arrotzak tren batean (1950) eleberriak egin zuen ezagun, lehenengoz, eta gerora izen handia eman Tom Ripley pertsonaiak. Ripleyren jokoa eta Ripley trebea eleberriak, hain zuzen, euskaratuak dituzte Maria Garikanok eta Asun Garikanok, eta Igela argitaletxeak kaleratuak 1995 eta 1999an. Eleberrigile trebe honen euskaratutako lehen lanak ez dira horiek, ordea. Koro Navarrok Poliki, poliki haizetan (Slowly, slowly in the wind, 1979) narrazio bilduma euskaratu baitzuen 1988an, Elkar argitaletxeak argitaratua. Bost narrazio erakargarrik osatua, misterioa bezala pertsonaien arima protagonista diren bost narraziok osatua, osorik eskaintzen dizugu.

Adam Zagajewski: bi aberri galdu zituena

Czeslaw Milosz eta Wislawa Szymborskaren itzala luzea da Polonian. Poesiaren erreferentzia nagusiak izan dira biak ala biak. Azken urteetan, baina, Adam Zagajewski gehitu zaie. Bereziki poesia eta saiakera landu ditu. Frantzian ezagunagoa —Parisen egon zen erbesteratuta—, Bartzelonako Acantilado argitaletxeak haren lanak argitaratuko ditu datozen hilabeteotan. Mende baten eta herri baten sentipena dira beste testuok. Poloniarrena eta XX. mendearena.

• Berria-ko artikulua osorik:
  39. orrialdea, 40. orrialdea.

Pirineoak eta poesia

Lau poeta katalan (Marc Granell, Marta Pessarrodona, Josep Palau i Fabre eta Gemma Gorga) eta lau euskaldun (Jean Louis Davant, Tere Irastortza, Arantxa Urretabizkaia eta Felipe Juaristi) errezitalak ematen arituko dira datozen egunetan Idazle Elkarteak antolatutako Pirinioak Pirineus ekimenean. Saiook, urtarrilaren 27an (osteguna) 19:00etan Andoainen, urtarrilaren 28an (ostirala) 19:00etan Altsasun,  urtarrilaren 29an (larunbata) 19:00etan Bilboko Kalderapekon eta urtarrilaren 30ean (igandea) 19:00etan berriz ere Andoaingo Bastero kulturgunean. 

Nemesio Etxanizen poesia

Urtarrilaren 27an hil zen, 1982an, Nemesio Etxaniz. 1899an jaioa, gerra aurreko aldizkarietan jardun eta olerkari gisa ezaguna egin zen. Kartzelaratua, gerra ondorengo euskal literaturako pertsona inportantea izan zen, eta halaxe bere jarduera bertako eta erbesteko aldizkari eta liburugintzan. Jakin zuen, horretaz gain, idazle eta kulturgile gazteenekin harremana egiten eta 60-70etako kultur giroan ere aritu zen. Hainbat lanen egile, bere poesia lanen antologia kaleratu zuen Susak XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman. Hementxe duzu osorik.

2004an 238 literatur kritika

2000. urteko abenduan hasi ginen prentsako literatur kritikak batzen. Euskal liburuen kritikak agertzen diren medio guztiak hustutzen ahalegintzen gara, eta dagoeneko 1000tik gora kritika batu ditugu azken urteotan. Iazko guztiak batuta daude jada, eta guztira 238 liburu kritika batu ditugu kritiken hemerotekara. Kritikok bilatzeko modua dago Susaren kritika hemerotekan; liburuaren arabera, egilearen arabera, argitaletxeka, kritiken egileka edota agertu den komunikabidea galdetuz. Bilatzaileak horrek datuok guztiok emango dizkizu.

Miguel Torga hil zela 10 urte

1995eko urtarrilaren 17an hil zen Miguel Torga idazle portugaldarra. S. Martinho de Antan 1907an jaioa, Adolfo Correia da Rocha benetako izena zuena, XX. mendeko Portugalgo ahots inportanteenetako bat izan da. Jenero guztiak landu zituen, eta lan inportanteak dauzka hala poesian nola narratiban. Piztiak narrazio liburua (Os Bichos, 1940), bere narratiban erreferentzietako bat, 1997an euskaratu zuen Bego Montoriok, eta Alberdania argitaletxeak argitara eman. Ipuin bilduma interesgarri horretako bi ipuin aurkezten dizkizugu, Nero eta Vicente, eta hitzaurrea, Miguel Torgaren eta liburu honen aurkezpena dakarrena.

Itxaro Bordaren Amorezko pena baño

1996an eman zigun Itxaro Bordak Amaia Ezpeldoi detektibearen bigarren abentura. Bakean ützi arte eleberrian aurkeztu zigun, bi urte lehenago, kabale eta jenteentako detektibea, Zuberoako lurretan ikerketan. Lurralde eremu oso zehatza du Amorezko pena baño liburuak ere kokaleku nagusi: Bardeak.  Haren inguruan josi eta askatuko da, oraingo honetan, korapiloa. Osorik irakur dezakezu.

Pudente lehen euskal opera Interneten osorik

Euskaraz.net-ek Serafin Barojaren Pudente, lehen euskal opoera, jarri du sarean. Egileak berak egin zuen lehen argitarapena 1878an eta J.A. Santestebanek, 1890 inguruan, musika idatzi  eta Pudente operaren libretoa argitaratu zuen. Euskaraz.net atariak bi bertsioak jarri ditu sarean, bakoitza dagokion musika eta partiturekin.

Mikel Tabernaren Txokolatezko dinamita

Bidasoa inguruko uren doinu eta usaina darie Txokolatezko dinamita liburuko ipuinei. Literatur aldizkarietan zaildua, estreinako liburua zuen Mikel Tabernak Susarekin 2002an kaleratu zuen hau. Hamar istorio eta hainbat protagonista hurbileko dakarzkigu Tabernak, ezagutu gabe ere denon ezagunak direnak, idazkera estilo fin batez ehundutako istorioetako protagonistak.

Iñigo Aranbarriren Harrien lauhazka

Poema liburu indartsu eta betea eskaini zigun Iñigo Aranbarrik 2000n, Susa eta Euskalgintza Elkarlanean Fundazioaren eskutik: Harrien lauhazka. Azken urteetako gure literaturako erreferentzia sendoa, liburuak Aranbarriren ahotsa eta unibertsoa, gurea ere baden unibertsoa, aurkezten dizkigu. Poesiaren zerrendetan lehendik ere egina zeukan tokia betikotu zuen idazleak poema-liburu honekin.

Jon Miranderen gutunak

1972ko abenduaren 28an hil zen Jon Mirande. Bere idazlanen balio eztabaidaezinaz bat, bere ibilbidea ere aipagarria da oso, kulturgintzan, literaturgintzan edo politikagintzan. Pentsamenduaren alorrean, bederen. Horrek denak, jakina, isla du bere literatur lanetan, baina garbi asko agertzen da Jon Mirandek bere adiskideei hainbat urtetan zehar (1948-1972) idatzi zizkien gutunetan. Susa argitaletxeak kaleratu zituen 1998an, Patri Urkizuk prestaturiko edizioan, eta orain osorik irakur ditzakezu.

Txekhoven Rothschild-en biolina euskaraz

Finitzen ari garen 2004 urte hau, Txekhoven heriotzaren mendeurrena bezala gogoratu dugu literaturan. Izan be, 1904ko uztailaren 15eko goizaldean hil zen Anton Txekhov idazle errusiarra. Ipuingintzako maisu, antzerkigile handia, bere heriotzaren mendeurrena dela-eta euskarara ekarri diren bere lan guztien bilduma egin genuen uztailean. Orain, berri bat gehitu gura genuke, Jose Morales itzultzaileak errusieratik euskarara ekarritako Rothschild-en biolina, Txekhhovek 1894an argitaratua.

Edorta Jimenezen Speed gauak

Bilboko kaleak eta abiadura, bizitza azkar bizitzeko protagonisten grina, zume horiekin ekin zion Edorta Jimenezek Speed gauak (Susa, 1991) egiteari, eta halaxe ondu zuen bere garaiko erakusle baden eleberria. Euskal Herriko hiri batean bizi zen garaiko kontakizuna egin zuen Edorta Jimenezek, estreinako orrialdetik bertatik katigatuz irakurlea protagonistek Bilbon —Bilbo ere bada protagonista— izango dituzten ibileretan.

Sarri gure artean azkenengoz

Bihotz Bakartien Klubak azken saioa egingo du abenduaren 16an (osteguna) 20:00etan Durangoko Plateruena kafe antzokian Sarri gure artean errezitaldiarekin. Duela lau urte, Lagun Izoztua liburua argitaratu zenean, hitzaldi baten aitzakian egindako Joseba Sarrionandiaren testu irakurketa batetik sortu zen Bihotz Bakartien Kluba, geroztik makina bat saio egin ditu gaztetxe, areto eta kultur gunetan. Poeta hilen kluba eta Zakil alu hori! ikuskizunak antolatu ostean, orain bide berrietan murgildu da; Arrakalak muntaiarekin. Besteak beste; musika, animazioak eta poemen irakurketa egiten da Arrakalak lan honetan.

Koldo Izagirreren Balizko erroten erresuma

Poesia libururik argitaratzeke hamaika urte igaro ostean, Balizko erroten erresuma argitaratu zuen Koldo Izagirrek 1989an, Susa argitaletxearekin. Hamaika urte horietan hainbat lan egin zituen, hainbat alorretan, baina poeta hor zen, hor zenez.  Poetika eta literatur ikuspegi oso bat ekarri zuen plazara Balizko erroten erresumak, gure literaturan mugarri bat ezarriz, orduko eta geroko euskal poesigintza entenditzeko ezinbestekoa. Osorik eskaintzen dizugu.