[OFFeko ahotsa]
La dirección del local informa a los asistentes a este espectáculo que los contenidos del mismo pueden ofender la sensibilidad de algunas personas. Los textos que van a escuchar a continuación son obra de vascos o de personas que, sin serlo, han imaginado y escrito cosas que permiten ser expresadas en vascuence, la primitiva lengua de un pueblo no menos primitivo que destaca en el concierto de las naciones por su irrisoria pequeñez y su incultura, pareja a su barbarie.

Antzinetik datorren ohitura da hauxe. Alegia, Euskaldunak ezjakinak eta barbaroak garela arinkeri itzelagaz goratzeko baieztapenena.Oraindik orain, komunikabide españolek Euskal Herriaz berba egitean okaztatzen dutena, duela hainbat mende ziotenaren segida baino ez da.
Erdi aroan, XII. Mendearen hasieran, Aimery Picaud zeritzon koblakariak, Done Jakueren bidea egin zuen eta bidaia horren kontakizun zehatza "codice Calixtinoan" batu zuen. Hona euskaldunoi eskeinitako zenbait lore:

Aimery Picaud

Zorionez, Picauden eritziagaz bat ez zetorrenik ere bazen. Jakin dugunez, Francois Rabelais-ek, frantziako literaturaren aita izan zenak, euskaldunenganako miresmen handia zuen, eta bere Pantagruel liburuaren IX. Kapituloan, ezagutzen diren euskarazko lehen berba inprimatuak izkiriatu zituen

	Francois Rabelais
Jaun handia, gaitz guztiek dute erremedioa, izan beharko, bestela izerdia bota beharko da. Otoiez natortzu, jakinarazi eidazu nola edo hala, nik egin dizudan proposamena egokia den, eta egokia baderitzozu, emadazu bizirauteko behar dudana. Gero eskatuidazu nahi duzun guztia, ez dizut hutsik egingo. Egia diotsut bihotzez eta Jainkoak ere hala nahi beza.

Rabelais utzi, eta bila dezagun literaturan, euskaldunok independentziarako ei dogun gogo biziaren zergatia.
Bertolt Brechten lana aztertzen ari zela, Bihotz Bakartien Klubeko Ikerketa Sakonen Sailak, "arazo españolari", eta ez españolek dioten lez "euskal arazoari", zergatia erantzuteko gakoa aukitu ei du

Bertolt Brecht

Aberriarenganako maitasuna, aberrien kontrako gorrotoa. K. jaunak ez zion ezinbesteko irizten herrialde jakin batean bizitzeari " Nonnahi izan ninteke gose" esan ohi zuen. Egun batean, ordea, bera bizi zeneko herrialdearen etsaiek okupaturiko hiri batean zebilela, etsaietako ofizial bat etorri zitzaion eta espaloietaik jeistera behartu zuen. K. jauna jeitsi egin zen, eta, ohartu egin zen, gizon harekiko ezezik, gizon haren herrialdearenganako gorrotoa piztu zitzaiola, bereziki haren herrialdearenganakoa, herrialde hura, lurrazaletik suntsitzen ikusteko gogoa sentitu baitzuen. " Zer dela eta- galdetu zuen K. jaunak- bihurtu ote naiz minutu batez, nazionalista?" Nazionalista batekin topo egin dudalako, noski. Horrexegatik erauzi behar da txepelkeria, hain zuzen, ukitzen duen oro txepel bihurtzen duelako.

Literaturak, urteetako galderaren erantzuna oparitu digu,
Noiz utziko diogu euskaldunok txepel izateari, hots, abertzale izateari?
Ba Keuner jaunari, Brechten pertsonaiari gertatu lez, español eta frantses txepelek "espaloitik jaistera behartzeari" uzten gaituztenean.


Bertolt Brecht koitedue! Munduan zehar Bizkaiko hiriburua ezagutarazi zuen "Bilbao Song" kantua idatzi zuen eta ordainetan, bilbotarrek ez diote kale uger baten izenik ere eskeini, ezta puten auzoan ere. Ostera, francoren ministro eta falangearen sortzaile izandako Rafael Sanchez Mazas idazle gauzeztan eta faxistak, etorkizuneko Bilboko eremurik handiustekoenean kalea izango dau bere izenean. Hau danau, literaturan aditua dan Iñaki Azkuna jaunari esker. Bilboko alkate patetikoak jakin daki Sanchez Mazas gerraondoko errepresioaren bultzatzailea izan zela eta Hitlerrek juduen hilarriekaz egiten zuen antzera, Sanchez Mazas eta enparauak izan zirela Euskal Herriko hilarrietan euskeraz zegoen guztia ezabatzeko edo birrintzeko ideia sustatu zutenak. Jarrera faxista, genozida eta zentzubako honen barri, Cardiffeko poeta Bobi Jonesek idatzi zuen, kanbrieraz:

Aitortu daigun, Eusko Alderdi Jeltzalean izan dala ostantzekorik. Horra hor, Lizardi eta Lauaxeta, euskal pizkundearen eragile garrantzitsuenetarikoak.

Jose Maria Agirre, Xabier Lizardi, abokatua, altzairu entrepresa bateko arduraduna eta Gipuzku Buru Batzarreko idazkaria izan zen. Egoera erosoan bizi zen arren eta ezohikoa izanagatik, hedonismoz beteriko "Oia " poema sortu zuen:

	Xabier Lizardi
Oia (zati bat) Neke-sendalaria, buru-argitzallea, lanaren saria… amestegi guria, naigabien azkaia, nagien nausia. Bitez agur nereak, apalonduon behintzat, guztiak zuretzat. Ta aita-gure bat ere Biyoa, zu asmatu Zinduanarentzat. Baña…lasatu nadin orain, aita-gureak eraso baño leen, yaun zintzo orren baimenaz, mordoka datozkidan neurtitzok esaten…

"Oia" poema, hedonista bezain lotsabakoa da, bai errosarioetako letanien parodia diren lehen bertso-lerroetan baita hurrengoetan ere.

Gogoratu daigun orain Estepan Urkiaga, Lauaxeta. Lehenago aipatu dogun Rafael Sanchez Mazasen gogaide faxistek fusilatu zuten. Hala ere, EAJko bere alderdikideek, Lauaxetaren poema ederrenetakoa den hau ahazteko ohitura susmagarria dute.

Meatzari baltzarana. Lorcaren kutsua darion poema, gerraondoko poesia sozialaren aurrekaria izan zen gure poeta Lorcazaleenak idatzia.
Gerraondoko poesia sozialaren kantorea izan zen Gabriel Arestik itzuli zituen Garcia Lorcaren "seis poemas galegos" gure hizkuntza basatira.

Federico Garcia Lorca

Dendako umearen kantika Zilarrezko ibaiaren gainean Gaita bat du Buenos Airesek Bere aho ilun bustiarekin Ifarreko haizeak jotzen du Ramon de Sismundi gaixoa! Han Esmeralda kalean, Eskobarekin eskoba, Estanteetan eta kaxetan hautsa. Bukaerarik gabeko kaleetan Gaileguak pasiatzen ziren, Pamparen zelai berdean Haran inposible baten ametseta. Ramon de Sismundi gaixoa! Urezko muñeira entzun zuen, Ilargizko zazpi idi bere oroitzapenean Bazkatzen ziren artean. Ibaiaren bazterrera joan zenn, Zilarreko ibaiaren bazterrera. Saratsek eta zaldi mutuek Uraren beira hausten dute. Gaitaren deitore malenkoniatia Etzuen aurkitu, Gaitari handi-gaitzak ahoa nola Hegalez loratzen zuen etzuen ikusi; Ramon de Sismundi gaixoak, Zilarrezko ibaiaren bazterrean, Arrats ilunean ikusi zuen Lohizko murru gorria.

Gabriel Aresti literatura galegoaren zale amorratua izan zen; Manuel Curros Enriquez, Valentin Lamas Carvajal,Alfonso Rodriguez Castelao eta Valentin Paz Andraderen lanak itzuli zituen. Arestik poesia galego-portugesa maite zuen lez maite dute gaur egun Koldo Izagirre eta Joseba Sarrionandiak. Azken honek brasilgo poeta handi baten antologia itzuli zuen. Poeta hura Manuel Bandeira izan zen.

Celso Emilio Ferreirok bete zuen galiziako literaturan Euskal Herrikoan Arestik bete zuen tokia. Helburu ezberdinez izan arren, "harria" izan zen bien libururik garrantzitsuenen oinarria.

	Celso Emilio Ferreiro
HARRIZKO GAU LUZEA Sabaia harrizkoa da. Harrizko dira horma eta teniolak. Harrizko zoru eta leihozareak. Ateak, Kateak, Airea, Leihoak, Begiradak Dira harrizko. Urrunean zain dauden Gizone bihotzak ere Eginik daude harriz. Eta ni, hiltzen ari Harrizko Gau luze honetan.

Arestik Txomin Agirreren omenez eman zuen hitzaldi batean, zera esan zuen bere "HARRI ETA HERRI " liburuaz:" liburu orretan, gauza bi defendituko ditut, egia eta nire sorterria; gauza bi orrekaitik griña bizi bat sentitzen dot.Onela kantatu neutsan egiari"

Gabriel Aresti

BETI EGIA ESANEN DUT Beti esanen dut Egia. Nire ahotik ezta hitzik aterako Egia eztena. Ezpainak apurtuko zaizkit, Hortzak eroriko zaizkit, Mihina ebakiko didate, Baina nik Eztut Gezurri esanen. Eta inoiz, Nire juramentua hautsirik, Gezur bat badiot, Izanen da Eguzkia ilundu eztadin, Ilargia argitu dadin, Arrosak orriren bat irabaz dezan, Krabelinak usainik gal eztezan, Haurra beti ditiaz goza dadin, Edo dontzeiliari Birjindadea joan dakion nobleziaz

Hitzaldiaren amaieran, Arestik, bere "HARRI ETA HERRI"ko poema ezagunena kantatu zuen:

Gabriel Aresti

Nire aitaren etxea defendituko dut. Otsoen kontra, Sikatearen kontra, Lukurreriaren kontra, Justiziaren kontra, Defenditu Eginen dut Nire aitaren etxea. Galduko ditut aziendak, Soloak, Pinudiak, Galduko ditut korrituak, Errentak, Interesak, Baina nire aitaren etxea defendituko dut. Armak kenduko dizkidate, Eta eskuarekin defendituko dut Nire aitaren etxea; Eskuak ebakiko dizkidate, Eta besoarekin defendituko dut Nire aitaren etxea; Besorik gabe, Sorbaldik gabe, Bularrik gabe Utziko naute, Eta arimarekin defendituko dut Nire aitaren etxea. Ni hilen naiz Nire arima galduko da, Nire askazia galduko da, Baina nire aitaren etxeak Iraunen du zutik.

Arestiren itzulpen lana ordainezina izateaz gain, ale anizdun lorategia izan zen. Poeta galegoekin batera, Shakespeare, Baudelaire,Verlaine, Juan Ramon Jimenez, Gabriela Mistral, Goethe, Santillanako markesa,Antonio Machado, Blas de Otero, Gabriel Celaya, Bertolt Brecth, T.S Elliot, Neruda eta Nazim Hikmet ere itzuli zituen.

Gerora, Arestiren antzeko iturrien eragin handia izan zuen Bernardo Atxagaren "Groenlandiako lezioa" liburuan ere, leku eta sasoi askotako autoreen poemak erabiltzeko joera azaltzen da. Bertan aurkituko doguz Emily Dickinson,Borges, Lizardi,Sarrionandia, Catulo, Ezra Pound edota Silvia Plathen poematxu hau:

Silvia Plath

ISPILUA Zilarrezkoa naiz eta zehatza. Ez dut aurreritzirik. Ikusten dudan guztia irentsi egiten dut segituan Dagoen-dagoenean, maitasun edo higuinaren lausorik gabe. Ez naiz krudela, soilik egiatia: Jaungoiko ttipi baten begia, lau ertzekoa. Denborarik gehiena hormaz hausnartzen joaten zait. Arrosa da horma, tantoekin. Hain luzaro egon natzaio begira Nire bihotzaren zati bat dela uste dut. Baina gora-beherak ditu. Aurpegiek eta iluntasunak banandu egiten gaituzte behin eta berriro. Aintzira bat naiz orain. Andre bat nigana makurtzen da, Bera zinez zer den nire luze-zabalean aztertuz. Ondoren gezurti horiengana bihurtzen da: kandela edo ilargiagana. Bere bizkarrra ikusi eta isladatu egiten dut leialki. Eskuak astinduz eta malkoekin saritzen nau. Garrantzia dut berarentzat. Etorri eta joan egiten zait. Bere aurpegiak hartzen du goizero iluntasunaren lekua. Neska gazte bat ito du nigan, eta nigan hartzen dio gaina Andre zahar batek egunez egun, arrain izugarri baten modura.

Liburu berean,"Leik Eriksonek Gronedalen emandako hitzaldia" testuan, Atxagak honako poema idatzi zuen:

Ping pong

Ping pong
Ping pong ping
Pong ping pong
ping pong

Poema honek, dadaisten poesia fonetikoaren zantzo argiak ditu: Hans Arp, Tristan Tzara, Hugo Ball eta bestelako zoro zoragarri haiek izan ziren, Europa suntsitzen ari zen gerraren kontra , Zuricheko "Cabaret Voltaire" ospetsuan poesia aldarrikatu zutenak.

Poema dadaista bat irakurtzea bape erreza ez denez, hona Tristan Tzarak utzi zizkigun zenbait argibide:

Tristan Tzara

Ikus-entzuleok, zuetakoren batek poema dadaistaren bat egin gura badu, ez dezala " El Correo" edo antzekorik aukeratu, ostantzean Bihotz Bakartien Klubeko kide honi poema fonetikoa egin nahian gertatu zitzaiona gertatzeko arriskua izango baituzue.


Emaitza Mary Shelleyren "frankestein" bezain beldurgarria izan da .Bateko eta besteko zatiez egindako munstro haren antzera, badirudi ez zituela lehengai egokienak aukeratu, nahiz eta Bitoriano Gandiagak zioen lez, Madrilen gauza asko egon.

Erreza eta sinplea ematen duen arren, Gandiagaren poesia oso landua da. Gandiagak bere poesia biluztu egiten du, beharrezkoak ez diren berbak erantziz, eskultoreak harritik figura ateratzen duenean legez." Uda batez Madrilen" liburuan bere poesiaren xedea azaltzen du:" hitza gertakizunez eta sentipenez beteriko ontzi ikusgarria bihurtu".

Poema hau eta Joseba Sarrionandiak " IKIMILIKIAK" deitu zuen testuaren forma literarioak antzekoak dira:
Hala dio Iurretakoak: " gure lehen poema inprimatuaren Sautrelan irakurtzen dira hitzok:"

etay lelori bai lelo
leloa zaray leloa

Manuel Lekuonak poesia dekoratiboaren alorrean jartzen zituen horrelakoak. Eta hiru sailetan bereizten zituen: esanahi batere gabeak, esanahi nahasi edo ezkutua zutenak, eta parteka esanahidun eta parteka esanahirik gabeak.

Bigarren sailekoa litzateke bazkaria gogorarazten duen bertsomodu hau:

Xirrixti-mirrixti,gerrena,plat
Olio-zopa,kikili-salda,
Urrup edan edo klip
Ikimilikiliklip!

Sarrionandiak Ikimiliki hauen antzeko hainbat adibide dakar, munduko hainbat bazter eta erako kantuenak. Sasoi, herri eta idazteko estilo oso desberdinekoak izan diren autoreen aipamenak ere badakartza.
Horien artean Jon Miranderen "kama-goli" dakar eta hauxe dio poema horretaz:
"Jon Miranderen Kama-Goli miresgarria da, ijitoen hizkera galduaren ohiartzunarekin, baina soinu euskaldunez eta zentzuz gainezka".

Jon Mirande

KAMA-GOLI Hiretzat kantatzen diat Ezteguetako haur nerea Ene ahoko ogi samurra Erdo gorriena ene tabernan hire begi handi beltzek erretzen naute maitatze-suaz lapikoa hautsiz ezkontzatzat hartu hintudan gauzaz geroz Zoaz neska errekara oin dantzariz ibiltzen zan haizeak jostari gonak gora ni hari begira erotua Zethorren neska hanka dantzariz Ikusi nuen egun hartan Ur garbia pedarrean Ikusi eta maitatu nuen etxean ijito harekin erantzi nauzkon haren hiru ganekoak erantzi naukon ator garbia oherat eramaitean ohean lo egin biok estalkirik gabe gabean gau guztion argi gabean erre nintzan maitatze suaz heure maitasunez erretzen niagon ijito-kastaro neure nerea ene ardo gorri eta ogia ene gauen argia haizen hi!

Joseba Sarrionandiak berba hauekin definitu zituen Mirande eta haren buruhiltzea:

MIRANDE, JON: Jon Mirandek frogatu zuen euskararen ahalmen literarioa eta euskal literaturari modernitatearen bidea ireki zion. Orduan bere burua hil zuen

Bihotz bakartien klubeko kideok sarritan galdetu diogu geure buruari Mirandek agertu zuen antisemitismoa, izan zuen burokrata lan iluna, jakinduria eta lizunkeriarako zaletasuna ez ote ziren bere barne-gatazka lazgarria ezkutatzeko mozorro hutsa.
Barne gatazka horren ondorioz suizidatzeko hautua egin zuten poeta handien artekoa dugu Jon Mirande, honako poema eskatologikoaren egilea:

Jon Mirande

PITO KANTUA Pito zut, pito, Zut pitoa Pito haut, Pito Pitoa. Lagun laztan, Agur térdi! Zure buztan Jauz bedi. Hortakotz ezen Zuretzat gaur Dautzut igoretzen Nympha haur. Polit du potor, Potortxoa Zu sare gothor Kotxoa. Andere-gaia Hor baituzu Zure segaia Emozu. Zabal du alu, Alukia; Hain zabal balu Uzkia!… Lehen ideki Uzki maite Hori t´emeki Sar zaite… Pito zut, pito, Zut pitoa, Pito zut Astapitoa.

Poeta Hilen Klubekoa dugu Vladimir Maiakovski poeta futurista georgiarra.
Maiakovski Boltxebikea izan zen hasiera batean,"poesiaren ingeniaria, teknikoki hornitua,baina bada ere bestela jantzitako masa poesia bat, langileen ekipoz jantzia" . Burokrazia sobietarrarekin izan zituen etenbako tirabirak zirela kausa, 1930eko apirilaren 12an, bala batez zulatu zuen bere bihotza.Aurrez berba xume hauek izkiriatu zituen:

Vladimir Maiakovski

Ez du inork nire heriotzaren errurik eta mesedez, esamesik ez, hildakoak ez zituen maite. Ama, arrebok, lagunok, Barka nazazue, ez da hau bidea Baina ez dut beste irtenbiderik. Lili, maita nazazu. Lagun gobernua: Lili Brik, ama, arrebak eta Veronika Vitorovna Polonskaia dira nire familia. Mesedez, egiezue eramankor haien bizitza. Bukatu gabeko poemak emazkiezue Briktarrei. Beraiek desifratuko dituzte. Esan ohi denez: istilua amaitu da, maitasunaren txalupa eguneroko bizimoduaren kontra lehertu da. Bakean nago bizitzarekin. Alferrik oroitu elkar oinazeak, malurak eta mindurak. Vladimir Maiakovski. Izan zaitezte zoriontsu. VAPPeko lagunok: ez nazazue ahultzat hartu. Benetan, ez dago zereginik. Goraintziak. Esan Iermilovi damu dudala papera kentzea, Azkeneraino burrukatu behar nukeen. Mahaian 2000 errublo daude, zergak ordaintzeko. Ostantzekoak GIZetik kobratu.

Burokrazia poesiaren berezko arerioa da.
Maiakovskiren buruhiltzea eragin zutenen gogaideak izango ziren Roque Dalton poeta erahil zutenak ere.
Roque Dalton El Salvadorren jaio zen eta bere herria azalean tatuaturik zeraman. Bere poemetan militantzia politikoagaz batera, umore fina eta bizitzarekiko harreman estua irakur litezke. Bere lagunmina izan zen Silvio Rodriguezek hain ezaguna dugun kantua eskaini zion.

Roque Dalton

ZURE ANTZERA Nik, zure antzera, Maitasuna maite dut, Bizitza, Gauzen xarma goxoa, Urtarrileko paisaia zerutiarra. Nire odolak ere, bor-bor egiten du, Eta malkoen jarioa ezagutu duten Begiokin barre egiten dut. Mundua ederra delakoan nago, Eta poesia, ogialakoa, guztiona. Eta nire zainek ez dutela Nigan amaierarik, Ahobatez hedatzen direla, hor zehar, Bizitzaren alde burrukatzen Dutenen odolean, Amodioaren alde Burrukatzen dutenen odolean, Gauzen alde Paisaiaren alde, Ogiaren alde, Guztiona den poesiaren alde Burrukatzen dutenen odolean.

Henry Charles Bukowskik, mozkorti galanta izanik ere, literatur obra oparoa utzi zigun.Bere poemetan, " amerikar ametsa" zeritzonaren amesgaiztoa azaleratu zuen, eta gehienek agure lizuntzat zuten arren, sentsibilidade aparta erakutsi zuen. Bera izan zen emakumeari buruz zintzoen idatzi zuen poetetariko bat:

Henry Charles Bukowski

Gizon baten ametsa, puta bat da: Urrezko hortzekin eta izterreko galtzari batekin, Perfumatua, bekain faltsuekin, Errimela, belarritakoak, Kulero arrosa argiak Salami-hatsa Takoi luzeak, Galtzerdi are luzeagoak urratu arin-arin batekin ezkerreko Galtzerdiaren atzealdean; Apur bat lodia Apur bat mozkorra, Apur bat ergela eta apur bat txoroa. Txiste zikinik kontatuko ez duena Eta bizkarrean 3 garatxo dauzkana. Eta musika sinfonikoa gustuko duelako Itxurak egiten dituena. Eta astebetez egongo dena, Astebetez baino ez. Eta sukaldatu eta harrikoa eta larrua jo Eta zupaka egingo duena. Eta sukaldeko behegaina gogor igurtziz Garbituko duena. Eta erakutsiko ez duena seme-alabatxoen ezelako argazkirik Ezta esan ere zein eskolatan ibili zen Edo non jaio zen, Edo zergatik egon zen kartzelazuloan azken aldian Edo norekin dagoen maitemindurik. Astebetez baino egongo ez dena, Astebetez baino ez. Eta zera horiek guztiak eginda alde egingo duena Eta sekula santan itzuliko ez dena Komoda ispiludunaren gainean dagoen Belarritako bakar horrentzat.

Berandutu egin zaigu. Poeta Hilen Klubeko kideen gorpu eta arimek atsedena eskatzen dute, bizitza jasangaitza egin zieten burokratengandik ihes egiteko eskubidea.

Burokrazia izan zen, ziurrenerea, Gabriel Arestik 1967an Hernanin eman zuen hitzaldi baten amaieran kantatu zituen bertsoon jomuga.
Gu ere bagoaz.Hauxe izan da gaurkoz Bihotz Bakartien Klubak, Poeta Hilen Klubekoei egin gura izan dien aldarri apala.

Gabriel Aresti

Azken euskaldunaren heriotzea Gehiago dia Jesukristk zuela Kreatu ludia Ordutika negarrez Dabil Euzkadia Barruan daramala Dolore haundia. Zurekin mintzatzeko Nahi dut euskera Galdu zitzaigunetik Arras galdu gera Iñork ez du aditzen Neure mintzaera Euskal bersotan hartu Behar dut erdera. Euzkadi madre mia No puedo quererte Pues solo me prometes Sufrimiento y muerte Mas sufriendo y muriendo He de defenderte A golpes de un martillo Vigoroso y fuerte. Mi voz esun martillo Negra poesia Palabra firme y llena De feroz hombria Que golpea entus clavos Dulce madre mia Y mientras te golpea Sufre tu agonia. Tras de sobre tu cuerpo Extender mi manto No puedo por tu muerte Derramar mi llanto Madre mia querida Te he querido tanto Que huerfano con todo Te golpeo y canto Aquellos que juraron Darte hacienda y vida Despues ocasionaron Tu profunda herida La que ahora te tiene Toda ensagrecida Por donde a borbotones Se te va la vida. Juraron darte vida Y te dieron muerte No llores madre mia Solo yace inerte El poeta maldito No puede quererte Y si aceptar tu misma Desdichada suerte. Un aire gris se lleva Estos cuatro puntos Y suena como un triste Toque de difuntos En las manos del viento Dejo mis asuntos Quiero yacer contigo Moriremos juntos.