Literatur Emailuak

Api 25 02

Gernika

1937ko apirilaren 26an (astelehena), duela 65 urte bonbardatu zuten Gernika. Horrek gerora zer esana ez ezik zer idatzia ere eman du gure literaturan. Gernika aldizkaria sortu zuten Donibane Lohizunen 1945ean. Gernika aldizkarian 1952an kaleratutako 19. zenbakian bereziki gogoratzen dute 25 urte lehenago egindako sarraskia.
Susa aldizkariak ere aldizkari berezia plazaratu zuen 1987an, bonbaketaren 50. urteurrenean. Aipagarria da, gertakariaren ostean Paul Eluard poetak idatziriko Gernikako Garaitza poema, Mikel Antzak euskaratua.
Gernikan berpizten da Agur, Euzkadi nobelako pertsonaietako bat, Lauaxeta; Gernikan atxilotu eta Gasteizen fusilatua. Aurten ekainaren 25ean beteko dira 65 urte Estepan Urkiaga Lauaxeta hil zutela.

Kategoriak: aldizkariak.

Api 25 02

Ostiela! eta Putz aldizkariek zenbaki berriak

Ostiela! aldizkariaren 25. zenbakian erlijioaren alderdiak eta alderdikeriak dituzte mintzagai. Ale ia monografikoa da erlijioaren ingurukoa eta, besteak beste, Zaldibiako abade Don Modestoren sermoi frankistak argitaratu dituzte. Putz aldizkariak aldiz, elkarrizketa nagusia Pako Aristiri egin dio (9 orrialdekoa) 14. zenbakian.

Kategoriak: aldizkariak.

Api 11 02

Hegats aldizkariak 29. zenbakia

Hegats aldizkariaren zenbaki berri bat aurkeztu du Donostian Euskal Idazleen Elkarteak. 29. zenbaki honetan ere Kritikabideak eta Literaturbideak sailak dira aldizkariaren ardatz. Kritikabideak sailean Itxaro Bordak itzulpenari buruz egindako “Traditore ala?”, J. Mac Corkleren “E. Bishop: kritika bat” eta Joxemari Carrerek idatzitako “Literatura, kontalaritza eta irakurketaren bultzatzea” dira gai nagusiak. Literaturbideak atalean aldiz Manuel Alonso Cataláren “Zenbait poema”, Itziar Lakak idatzitako “Emili”, eta “Manuel Rivas-en Poema gisa tajuturiko ipuinak” Kirmen Uribek itzuliak ageri dira.

Kategoriak: aldizkariak.

Api 11 02

Bernardo Atxagari buruzko Susa berezia

1982ko apirilean, duela 20 urte, Susa aldizkarikoek Bernardo Atxagari eskainitako ale berezia kaleratu zuten, 5. zenbakia. Eneko Olasagastik, Mikel Antzak eta Josu Landak Bernardo Atxagaren obraren gainean jardun zuten; antzerkia, poesia eta bere bi liburutan barneratuz.Tartean Atxagarekin egindako elkarrizketa luzea eskaini zuten. Atxagak hiztegia eta poema bat ere idatzi zituen Susako infiltratu gisa. Azkenik, Joseba Sarrionandiari idatzitako gutun baten zatia ere agertzen da postdata moduan.

Kategoriak: aldizkariak, urteurrenak.

Api 04 02

Santi Onaindia Oh! Euzkadi aldizkarian

Duela 20 urte Oh! Euzkadi aldizkarikoek Santi Onandiari eginiko elkarrizketa ekarri gura izan dugu Emailu honetara. Oh! Euzkadi aldizkariaren 15. zenbakia zuen 1982ko martxokoak eta solasaldi luzea eta interesgarria izan zuten garai hartan Larrako komentuan euskal literaturaren alde buru belarri lanean ari zen Aita Santi Onaindiarekin. Karmel aldizkariko arduradunak Olerti aldizkaria ere sortu zuen.

Kategoriak: aldizkariak, urteurrenak.

Mar 21 02

Antzerti aldizkaria duela 70 urte

Antonio Maria Labaienek 1932ko urtarrilean sortu zuen Antzerti aldizkaria Tolosan, osorik teatroari emana eta Ixaka Lopez Mendizabalen inprimategian egina. Euskaltzaleak bazkunak Eusko Antzerti Eguna antolatu nahiaren kariaz (eta obrak falta zirelako) abiatu zuen Labaienek Antzerti aldizkaria, hilabetekari izateko asmotan. John Zabalo “Txiki”ren irudiez apaindua agertu zen lehen alea (24 orrialdekoa), Toribio Altzagak 1888an Ziburun idatzitako obra batekin: “Aterako gera!”. Denera 54 zenbaki agertu zituen Antzertik, 1936ko Espainiako Gerraren ondorioz Labaienek Sarara ihes egin artean. Aldizkarian agertutako antzezlanen zerrenda ikusteko, klik egin hemen. Antzerti aldizkaria berriro abiarazi zuten 1982an (Eusko Jaurlaritzak argitaratua), Labaienek sortu eta 50 urtera.

Kategoriak: aldizkariak, urteurrenak.

Mar 07 02

Gernika, Olerti, Idatz & Mintzeta Zintzhilik interneten

Gernika aldizkariaren ideia 1943ko udan sortu zen, Gernikan egindako bilera batean. Bi urte geroago, apirilaren 26an, Gernikako bonbaketaren zortzigarren urteurrenean elkartea eratu zuten eta urrian kaleratu Gernika aldizkariaren lehen zenbakia, Donibane Lohizunen. Aldizkariak 25 zenbaki eman zituen, idazle ezagun askoren lanez: Orixe, Xabier Iratzeder, Federiko Krutwig, Jon Mirande, Andima Ibiñagabeitia, Pierre Lafitte, Jokin Zaitegi, Julene Azpeitia, Ixaka Lopez Mendizabal, Errose Bustintza, Luis Villasante, Joxe Migel Barandiaran, Isidoro Fagoaga, Dominique Dufau, Etienne Salaberri, Txomin Peillen, Oxobi, Marc Legasse, Mixel Etxeberri, Miguel Astiz, René Lafon, Sebero Altube, Justo Garate, Juan Thalamas, Norbert Tauer, Antonio Maria Labaien, Jon Bilbao, Jon Etxaide…
Santi Onaindiak sortutako aldizkaria da Olerti, Karmel aldizkariaren gehigarri. Osorik poesiari eskainia, 1959an argitaratu zen lehen zenbakia, Zornotzako Larrean. 1969ra bitartean 28 zenbaki argitaratu zituen, harik eta 1970ean Espainiako Gobernuak argitalpena debekatu zuen arte. Makina bat arazo eduki zituen Santi Onaindiak Zentsura eta Gobernuarekin, besteak beste intsumiso agertzen zelako hauen aurrean: “ziur nekian baimenik ez eustala Gobernuak emongo, eta Suplemento Poético de Karmel jarri neutson kaparra sartu gurarik”, kontatzen zuen berak. Bigarren aro bat izan zuen aldizkariak, 1980tik 1995ra bitartean, beste 10 alerekin.
Zintzhilik aldizkaria 1985-86 ikasturtean jaio zen Gasteizko Filologia eta Geografi-Historia fakultatean. Zintzhilik aldizkariak 10 zenbaki izan zituen.
Idatz & Mintz Labayru ikastegiak kaleratutako literatur aldizkaria da.1981eko abenduaren 3an aurkeztu zen Bilbon. Gaurdaino 27 aldizkari eman ditu argitara, horietatik bost zenbaki bikoiztunak, 32 zenbaki beraz, 2001eko urrira bitartean. Mikel Zarateren “Idatz eta Mintz” izeneko alegia bat lehen zenbakiko lehen testua, bide batez aldizkariari deitura eman ziona. Literatur Aldizkarien Gordailuan ez dago Idatz & Mintz aldizkariko artikulu digitalizaturik, soilik aurkibideak daude.

Kategoriak: aldizkariak.

Ots 21 02

Pamiela eta Enseiucarrean armiarma.eus web gunean

Iruñeko San Gregorio kaleko Auzolan liburudendan larunbat eguerdiro biltzen ziren solaserako hainbat idazle eta literaturzale 80en hasieran: Txema Aranaz, Miguel Sánchez Ostiz, Xabier Eder, Pello Lizarralde, Víctor Moreno, Santiago Etxandi… Informazio trukerako premiak bultzatu zituen aldizkari bat sortzera. Pello Lizarraldek Azkoitiko bere aitonari aditutako berba gogoratu zuen orduan, Pamiela: sorginek baserri batzuetan utzi ohi zuten kaxaren deitura, izan ere ireki behar ez den kaxa, begizkoa eta ezbeharra ekarriko baitizkizu. Pamielaren lehen zenbakia 1983ko ekainekoa da. Arestian aipatutako idazleez gainera, ale hartan parte hartu zuten: Jordi Mateu, J.M. Romera, Vicente Huici, Carlos Bidegain, Xabier Martinez… eta baita urtebete geroago Korrok aldizkaria sortu zuten batzuk ere: Ana Iribar, Mikel Taberna eta Jon Alonso. Azalaren egilea: Urbasa. Hamabost zenbaki eman zituen Pamiela aldizkariak 1993ko negua bitartean, eduki gehienak gaztelaniaz. Pamiela argitaletxe bilakatu zen 1984ko urtarrilean. Argitaldari honen babesean kaleratu ziren beste bi aldizkari ere: Mazantini (1991n) eta Garziarena Berria (1997an).
Seikote baten ekimenez eta Deustuko Unibertsitatearen babespean, Euskal Kultura Mintegiaren itzalean, 1986ko udaberrian abiatu zen Enseiucarrean aldizkaria. Miguel Angel Elkoroberezibar zen zuzendaria eta aldamenean zituen Ander Ros, Xabier Santano, Iñigo Barandiaran, Patxi Aiarza eta Mikel Euba. Literatur aldizkaria egin zuten literatur aldizkariena fenomeno hedatua zen garaian, unibertsitateetako ikasleek euren aldizkariak egiten zituzten garaian —Donostiako EUTG, Gasteizko Filologia fakultatea…—. Medio gutxirekin, inprimategi batean zuten kontaktua baliatuz, lau ale atera zituzten bi urtetan eta gero adio esan. Taldea desegin zen arren, Fakultateko Mintegiak berriro heldu zion 1990ean, formatu berriz baina segida emanez, Bittor Uraga irakaslea eta Ana Isabel Morales eta Igone Menikaren eskutik Aldizkariaren izena Axularren Gero liburuaren hasieratik hartu zuten.

Kategoriak: aldizkariak.

Ots 14 02

Plazara literatur aldizkarien gordailuan

Irungo Udaleko Euskara Kontseiluaren ekimenez (gero Euskara Batzordea deitua), 1985eko udaberrian abiatu zen Plazara aldizkaria. Itxura batean Bidasoaldeari lotutako agerkaria, berehala igartzen da hori baino gehiago dela. Bidasoaldeaz idatzitako atal finkoez gain (Mariano Izetaren kronikak, Loidi Bizkarrondoren toponimiari buruzko lanak, bailarako herri-kronikak), beste bi alorrek indar handia hartuko dute berehala: alde batetik, euskal kulturan eragile izandakoei egindako elkarrizketek eta, bestalde, literatur lanek, prosazkoek zein poesiazkoek. Ipuin edo poemaren bat argitaratutako idazleen zerrendak gure literatura ia bere zabaltasun osoan hartzen du, eta zenbaiten kasuan lehen agertokia izan da Plazara, zuzenean edo bere literatur lehiaketaren bidez. Plazara-k 20 zenbaki (bat bikoitza) atera zituen 7 urteko ibilbidean (1992ko udazkenekoa da azkena) hiru hileroko maiztasunarekin. Hona zenbait idazle: Inazio Mujika Iraola, Felipe Juaristi, Juan Kruz Igerabide, Joxerra Gartzia, Juan Garzia, Anjel Lertxundi, Juan Luis Zabala, Patziku Perurena, Itxaro Borda, Koldo Izagirre, Xabier Mendiguren, Juanra Madariaga, Jean Louis Davant, Pako Aristi, Joxean Sagastizabal… Bidasoaldeko lan talde finkoak (Junkal Motxaile, Pako Carrillo eta Larrukert aita-semeak arlo grafikoan; Jose Antonio Loidi, Txomin Sagartzazu, Txema Egiguren…) hasieratik bi arduradun izan zituen, eta era berean kazetari: Jorge Gimenez Bech eta Joxan Elosegi.

Kategoriak: aldizkariak.

Ots 08 02

Maiatz aldizkariak 20 urte

Maiatz aldizkariaren lehen zenbakia 1982ko otsailaren 12an argitaratu zen Baionan (Pontrique karrika 15), Hendaiako Mugalde etxeak inprimatua. Orotara 35 zenbaki plazaratu dira ordutik, 2001eko azaroan berriena. Maiatz aldizkariaren abiapuntua hala ere 1981eko maiatzaren 10arekin lotuta dator, egun horretan batu baitziren Itxaro Borda eta Luzien Etxezaharreta literatur aldizkari baten sortzeko ideiarekin, hain zuzen Mitterrand lehendakari bilakatu zen igande hartan.
Ondoren deitu zituzten bilkuretara Iparraldeko orduko idazle gehienak: Casenave, Arkotxa, Xarriton, Erdozaintzi-Etxart, Lanatua, Tanburin, Zamora, Pelot… Maiatz aldizkariaren lehen aleko aitzin solasak hauek izan ziren: “Aldizkari bat, gurea. Gauza batzu, denetarik, euskaraz, lantuak. Gure literatura. Literatura, zertarako? Gure sendimenduak ez diten bakarrik pasa bainan bizi ditzagun. Maitasuna, lana, tristezia eta mendiak, esperantza eta gau baten zoriona, euskaraz. Gureak euskaraz direlakoan. Literatura guretako. Ez gauza hil batzu, ikerketa hotzetarakoak eta errautsez bete erakustokietarakoak. Literatura bizirako“. Maiatz aldizkariaren lehen zenbakiak Etien Salaberrik 1968an idatzitako “Nigar egiten dut zutaz” poema dakar lehen testutzat, eta Itxaro Bordaren “Zail dira usantzak” poema bigarrena.

Kategoriak: aldizkariak, urteurrenak.

Ots 08 02

Stultifera Navis Literatur Aldizkarien Gordailuan

1982an agertu zen, zuribeltzean eta grapatua, Stultifera Navis-en lehen zenbakia (otsailean, kroniken arabera). Aurkezpenean ziotenez, Gasteizko Filosofia eta Letren Fakultateko Literaturtegiko egintzen berri emateko sortua zen, han ziharduten lagunen lanen plazaratzeko: Itziar Laka, Iñaki Lopez de Aberasturi, Eli Tolaretxipi, José A. Blanco, Xabier Etxaniz, Jon Juaristi… Azken hau eta Carlos Blanco Aguinaga izan ziren, hain zuzen, 1981 eta 1982an Taller Literario-a sortua zutenak Fakultatean. Poemak, narrazioak eta dialogoren bat zituen, euskaraz eta gaztelaniaz, lehen zenbakiak. Ez zuen iraupen handirik izan publikazioak. Bigarren zenbaki bat, gaztelaniazko eta euskarazko testuekin, kaleratu zuten 1983ko apirilean, eta hortxe bukatu zen egitasmoa. Fakultatean bertan eta Stultifera Navis-en ibilitako zenbait kide partaide zirela, Kandela aldizkaria argitaratu zen 1983aren amaieran.

Kategoriak: aldizkariak.

Urt 31 02

Igela aldizkaria sortu zela 40 urte

Parisen maiz elkartzen ziren Jon Mirande eta Andima Ibiñagabeitia erbesteratua literaturaz jarduteko, eta haiengana ere biltzen ziren batzuetan Peillen anaiak. Ibiñagabeitia, ordea, Ameriketara joan zen 1954an Jokin Zaitegiri (eta Orixeri) Euzko Gogoa aldizkaria egiten laguntzera, eta Mirande goibel eta bakar samar geratu omen zen. 1962ko otsailean Txomin Peillenek Jon Miranderen adorea berpiztu zuen, Saint Germain boulevardeko 15.ean erredakzio bat ezarriz. Hantxe sortuko zuten IGELA – euskaldun heterodoxoen errebista: aldizkari satirikoa, “propaganda politiko eta erlijiozkorik gabea”, hiruhilabetekari izateko asmotan. Pariseko zuberotar bukinista batek lagundu zien aldizkaria roneotipoz edo multikopiaz egiten, bigarren zenbakia lehenbailehen ager zezaten Ibiñagabeitiak “dirulaguntza ederra” bidali zien Caracastik… eta berehala eskandalizatu ziren Euskal Herrian, Enbatakoak besteak beste. Kritikei aurre egin zieten Mirandek eta Peillenek, bereziki Igelaren 1962ko urriko alean. Igelak sei zenbaki argitaratu zituen 1963ko udazkena bitartean.

Kategoriak: aldizkariak, urteurrenak.

Hurrengo 15 albisteak »