uztailak
Urr 16 07
Beñat Sarasolaren Kaxa huts bat liburuko bost poema katalanez bidali dizkigu Andreu Gabrielek: “Material Culture”, “Una forma de parlar”, “Ocells”, “Carrer Bermingham, Sant Sebestià” eta “Cendra”. Poema gehiago ere badituzu katalanera itzulirik hemen (Gabriel Aresti, Leire Bilbao, Itxaro Borda, Xabi Borda, Andolin Eguzkitza, Koldo Izagirre, Edu Zelaieta).
Urr 15 07
Nevadako Reno ondoko Sparks-en egin zen aurreneko Western Basque Festival, 1959ko ekainaren 6 eta 7an. AEBetako euskaldunek ordu arte burututako ospakizun handiena izan zen, 5.000-6.000 lagunekoa. Lau urte lehenago, 1955ean, Dick Graves eta Flora Agirre senar-emazteek Nugget kasinoa sortu zuten Sparksen, eta otu zitzaien jaialdi handi bat egitea hantxe bertan. Zazpi lagun elkartu zituzten kasinoan: Peter Echeverria senatari demokrata, Robert Laxalt idazlea eta bere anaia John, Peter Supera, John Micheo, Martin Esain, John Ascuaga… eta dena antolatzen hasi ziren. Jaialdi hartako lekukoak elkarrizketatuz, agiriak eta kazetak batuz, kontakizun bizi batera ekarri ditu orain Miel A. Elustondok. Western Basque Festival 1959 kronika liburua osorik eskaintzen dizugu –liburuaren aurkezpena urriaren 17an (asteazkena) 12:00etan izango da Donostiako Elkar megadendan–.
Urr 11 07
Pasio moduan antzezteko drama da Erri bat gurutzbidean obra, Salbatore Mitxelenarena, eta bere obra osoaren ardatzak laburbiltzen dituen hitzak ditu gaia aurkezteko: “Azken mendeko Euskal Bizinaiaren sentimendu trajikoa”. Hitz horietan laburbiltzen baita XX. mendeko idazle —bereziki poeta— handiaren obraren funtsa: Euskal Herria, 36ko gerrak azpiratu duena, bizi nahian, agonia horretan: iltzen doakun enda zarraren / zotiña naiz eta asperen. Sentimendu horiek, hasperenaz gain aldarrikapen ere badirena, goi mailako lirika batetik kantatua, idazlea den apaiz frantziskotarrak erantsitako doinuan. Poeta da Mitxelena, eta Arantzazutik, baina baita misioetan ibili den Ertamerika edo Suitzatik bizitzaren sentimendu tragikoa kantatzen du, bere obran nahitaez lotuta doazen ikuspegi pertsonaletik nahiz kolektibotik. Klasikoen Gordailura Salbatore Mitxelenaren lanak bildu ditugu. Aipatu dramaz gain, poemarioak —liburu gisa argitaratuak eta bere lanen bildumetan jasoak—, Arantzazu, Arraun ta amets, Beste olerkiak; eta Unamuno ta Abendats, Migel Unamunoren euskaltasunari buruzko lana, azterlari zenbaiten iritziz euskal saiakeragintzan obra aintzindarietakoa dena.
Urr 04 07
Ilargia putzuan ageri izena zuen Rafa Egigurenen lehen nobelak (Erein, 1990). Chevrolet tropikala duzu bigarrena (Susa, 2007), urriaren 10ean (asteazkena) 11:00etan Donostiako Udal Liburutegiko Sotoan aurkeztuko duena. Sanfermin jaietatik ihesi, Habanara iritsi da Migel Salaberria 1992an, urte erdia Kuban igarotzeko asmotan. Hilabete bakarreko baimena besterik ez daukanez, bertan luzaz bizitzeko aitzakiak eta agiriak bildu behar ditu albait arinen, turista soila izango ez bada. Eta orduan, espero ez duela, lagun batek deituko dio Iruñetik, esanez Che-ren heriotzaren 25. urteurrena izango dela udazkenean eta haren omenez ekitaldi batzuk antolatzen hasiak direla. Artekari bat behar dute Kuban, Migel da Habanako euren gizona. Ingenio sotil eta umore-txinparta gozoz zipriztindurik dago Rafa Egigurenen kontakizuna. Nobelako lehen zazpi kapituluak eskaintzen dizkizugu aurrerapen gisa.
Urr 03 07
1920an Donibane Lohizunen jaioa, oraindik ere Beloken bizi da Jean Diharce elizgizona, Xabier Iratzeder poeta. Piarres Laffiteren itzalean euskal letren mundura jalgia, XX. mendeko euskal lirikorik gorenetakoa dugu Xabier Iratzeder. Obra oso zabala idatzi duena, kronika eta bestelako testuez gain —salmoen itzulpengintzan lan handia egina—, poemak eta kantuak ditu bere obraren ardatz. Natura, erlijioa, Euskal Herria kantatu dituen poeta, lirismorako joera berezikoa, erritmo eta konposizio aldetik olerki bikainak osatu ditu. Biziaren olerkia izeneko obran bildu ditu bere poema lan guztiak, eta Klasikoen Gordailura horietarik bost dakartzagu: Pindar eta lano (1920-41), Zeru-menditik (1941-46), Argiz argi (1947-57), Uhaineri nausi (1958-71) eta Jaunaren hegala (1972-80).
Urr 02 07
Lau Sasoitako Zipristinak eleberria kaleratu zuen Eukene Martin Sanpedrok 1985ean, eta urtebetera, Susa argitaletxearekin hau ere, Amets bizia argitaratu zuen. Barne monologoari tiraka bigarrengoan ere, baina narrazioarekin eta elkarrizketekin tartekatuz, mundu onirikoa eta erreala konpartitzen ditu lanak, maitasuna eta harremanak ardatz nagusi dituen kontakizunean. Orain osorik duzue.
Ira 26 07
Antzinako liburu batzuen jatorrizkoak topatzea zaila izaten dela ohartuta, Klasikoen Gordailuak hainbat obra faksimile modura ematea deliberatu du. Hasteko, 17. mendeko zenbait lan dakartza, ikertzaileen eta gutiziazaleen gusturako. (gehiago…)
Ira 24 07
Susa argitaletxeak 2001ean sortutako Kritiken Hemeroteka zeharo berritu eta beregain hartu du Armiarma webguneak. Astero argitaratzen diren kritika berriak ez ezik batu ditu baita ere XX. mendeko asko eta asko (1930etik hasita), egunkari eta aldizkarietatik ekarriak; adibidez: Euzkadi, El Dia, Eguna, Euzko Gogoa, Jakin, Olerti, Zeruko Argia, Anaitasuna… edo bortxaz itxi zuten Euskaldunon Egunkariakoak. Dagoeneko ia 3.900 kritika jaso dituen bilduma da hau, literatur liburuen gaineko iritziak aise aurkitu eta aztertzeko aukera eskaintzen duena.
Ira 18 07
Narratiba 1984 azpizenburu modukoarekin kaleratu zuen Susak, 1984an, bere bilduma hasi berriko laugarren liburua, Urte guztiak dira diferente. Zazpi ipuin eta antzerki piezatxo bat bildu zituen, Susa aldizkariaren inguruan “mugitzen” hasiak ziren zortzi autorerenak, gazteak batzuk, gazteagoak besteak: Mikel Antza, Joxerra Utretx, Xabier Mendiguren, Pello Lizarralde, Iñaki Uria, Gorka Setien, Iñaki Iñurrieta eta Eneko Olasagasti.
Ira 17 07
Madrilgo Atenea elkarteak Eider Rodriguezen Eta handik gutxira gaur (Susa, 2004) narrazio liburuko lau ipuin gaztelerara itzulirik argitaratu zituen joan den urtean, Cuatro cicatrices izenburupean. Hortxe dituzu idazleak berak egindako itzulpenak irakurgai.
Ira 12 07
Euskal Literatura klasikoak utzi dizkigun autoreen artean, ez da ezagunenetakoa 1664an Donibane Lohizunen jaiotako Pierre Urte. Agerikoa da, halaber, haren lanak ere aski ezezagunak dituela irakurleak. Hark ondutako Grammaire Cantabrique Basque eta Dictionarium latino-cantabricum bukatugabea ahaztu gabe bada ere, Klasikoen Gordailuak Bibliatik euskaratutako atalak eskaini nahi ditu gaurkoan. Ethorkia eta Ilkhitzea (c. 1700; 1894) izenarekin datoz, bada, Bibliaren lehen liburua (osorik) eta bigarrena (22 kapitulu baino ez).
Ira 11 07
Eukene Martin Sanpedro idazle bilbotarraren lehen lana da Lau Sasoitako Zipristinak, Susarekin 1985ean kaleratutako eleberria. Urte berean Andre Zuria antzerki-lana ere plazaratu zuen, Bilboko Aurreki Kutxarekin. Emakume baten narrazioa dakar liburuak, bizikizunak eta gogoetak, tonu intimoan kontatuta, Antonio Vivaldiren Lau sasoiak obra aitzakia hartuta; batez ere negua. Hementxe daukazu.
Ira 10 07
Gabriele Schwab itzultzaileak Harkaitz Zubiri eta Harkaitz Canoren narrazio bana bidali dizkigu alemanez jarriak. Zakur kale (2007, Susa) liburuko “Hura izan da” eta Neguko zirkua (2005, Susa) liburuko “Argentinar lotsatia”. Hementxe dituzu hurrenez hurren: Der war’s eta Der schüchterne Argentinier.
Ira 06 07
Silvain Pouvreauk lehendik sareratuak zituen Filotea (1664) eta Iesusen imitazionea (1669) liburuen bilduma osatzera dator gaurko eskaintza. Oraingoan, euskaldun berri honek itzuli eta prestatu zituen beste hainbat obra izango dira irakurgai Klasikoen Gordailuan, hala nola Giristinoaren dotrina (1656), Gudu espirituala (1665) eta garrantzi gutxiagoko lanak biltzen dituen Obra txipiak izenekoa (c. 1648-1659; 1892). Inork zalantzan jar balezake ere, arretaz irakurtzeko obrak dira, inoiz baino gaurkotasun gehiago baitute. Izan ere, haren Dotrinaren hasieran “Iaun eskaldunei” gaztigatzen zaienez, “inguruz inguru dabiltza Turkoak eta Mairuak zuen gizonak atzeman nahiz hei Fedearen galarazitzeko, eta hetaz, karga-abrez bezala bere lanen egiteko”. Kasu, beraz!
Ira 05 07
Virus argitaletxeak Koldo Izagirreren Nik ere Germinal! egin gura nuen aldarri (Susa, 1998) nobela katalanez argitaratu zuen iaz, Luis Carmonak itzulia. Oraintxe, abuztuan, 110 urte bete dira Michelle Angiolillo anarkistak Canovas del Castillo agintari espainiarra tiroz hil zuela Arrasaten, eta epaiketa bizkor baten ondoren Angiolillo Bergaran jendaurrean exekutatu zutela garrotez. Gertakari haiek gogoan, Izagirreren nobela eskaintzen dizugu katalanez ere: Jo també haguera volgut cridar Germinal!