Eka
26
13
Agur eta zorte on 1959an Grace Paleyk idatzitako kontakizun bat da, New Yorkeko Arte Errusiarreko Antzokian txartel-saltzaile lanean ari izandako Rosie Lieber-en istorioa kontatzen duena. Grace Paley (1922-2007) ipuingile eta poeta amerikarrak honela definitu zuen bere burua: bakezale borrokalaria eta anarkista kooperatiboa. Vietnamgo gerraren kontrako protestetan maiz atxilotu zuten, eta 1978an kartzelatu egin zuten Etxe Zuriaren aurrean arma nuklearren aurkako pankarta bat zabaltzeagatik. Jasone Larrinagaren itzulpenari esker euskaraz irakur dezakezu lehendabiziko aldiz.
Eka
19
13
1977an idazten hasi eta 1980an kaleratu zuen aurreneko liburua Jean Louis Davantek, bertsozkoa: Makila gorria. Ondoren, bestelako urrats bat egin nahi zuela erabakirik abiatu zen poesiaren bideetan, 1980ko udan. “Amodiozko poema sail bat idatzi nuen, eta Azkue Sarian aurkeztu”, baina Joseba Sarrionandiaren lehen liburuarentzat izan zen saria. Davanten poema bilduma hura, Itsasoak iraultzan, Maiatz argitaletxeak plazaratu zuen gero 1986an, eta orain osorik emana duzu interneten.
Eka
13
13
Critica eta El Mundo egunkarietan kazetari aparta izan zen Roberto Arlt (1900-1942) argentinarra. Kronikak, ipuinak, antzezlanak eta nobelak idatzi zituen. Iñigo Roquek Piztiak izeneko kontakizuna euskaraturik bidali digu, Arltek plazaratutako lehen ipuin liburutik ekarria (El jorobadito liburuko Las fieras, 1933). Gizonezko bat da kontalaria, emakumezko bati mintzo zaiona: “Ni prostituta baten kontura bizi naiz, aurrekari penalak ditut eta bizkarra bala-zuloz josirik hilko naiz, eta zu, berriz, bankuren bateko langile batekin edo erreserbako tenienteorde batekin ezkonduko zara egunen batean”. Xerezaderen artxiboan entzuteko ere badaukazu.
Eka
05
13
1975eko ekainaren 5ean hil zen Gabriel Aresti. Poetak berak errezitaturik, hemen dituzu 12 poema entzuteko. Ezagunenak hauek dira: “Nire aitaren etxea” eta “Egia bat esateagatik” (Patxi Mujikak 1964an Donostian grabatuak), “Bilboko kaleak” eta “Gizonaren ahoa” (Jesus Mari Olanok 1967an Hernanin grabatuak).
- Egia bat esateagatik [audio:http://susa-literatura.eus/audioak/aresti01.mp3]
- Nire aitaren etxea [audio:http://susa-literatura.eus/audioak/aresti02.mp3]
- Marea-gora bizia [audio:http://susa-literatura.eus/audioak/aresti05.mp3]
- Hibai zabal [audio:http://susa-literatura.eus/audioak/aresti06.mp3]
- Bilbaoko kaleak [audio:http://susa-literatura.eus/audioak/aresti07.mp3]
- Gizonaren ahoa [audio:http://susa-literatura.eus/audioak/aresti03.mp3]
- Cuarta vez Nerea ante el futuro [audio:http://susa-literatura.eus/audioak/aresti08.mp3]
- Primera vez Nerea ante el futuro [audio:http://susa-literatura.eus/audioak/aresti09.mp3]
- Euskal harria [audio:http://susa-literatura.eus/audioak/aresti10.mp3]
- Beira fina [audio:http://susa-literatura.eus/audioak/aresti11.mp3]
- Arresku eta atzesku [audio:http://susa-literatura.eus/audioak/aresti12.mp3]
- Azken euskaldunaren heriotzea [audio:http://susa-literatura.eus/audioak/aresti04.mp3]
Eka
03
13
1963ko ekainaren 3an hil zen Nazim Hikmet poeta turkiarra. Bere bizitza eta idazletza militantzia politikoari estu lotuak joan ziren; Alderdi Komunistako kide, hainbat aldiz kartzelatu zuten. Azken espetxealdian 12 urte iragan ondoren, Varsovia eta Moskura alde egin zuen, eta han idatzi bere azken lanak. Hantxe hil zen, 62 urte zituela. Gabriel Arestik ekarri zion euskarari lehendabizikoz Hikmet, 1971n, Lau gartzelak liburua itzulita. Iñigo Aranbarrik ere poeta turkiarraren 12 poema euskaratu zituen, Susa argitaletxearekin kaier txiki batean 2007an plazaratuak. Horiez gain, poema solterik ere itzuli eta argitaratu denez, denak bildu ditugu.
maiatza
28
13
Koldo Izagirrek euskarari ekarri dizkio Georges Moustakiren hamabi kantu gogoangarri. Egiptoko Alexandrian 1934an jaio zelarik Giuseppe zuen izena, baina, 17 urterekin Parisera joan eta Georges Brassensekin liluratuta, Georges hartu zuen bere deitura artistikotzat. Maketo (Le métèque) abestiarekin oso ezaguna egin zen 1969an, eta hirurehun pieza baino gehiago sortu zituen, haien artean Nire bakartasuna edo Askatasun. Moustaki joan den ostegunean, maiatzaren 23an, hil zen Nizan. Koldo Izagirrek orain itzulitako kantuez gainera, euskaraz dituzu baita ere: Bihotz zaurituakiko gizona (1985ean Akademia Sekretuaren Egutegian agertua) eta Sarah – Ohekide zaidan dama (Andoni Lekuonak 1989an).
maiatza
25
13
Publikoari gorroto antzezlanarekin abiatuko da maiatzaren 31n Larrabetzun bosgarren Literaturia, Kale gorrian lemapean. Ekainaren 1ean Miren Agur Meabe, Lourdes Oñederra, Mariasun Landa, Garazi Goia eta Mikel Taberna idazleekin solasaldiak izango dira goizean, eta arratsaldean bi errezitaldi: Oier Guillanen Elkartasun basatia eta ondoren Jon Benitoren Ez haut abandonatuko (Bide Ertzean taldearekin). Ekainaren 2an itzulpengintzari buruzko mahai-ingurua izango da, baita ere Baxuko taldearen errezitaldia. Asteburuko musika emanaldiak: Goienetxe anaiak, Rafa Rueda, Anari eta Josu Bergara. Hemen duzu egitarau osoa xeheago.
maiatza
22
13
Sistema penalaren eta kartzelen kritika egin zuen Victor Hugok 1834an Claude Gueux nobelan, eta bidenabar heriotza zigorraren kontrakoa. Champagneko Saint Bernard abadia 1808an Clairvauxko kartzela bilakatu zen; han kokatu zuen Victor Hugok kontakizuna, benetako gertakarietan oinarriturik. Eta Zorion Zamakolak espetxe horrexetan preso zelarik euskaratu zuen Claude Gueux, 2007an Ataramiñek argitaratua eta orain osorik sarean eskaintzen dizuguna, Hugoren heriotza eguna gaur dela aitzakiatzat hartuta. Claude Gueux gose da, lanik ez dauka, lapurreta egin du; gogor kondenatu ondoren espetxean sartuko dute.
maiatza
14
13
Itxaro Bordak feminismo eta queer ikerketetan funtsezko erreferentzia bilakatu den idazle baten hiru kontakizun itzulirik igorri dizkigu. Monique Wittig 1935ean jaio zen eta duela hamar urte hil zen, 2003 urtarrilean. L’Opoponax (1964) eta Les Guérillères (1969) nobelekin egin zen ezaguna. Emakumeen Askatze Mugimenduaren (MLF) sorreran parte hartu zuen eta Les Gouines Rouges izeneko lehen lesbiar taldeko kidea izan zen 1971n. Euskaraz dituzun hiru pasarteok Paris-la-Politique liburutik (1999) aukeratu ditu Itxarok.
maiatza
13
13
Maiatzaren 18an hasi eta ekainaren 7ra bitartean izango dira Mikelazuloko aurtengo Poesia uneak Oreretan. Emakumeen begiradak plazara errezitaldia izango da larunbat honetan 19:30ean Miren Agur Meaberekin, Castillo Suarezekin eta Arantxa Santestebanekin. Maiatzaren 26an (igandea) Edipotoa emanaldia eskainiko dute Gorka Setienek, Haizea Arregik eta Nagore Legarretak (musika: Mariano Hurtado). Ekainaren 6an Ataramiñe elkarteko kideen errezitaldia izango da, eta ekainaren 7an Hedoi Etxartek eta Oier Guillanek Sinplistak eta Elkartasun basatia liburuetako poemak irakurriko dituzte.
maiatza
09
13
Amodiozko istorio bat du ardatz Eñaut Etxamendiren Aurora kontakizunak. Maiatz argitaletxeak plazaratutako hirugarren liburua izan zen, 1985ean inprimatua eta orain osorik sarean eskaintzen dizuguna. Irati oihanaren erdialdean den Irabiako festetara abiatu diren gazte batzuk dira kontakizuneko lagunak. Haietako batek Aurora izeneko neskatxa bat ezagutuko du. “Añisak ezpañak erratzen zauzkidala, ohartu nintzan xerbitxaria ene gibeleko aldean zagola guri begira, eta galdegin nakon: “Nola dun izena?”. “Paa ti… Aurora” erran zautan beharrirat”. Mutila maiteminez ibiliko da, laborantza ikasketak egitearren herritik alde egin eta berriro Aurora ikusteko unea itxaroten duen bitartean.
maiatza
07
13
Maiatz literatur aldizkariaren ale berriaren aurkezpenarekin (56. zenbakia) abiatuko dira Maiatz Solasaldiak Baionako Euskal Museoan datorren asteartean, maiatzaren 14an; arratsaldeko 19:30ean Miren Agur Meaberi elkarrizketa egingo dio Itxaro Bordak jendaurrean, eta Elkartasun basatia errezitaldia eskainiko du Oier Guillanek 21:00etan. Biharamunean, maiatzaren 15ean, Pierre Mestrotek Arimen ohoina nobela poliziako berria aurkeztuko du 19:00etan, eta jarraian “Memoria nola idatzi” mahaingurua izango da Janbattitt Dirassar, Marikita Tambourin eta Aingeru Epaltzarekin. Bertsotan amaituko dira ekitaldiak: Sustrai Colina eta Amets Arzallus.
maiatza
06
13
Hamahirugarren edizioa beteko du aurten Literaktum jaialdiak Donostian, martxoaren 8an hasi eta 23ra bitartean. Ekitaldi hauek izango dira euskaraz: Oier Guillanen Elkartasun basatia errezitaldia maiatzaren 9an (osteguna) 19:30ean Larratxoko Tomasene kultur etxean; Itxaro Bordaren errezitaldia maiatzaren 10ean (ostirala) 20:00etan Koldo Mitxelena kulturunean; Txillardegiren literaturari jarraiki ibilbide literarioa Donostian barrena maiatzaren 11n (larunbata) 12:00etan Alderdi Ederretik abiatuta; Miren Agur Meaberekin Kristalezko begi bat liburuari buruzko solasaldia maiatzaren 15ean (asteazkena) 19:30ean Udal Liburutegi zaharreko sotoan.
maiatza
02
13
Hungariako poesigintza modernoan idazle garrantzitsua da Miklos Radnoti (1909-1944). Iñigo Aranbarrik bost poema euskaratu ditu haren gorazarrez. Kortars aldizkari abangoardista sortu zuen lagun batzuekin 1930ean. Radnotiren poemak konfiskatu eta epaitu egin zuten erlijio irain eta pornografia salaketapean. Lehen poema bilduma 1933an plazaratu zuen, Apollinaireren poemak itzuli zituen 1940an. Sarritan zigortu izan zuten lan behartuetara Mundu Gerraren aurkako protestetan parte hartzeagatik, eta 1944ko azaroaren 9an fusilatu egin zuten. Hemezortzi hilabete geroago, gorpua lurpetik ateratakoan, jakako patrikan kaier batean topatu zituzten azken poemak, Zazpigarren egloga eta beste zenbait.
Api
24
13
“Norbanakoaren eta taldearen arteko harremanari buruzkoak dira Elkartasun basatia liburuko poemak” adierazi du Oier Guillanek. “Tentsio hori sortzailea izaten da, batzuetan talka, beste batzuetan gatazka, baina baita ere maitasun adierazpena, elkartasun basatia”. Ostegunean jendaurrean aurkeztu aurretik, Elkartasun basatia osorik eskaintzen dizugu sarean. Poesiazko liburu bat da, baina teatroak bustita datorrena; pieza asko partiturak balira bezala konposaturik daude, interpretatuak izateko moduan ahotsez edo gorputzez. Lehen errezitaldia Donostian egingo du maiatzaren 9an, ondoren Larrabetzun ekainaren 1ean eta Oreretan ekainaren 7an.
