Telesforo Monzonen
zortzi poema inedito
Pariseko Avenue Marceau 11. zenbakian izan zuen erredakzioa Euzko Deya agerkariak 1937-1940 urteetan, eta hantxe baita ere Eusko Jaurlaritzak egoitza eta, beraz, bulegoa Telesforo Monzonek. Arteako Abertzaletasunaren Agiritegiko Iñaki Goioganak Koldo Izagirreri karpeta bat zabaldu dio: Euzko Deya-ko korrespondentzia. Gutunen artean mekanografiaturiko bederatzi poema azaldu dira, ez datarik ez sinadurarik, baina estiloak eta gaiek adierazten dute Telesforo Monzonenak zirela. Zortzi ineditoak dira. Ziur aski hauek izango dira idatzi zituen lehendabiziko poemak. |
La delación
Il baño lentxuago
Pikete'ko bat'i
Euskeldun dala igarrita
Mintza zayo Markiegi:
«Zapi au il ondoren
Nere odolez busti
Ta Aramayonara juan da
Eskeñiok apaizari»
Abiatu
Ura etxian arki
Negarrez agurtu ta eskeintza erakutsi
Zuri-zuri soñak dar-dar
«Ez naiz ni, dio, ez naiz ni»
Uka naian
Egia azaldu argi
Gure gazte itxutu, zapia ari jaurti
Ta apaiz odolak gorritu
Apaizan arpegi txuri
OHARRA: Markiegi, Jose Markiegi apaiza da, |
Ingratitud
Loyola jauregian
Euskal gudariak
Amaika andiki etxe aurrian
Urrutitik etorriak
Eskian omen datos
Ta es Aita Iñasiori
Belaunikaturik dagos
Otoitz abertzaliari
Batek naiko
Bere etxe saintzeko
Aingeru aietako pare bat gudari
Geienak dar-dar ta artian
Ango itzalpian lo toki
Sori aldatu
Egin onak astu
Ta atzoko aingeruak gaur zintzilizkatu
¿Ta aien gorputzen aurrian
Es al zerate ikaratu? |
Bestamerolli
Giputz konde jaun batek
Aita jabonero
Ta aundiki jayo es baidek
Andiki antza artzen zaill gero
Kondia'n jauregia
Koroiez dek orni
Bai zarrerako atian
Baita oi azpiko pix ontzi
Ta giputzak
Bai giñan garbitzen
Kondia aberastu jaboietak saltzen
«Galdera bat konde jauna
utziko ez al dit egiten»?
«Jaboi orrek
Bai al du alegija
Odol mantxak kentzen indar beresija?
Beorren eskuk, konde jauna
Ba dute jaboi premija.
|
Gernika'ko bat
Jaunak neure erria
Erri izana da
Gernika sutan utzija
Naiz, ta aren pian zendija
Baserritarrak doyas
Beyekin perira
Nexka ta amonak astoaz
Lurran emanak saltzera
Ez dira iñoiz
Etxera itzuliko
Zugaitz albon dagoz gaur lotan betiko
Or euskeldunen gorputzak
Hitler'en probetarako
Billa nabil
Bear bai dot jakin
Arrotzari deika geurian nor dabil
Gurasoz ta jaioterriz
Umesurtz nabela'ko egin |
Gorriekin
Komunistak gerala
Argi erakusteko
Gure erriko sakristaua
Ara emen gure arteko
Gorri utzak gerala
Argi erakusteko
Gure erriko sakristaua
Ara emen gure arteko
Abestutzen
Ba espada edo
Requien et Kirie dakiski ondo
Egunes Elizan bixi
Goiz ta illuntzian kampai jo
Txuri'k errin
Agertu orduko
Sakristiko leyotik anka ein bearko
Apaiza otoitzen gerata
Burgosko kartzelan dago |
Etzayak parkatu
Erriak ausi dira,
Baserriak ustu
Negarres euskel gurdija
Bilbo kaletan agertu
Morua atzetik dute
Egaski'k ortzian
Agure, andra, ganau ta ume
Mendi barrena igesian
Eta artian
Artxanda mendijan
Gudariak sutan atzera es naian
Euskal lur gutxi bai dute
Ta ura galtzeko sorian
Zer zaitugu
Gudari ala aingeru
Sutan il bearrak gorrotorik es du
Larrinaga atia iriki
Ta iltzalle bera askatu
|
Gosia
Langostak gaitza luke
Isanda arrain gorri
Ogi yaten kexka nuke
Esbaita nai ala txuri
Mantendu bearrian
Antziña'ko oroitzes
«Luzeru ta imperiu pian»
Anai illak goserik ez.
Lana ugari
Trintxerak iriki
Kartzelak altza ta zigor pian jarri
Lurrai koxk gose ba aiz ta
Malko edan ba aiz egarri
Kompexatu
Ta apaizak galdetu
Barau ta bigili ote nitun zaindu
«Bai jauna urte gusian,
Ta auxe bai Franco'n meritu» |
Sergatik?
Maroto ta Espartero
Besarkatu ziran
Estalin ta Hitler gero
Or nun gaur lagunak diran
Gu moruak iltzera
Zertarako eraman
Gero moruak etxera
Ekarri bear baziran
Jainko'n alde
Jaiki bazerate
Apaizak zergaitik erail dituzute
Arin zanak Elizari
Egiten al zion kalte?
«España una»
Zati bi'n urratu
«España grande y libre» arrotzari zaldu
Zuek gerra irabazi ta
Guk aurki Euzkadi azkatu |
Anai bi
(«Diñamiteru bi» poema argitaratuaren
lehen bertsioa)
Bidani plaza erdian
Inguruko nausi
Etxe argi zabal batian Zituk anai santu zar bi
Goizian Jauna artuta
Bexperak kantari
Lengo eraz jasten oituta
Sombrerodun pralle iruri
Parrokitan
Eskolak iriki
Kombentu aldareak urre gorriz orni
Apaizak aien aurrian
Irri-par goxo ugari
Fede dunak
Bidani'n agiri
Ta gure anai santu giltzapian jarri
Or nun Franco'k errenditu
Dinamiteru gorri bi |