uztailak
Mai 03 19
1919ko maiatzaren 3an jaio zen Pete Seeger kantari estatubatuarra. Mundu osoan oihartzun egiten du bere kantagintzak eta Euskal Herrian ere sonatuak izan ziren bere kantu eta aldarriak. Duela bost urte hil zenean 13 kantu euskaratu zituen Josu Landak eta Emailu batean eman genituen; beranduago, Harkaitz Canok ere 13 kantu euskaratu zituen Lou Topet kantariaren proiektu baterako. Pello Zubiriak Zaborra kantua euskaratu zuen 2003an.
Mai 02 19
Zu naiz ni zara izenburuarekin dator aurtengo Literaturia, maiatzaren 10etik 12ra bitartean Zarautzen. Jenisjoplin Uxue Alberdiren nobelaren jendaurreko irakurraldiarekin hasiko da Zarauzko Modelo aretoan maiatzaren 10ean, ostiral arratsaldean. Iñigo Astizen Manifestua iragarri dute gero egitarauan.
Larunbatean, egun osoan zehar Garoa liburudendan azken nobedadeak aurkeztuko dituzte idazle hauek: Patxi Zubizarreta, Ione Gorostarzu, Aintzane Usandizaga, Miren Amuriza, Miren Agur Meabe, Iñigo Astiz, Jose Luis Otamendi, Beñat Sarasola, Ainara Maia eta Miel Anjel Elustondo. Biharamunean berriz; Idea Vilariño eta Cesare Paveseren Munduko poesia kaierak, Mayi Peloti buruzko liburua edota Edu Zelaietaren Mundutik mundua aurkeztuko dira.
Anjel Lertxundi omenduko dute larunbat eguerdian Otto Pette eleberriaren 25. urteurrena ospatzeko, Patxi Santamariaren performancea eta brindisa txakolinarekin. Igandean berriz, Salbatore Mitxelenaren jaiotzaren 100. urteurrena dela eta solasean arituko dira Anjel Lertxundi eta Lourdes Otaegi maiatzaren 12an (igandea) 13:30ean Zarauzko Modelo aretoan.
Larunbatean goiz eta arratsaldez, eta igande goizean euskal argitaletxeen liburu azoka izango da Musika plazan. Literaturiaren egitarau osoa, hementxe.
Api 26 19
1937ko apirilaren 26an bonbardatu zuten Gernika. Eta idatzi zaio Gernikari. Idatzi dute euskal idazleek, eta idatzi ere munduan barrena. Faxisten bonbek suntsitutako Gernikan bertan atxilotu zuten Lauaxeta ere, handik lasterrera fusilatu Gasteizen. Gernikari idatzitakoak ekarri gura izan ditugu, gogoratu, eta irakurleari eskeini.
1987ko apirilean Susa aldizkariak Gernika ale berezia plazaratu zuen eta bertan Jose Luis Otamendik, Iñigo Aranbarrik, Mikel Antzak, Edorta Jimenez, Xabier Mendiguren edo Xabier Montoiak. Nazioarteko idazleen lanak euskaratu eta gerrari lotutako pasarte literarioak argitaratu zituzten.
Poetek Lauaxetari
Esteban Urkiaga Lauaxetari ere asko dira idatzi dioten poetak: Salbatore Mitxelena, Gabriel Aresti, Bernardo Atxaga, Ibon Sarasola, Xabier Montoia, Iñigo Aranbarri, Omar Nabarro, Koldo Izagirre eta bestek idatzitako poemak batuak dauzkagu Lauaxeta fusilatu zuteneko 80. urteurreneko albiste honetan.
Herioaren hegala
Iñigo Aranbarri idazleak hitzaldi berezia prestatu zuen 2012an Durangon burutu zen Literatura Eskolarako. Eta hitzaldia liburu bezala argitaratu zen gero. Isiltasunari ostutako testuak aipatzen ditu berak. Bonbapean sortutako literatura batzen du testuak. Munduan izan diren Durango eta Gernika ezberdinak.
Gunter Grass eta Eduardo Galeano
2015eko apirilaren 13an zendu dira bi idazle handi, Eduardo Galeano eta Gunter Grass. Hiltzeko egunaz gain, badute beste elementu komunik: biek izan zuten aipagai Gernikako bonbardaketa. Nire mendea liburuko pasarte batean Grassek, eta Ispiluak eta Boca del Tiempo liburuetako banatan Galeanok. Hementxe eskaintzen dizkizuegu hirurak.
Susako liburuetan
Xabier Montoiaren Gasteizko hondartzak liburuan Ikatza bezain beltz ipuina , Edorta Jimenezen Kilkerren hotsak nobela eta bereziki 9. kapitulua, Lutxo Egiaren Paperezko hegazkinak nobelan Gernikak protagonismo berezia du pasarte honetan. Koldo Izagirreren Parisen bizi naiz poema liburuko Bilbo horrela hasten da: erre dugula gernika / irratian peredika / beraiek eta hitleranoek / egin dutena erdika hegazkinak hor inguru / alarmek jo dute ulu / gernika ketan utzita orain / bilbo daukate helburu.
Api 25 19
Beste lau ipuin eskaintzen dizkigu ipuina.eus atariak, lau narrazio arras desberdin. Zaharrena Pedro Mari Otañorena da, Buenos Airesko La Baskonia aldizkarian argitaratua. Dirua ez irabaziagatik galgarri ez delakoan, bertsolaritzari utzi ezin dionaz dihardu Ahuntzak larrera ipuinean zizurkildarrak, amaieran ikaskizuna ekarrita ere, kontakizun modernoa izan daitekeen horretan. Klasikoagoa da Bingen Aizkibelena, 1917koa, euskal anai-arreben arteko gatazkan adiskidantzaren aldarria egin nahi duena, Iturmendiko zoroa. Lauaxetaren narrazioa dugu Betiko, 1932ko kontakizun soila, Euzkadi agerkarian publikatua, hondartzara egindako txango bat aitzakia, gizon-emakumeen harremanez diharduena. Poesian landu zuen modernotasuna gaiaren lanketan ageri ez duena, bidenabar esanda. Baina gaurkotasuna laugarrenean dugu, Laura Mintegiren Teresa narrazioan. 30 urteren ondoren egungotasunik galdu ez duena, espaloian kartoietan bizi den Teresaz eta haren bitartez jendartearen bazter batetaz diharduena, estiloz eta kontakeraz ausart.
Api 19 19
Beste behin, eta badira 36 edizio dagoeneko, Sarako idazleen biltzarra ospatuko da. Aurtengoan bi egun hartuko ditu biltzarrak Sarako kiroldegian eta bere liburuekin izango dira idazleak apirilaren 22an eta 23an. Ekitaldi sorta oparoa izango da astelehen eta asteartez eta besteak beste egitarauko zenbait saio ekarri ditugu hona. Itxaro Bordak eta Severine Dabadie argazkilariak Poema bat da herri hau liburua aurkeztuko dute Elkar argitaletxearen eskutik. Pamiela argitaletxeko nobedadeak aurkeztuko dituzte Juan Carlos Etxegoien Xamar eta Kepa Altonaga idazleek: Etxera bidean eta Douvoisin kapitainaren malura. Xabi Erkizia, Arantxa Iturbe eta Lucas Rullok berriz idazleen ahotsak bilduz sortutako Afoniak emanaldi berezia eskainiko dute. Itziar Madinak XXI. mendeko euskal literatura aztertuko du eta Euskal idazleen elkarteko Garbiñe Ubedak eta Peru Iparragirrek hitzaldi bana emango dute elkartearen izenean. Azkenik euskarazko irakurketa nola sustatu asmatzen saiatuko dira Lierni Arizaga kazetaria, Maider Bexagar liburuzaina, Peio D’Uhalt editorea, Lucien Etxezaharreta idazlea eta Maiatz argitaletxeko kidea eta Baionako Mediatekako Gilles Riviere liburuzaina.
Api 18 19
Datozen asteotan kaleratuko da Analfabetoa, Iñigo Astizen bigarren poema liburua. 2012an argitaratu zuen estreinakoa, Baita hondakinak ere. Orduko poemak oinarri hartuta, Hondakindegia eskaini zuen 2014an, Mikel Ayerberekin batera. Performancea ere izan zen errezital hartatik erreskatatu ditugu zortzi poemok:
Api 18 19
Parisko Andre Maria 1482 izenburuarekin argitaratu zen Victor Hugoren nobela 1931ko martxoaren 16an, aurrena hiru kapitulu kenduta eta urtebete geroago osorik. Lan honetan Notre Dame katedrala bipildu egiten da, eta aste honetako sutearen karietara 1997an Iñaki Azkunek Erein argitaletxean argiratu zuen euskarazko bertsioa ekarri gura izan dugu gogora.
Api 15 19
Apirilaren hasieran 25 urte bete dira Ruandako genozidioa abiatu zela. Hiru hilabetez, 800.000 pertsona hil zituzten tutsi eta hutuena baino areagokoa izan zen gatazkan, potentzia kolonialen baimenarekin. 1998an «Rwanda: écrire par devoir de mémoire» ekimena egin zuten 10 idazle afrikarrek, eta horren harira genozidioari buruzko lehen eleberria osatu zuen Boubacar Boris Diop idazle eta kazetari senegaldarrak: Murambi, le livre des ossements. Efemeridearen karietara, liburuko bi kapitulu dakartzagu, Mikel Elorzak euskaratuta.
Api 06 19
Duela 20 urte, Pasaiako Hiria saria irabazi eta eman zuen argitara bere lehen poema liburua Pello Otxotekok: Haraindiko begiradaren bila. Sendotu den poemagintza bideari hasiera emanda, gerora landu izan dituen eremu lirikoak agertzen dira lehen poemario honetan. Jose Luis Padronek liburuaren sarreran dioenez, “argiaren eta itzalaren irri-joku eta geldiezinezko pausuak erakusten dizkigu. Begiradaren argia eta itzala agertzen du. Egunero. Gauero. Eguna itzaldu aurretik. Gaua argitu aurretik”. Hemen du osorik, murgildu nahi duenak.
Mar 29 19
Bere garaiko eta geroko iritziek bat egiten dute Errose Bustintzak ipuinak egiteko duen trebetasuna goratzen. 1930eko hamarkadan, batik bat, eman zituen argitara aldizkarietan, 90era arte liburuan bildu ez zirenak. Haren Gizona gizontxo (Euzkadi, 1935) da ipuina.eus atariak martxoan eskaintzen dituen ipuinetarik bat, emakumezkoaren ahotsa ageri duena erabat gizonezko mundu batean, ipuinaren moraleja halakoa izanagatik ere. XIX. mendean hainbat lan eta egileren plataforma izan zen Euskal-Erria aldizkarian plazaratu zuen Karmelo Etxegaraik, 1888an, Malko bedeinkatuak, kostunbrismo beteko ipuina, estilo gozoan idatzia. El Bidasoa-n 1955ean argitara emana, Arrats gorri narrazioan 36ko gerra eta zehazki Irungo borroken inguruko kronika dagi idazten ez ezik margogintzan nabarmendutako Antonio Valverde Ayalde-k. 1972koa dugu azkena, urte hori izenburuan zeraman liburu kolektiboan argitaratua, Ibon Sarasolaren Oroitzapen desmemorituaren egunek II. Ipuingintza eta orokorrean gure literatura gaur egunera —gaietan, estiloan, pertsonaietan…—jauzia eman zuen garaikoa.
Mar 21 19
Uruguaiko “45ko Belaunaldia” deritzoneko poeta handienetako bat izan zen Idea Vilariño. Belaunaldi kide gizonezkoen (Juan Carlos Onetti, Mario Benedetti) gerizpean egona urtetan, poesia idazteko dohain berezia erakutsi zuen gaztetatik. Mota ugaritako poemak idatzi zituen, amodio eta desamodiozko poema ederretatik soslai sozialagoa duteneraino, baina bikaintasunez beti. Poeta ez ezik itzultzaile aparta izan zen halaber. Garazi Arrulak euskaratutako poemak bildu ditugu Idea Vilariñoren kaieran.
Mar 20 19
XX. mendeko idazle italiar handienetakoa, euskaraz sarrien itzuli den poetetako bat da Cesare Pavese. Oraingoan, lehen aldiz, hari dedikatutako euskarazko lehen poema-liburua da antologia hau. Bere garaian nagusi zen poesia italiar kriptikoaren aldean, askoz ere poesiagintza narratiboago bat garatu zuen, batez ere Lavorare estanca (Lan egiteak akitzen du) liburu erreferentziazkoan. Gerorako beste poemak amodiozkoagoak dira, eta horietako bat da ziur aski bere poema ezagunena: Etorriko dun heriotza hire begiz.
Ion Olano Carlosek ekarri ditu euskarara Cesare Paveseren poemak.
Mar 17 19
Literaturaren ildotik dator Lisipe bildumaren seigarren alea: Eider Rodriguezen Idazleen gorputzak. Beste arloetan bezala, literaturgintzan ere kanporatuak izan diren emakume idazleek denetariko estrategiak erabili izan dituzte debekatutako eremuak arakatzeko eta eraldatzeko, eta estrategia horiek guztiek emakumeen genealogia osatzen dute, ez bakarrik literaturarekin erlazioan, baizik eta gorputza eta, beraz, bizitza bizitzeko, imajinatzeko, irakurtzeko eta idazteko momentuan ere. Bost idazlerekin (Arantxa Urretabizkaia, Laura Mintegi, Miren Agur Meabe, Karmele Jaio eta Uxue Alberdi) izandako elkarrizketetan oinarritutako ikerketa lana.
(gehiago…)
Mar 14 19
Beñat Sarasolak Deklaratzekorik ez nobela aurkeztuko du martxoaren 15ean Donostiako Pandora tabernan (Txofre kalea, 2), Harkaitz Canok lagunduta. Puskatu ezin duen iraganaren zamarekin bizi da nobelako protagonista. Militante politiko inplikatua izana gaztetan, inplikazio horren kontrakarrean bizi nahi du orain, 90etako mundu gatazkatsu harekiko destaina azalduz. Ertz oso garratzeko protagonista dakarkigu Sarasolak bere lehenengo eleberrian, bere buruarekin eta inguruarekin bakean bizitzea lortzen ez duen pertsonaiaren bitartez egungo gizartearen erretratu bat eskainiz.
Mar 04 19
Lisipe bildumak bosgarren alea argitaratu du: Uxue Alberdik idatzitako Kontrako eztarritik. Hamabost emakume bertsolari elkarrizketatu ostean euren testigantzekin ondutako emaitza da liburua. Bertsolaritza praktika sozial bat da eta praktika sozialak oro dira gure garaiko botere harremanen dispositibo. Aski garbi ondoriozta daiteke hori elkarrizketatuen esanetatik. Espazio publikoak gizonenak diren honetan, emakumeen ikusgarritasuna gizonezkoen desiraren neurrira egina dela ageri da begien bistako.