Ira
12
02
1977ko irailaren 11an (Diada Nacional de Catalunya) Baietz astea gaizki bukatu saileko artikulua Koldo Izagirrek sinatu zuen, Juanba Berasategiren irudiekin; izenburua: Catalunya for you. Zeruko Argia aldizkariaren azalak, presoen alde Bilbon egindako manifestazioaren argazkia erakutsi zuen; eta barruan (besteak beste) Apala-rekin egindako elkarrizketa; eta Letek, Valverdek eta Raimonek Donostian egindako kantaldiari buruzko artikulu bat. Datorren astean irakurgai izango da: “Orain ere esango dute”, Ramon Saizarbitoria eta Koldo Izagirrerena.
Ira
05
02
1977ko irailaren 4an Baietz astea gaizki bukatu saila jarri zuen abian Zeruko Argia aldizkariak Madrilen pepinoak merke artikuluarekin. Bernardo Atxagak, Koldo Izagirrek, Ramon Saizarbitoriak eta Ibon Sarasolak elkarrekin sinatutako hura eskaintzen dizugu, faksimile eta guzti. Honelaxe zuen hasiera: “Hemen azpian zinatzen dugunok, erabateko akordioaren ondoren, astero Zeruko Argiako bazter honetan agertzea erabaki dugu, bakarka nahiz taldean. Baina, nork hasiera eman lanari taldetasuna galdu gabe! Elkar lan batekin aurkeztea pentsatu dugu”. Astekariaren 750. zenbakian, bestalde, Sacco eta Vanzetti-ri buruzko Joseba Sarrionandiaren artikulu bat agertu zen. Aurrerantzean “Baietz astea gaizki bukatu” saileko artikulu bana argitaratuko dugu astero.
Literatur Emailu honetarako hitzaurrea idatzi du Zeruko Argiako kazetaria zen Elixabete Garmendiak, kolaborazio haiek gogoratuz
Abu
29
02
Ernest Hemingwayren “Agurea eta itsasoa” (“The Old Man and the Sea”) Life aldizkariak argitaratu zuen lehen aldiz 1952ko irailaren lehenean, eta zazpi egun geroago irailaren 8an plazaratu zuen liburuan Scribner’s argitaletxeak. Gotzon Goenagaren itzulpenez argitaratu zen lehen aldiz euskaraz 1963an, Itxaropena argitaletxearen Kuliska Sortan. Hiru urte lehenago, 1960ko abuztuaren 21ean, Jose Artetxek Ernest Hemingwayrekin enkontrua egin zuen Donostiako Maria Cristina Hotelean, euskarazko argitalpenerako Hemingwayk egile eskubideak doan eman zitzan eskatze aldera. Honela izan zen solasaldia, Artetxek “Agurea ta itxasoa” liburuaren hitzaurrean kontatua: “Baimena ematen al dezu?” galdetu zion Artetxek Hemingwayri, eta idazleak erantzun: “Nik ez daukat ezer euskaldunen kontra. Ondo egiña al dago traduzioa?”; Artetxek: “Bai, oso ondo gañera”; eta Hemingwayk orduan: “Egizue ba nai dezutena. Nere abogaduari eskribitu akiozute”. Duela 50 urte argitaratutako “The Old Man and the Sea” (1952) nobelaren euskarazko lehen edizioa Agurea ta itxasoa (1963) osorik duzu hemen .
Abu
29
02
Duela 25 urte argitaratzen hasi zen Zeruko Argia euskal kazetaritza literarioak eman duen artikulu-sail gogoangarrienetarik bat, Koldo Izagirrek eta Ramon Saizarbitoriak elkarrekin idatzia: Baietz astea gaizki bukatu. 1977ko irailaren 4an abiatu zen sail hura, lehendabiziko kolaborazioa lau idazlek sinatua: Bernardo Atxaga, Koldo Izagirre, Ramon Saizarbitoria eta Ibon Sarasolak. Hurrengoak, ordea, Izagirre eta Saizarbitoriarenak izango ziren, 1977ko urriaren 16koa izan ezik (Atxagarena). Denera 29 artikulu argitaratu zituzten 1978ko maiatza bitartean: 24 “Baietz astea gaizki bukatu” izenpean eta 5 elkarrizketa “Gure pertsonaia pertsonalaren pertsonaltasuna” atalean. Urtebete geroago, 1979ko maiatzean, Oh! Euzkadi orri erraldoia agertu zen, 24 lagunek sinatua. Eta 1979ko ekainetik urrira Oh! Euzkadi saila Zeruko Argia astekarian. Ondoren, 1980ko maiatzean sortu zen Oh! Euzkadi aldizkaria, hamabost zenbaki plazaratu zituena lau urtetan.
Heldu den astetik aurrera eta datorren urteko maiatza bitartean, “Baietz astea gaizki bukatu” haietako bana eskainiko dizugu astero. Literatur Emailu honetan Joxan Elosegik gaur espresuki idatzitako sarrera bat duzu, orduko irakurle baten oroitzapen gisa.
Abu
15
02
Txistu y Tamboliñ… y este coño es mío izenburuarekin agertu dute zenbaki berria, paperezko argitalpenaren ordez orain Interneten bitartez. Txistu y Tamboliñ aldizkariak zazpi zenbaki eman zituen 1983tik 1993ra, eta harrezkero ez da besterik izan egundaino. Ale berriak Gioconda berezi bat dakar lehen orrialdean, aurreneko Txistu y Tamboliñen azaldutako poster huraxe bera hain zuzen ere. Poemak, narrazioak, atsotitzak, testu klasikoak (Jean Martin Hiribarren) irakurriko dituzu, eta zinema gidoi bat ere bai. Garai batean ohi zuten bezalaxe, euskarazko eta erdarazko lanak bilduko ditu literatur aldizkariak.
Abu
08
02
“Galop infernal” izenburuarekin 1852. urtean argitaratu ziren ustez Bilintxen bertso zaharrenak direnak. Honela kontatua du Antonio Zabalak: “Honoko bertso-sail honek bi zati ditu; lehenengoan (“Lagunkida fraternaleko galaiak beren damari”) aditzera ematen denez, inauteri batzuetarako paratua da; eta bigarrengoan (“Ziririkuak”)esaten denez, inauteri horietarako dantza-tokia eta abar prestatzen hasi zirenean, kontrarioren bat edo beste izan zuten Bilintx eta bere lagunek; baina hala ere ondo antolatu zituzten gauzak. Bertso hauek “Donostian Pio Barojaren moldiztegian (1852)” argitaratutako paper batetik ditugu. Paper hori Peñaflorida kondearen liburutegian omen zegoen, eta gure eskuetaraino Donostiako Juan Arbelaitz eta Tolosako Juan Jose Beloki jaunen bitartez etorri zen. Guk ezagutzen ditugunetan, hauek izango dira Bilintxen bertsorik zaharrenak. Hogeita bat urte zituen orduan”. Data honen aitzakian, Bilintxen bertso guztiak argitaratu ditugu sarean.
Abu
01
02
Maiatz literatur aldizkariak 20. urteurrena zenbaki berri batekin ospatu du. Antton Lukuren “Lurra” antzezlana eta ohiko idazle eta olerkarien sorkuntza lanak bildu dituzte: Eñaut Etxamendi, Peio Jorajuria, Mattin Irigoien, Luzien Etxezaharreta, Koldo Ameztoi, Jean Louis Davant, Itxaro Borda, Hasier Etxeberria eta Aurelia Arkotxaren testuak irakurriko dituzu. Eric Dicharry idazlearen itzulpenak eta, bereziki, Peio Jorajuriaren lehen olerkiak nabarmendu ditu Luzien Etxezaharreta editoreak. Maiatz elkarteak datorren urrian antolatuko ditu Baionan urteroko solasaldiak.
Uzt
25
02
Datorren uztailaren 28an, igandearekin joko dute "Urruti Jauregiko Peirot" pastorala Altzürükün, Zuberoan. Aurten Niko Etxart herritarra izan dute pastoralaren egilea. XVI. mendeko zalduna zen izan zen Peirot Urruti eta Frantziako gorteetan izan zituen bere kargurik handienak. Frantzietako gorteetatik bueltan Baionako Gaztelu Berriko gobernaria ere izan zen. Nafarroako Albret erregearen aldeko agertu zen Altzürüküko Urruti Jauregiko Peirot. Niko Etxarten jaioterrian 1907an jo zuten azken pastorala, eta maskarada anitz egin duten arren, ia ehun urte igaro behar izan dira pastorala berriz egin eta emateko.
EITBko guneak iaz jokatutako "Xiberoako makia" pastorala, Jean Louis Davantek idatzia, osorik eskaintzen du xiberueraz eta batuaz. Piarres Lartzabalek idatzitako "Aralar", 1971ko pastoral antzerako antzerkia ere badago www.teatroa.com-en. Patri Urkizuk Durangon pastoralen gainean eman hitzaldia biltzen du Plazara aldizkariak. Informazio gehiago, Aurki-n
Uzt
18
02
Ehun orrialdeko aldizkaria argitaratu du Apokaliftin elkarteak: Putz 15-16, ale bikoitza. Lau elkarrizketa dakartza: Patxi Irurzun, Belen Mijangos, Leopoldo Maria Panero eta Paddy Rekalderekin; azken honek Bukowskiren “Hau da Dylan Thomas hil zuena” eman du euskaraz. Ipuin eta poemen egileak, besteak beste: Manex Agirre, J.A. Roca, Enrike Letona, Pablo Sastre.
Uzt
18
02
Martzelino Soroa komediagilea hil zela 100 urte beteko dira uztailaren 20an. Donostiarra sortzez (1848), Ziburura ihes egin behar izan zuen Bigarren Karlistadan eta han “Iriyarena” zarzuela eman zuen 1876. urtean. “Anton Kaiku” obra idatzi zuen 1880an, 1882an argitaratu eta estreinatua. “Gabon” antzezlana 1880ko azaroaren 6an estreinatu zen Donostian. “Anton Kaiku” estreinatu zen 1882ko urtarrilaren 25ean. 1884an argitaratu zituen: “Hau ostatua!” eta “Alkate berria”. 1885ean argitaratu zituen “Lapurrak, lapurrak!”, “Beti oker” eta “Haizeak ekarri eta haizeak eraman”. 1886an “Barrenean harra” argitaratu zuen; urte bereko abenduaren 26an estreinatu zen “Urrutiko intxaurrak” (1887an argitaratua). 1888an “Gorgonioren estuasunak” (zarzuela). 1889an “Ezer ez eta festa”. 1894an “Hauek istiluak!”. 1894 eta 1895 urteetan bere artikuluak bildu zituen: “Azak eta nahaste”. 1899ko abenduaren 21ean “Ezer ez eta festa” estreinatu zen Donostian. Hil ondoren, 1907an “Baina zein naiz ni?” argitaratu zen (1909ko abenduaren 21ean estreinatua).
Goaz antzerki taldeak Martzelino Soroaren bi lan antzezten ari da aurten mendeurrenaren karietara: “Gabon” eta “Antton Kaiku”.
Uzt
04
02
Joseba Sarrionandiak 1985eko uztailaren 7an ihes egin zuen Martuteneko kartzelatik, igande honetan hamazazpi urte. Idazleak berak errezitaturiko poemak eskaintzen dizkizugu aste honetan, Hau da ene ondasun guzia disko-liburuan 1999an argitaratutako hamaseietatik sei, Esan Ozenki eta Txalaparta argitaletxeei esker. Liburu horretako zenbait poema gaztelaniaz, ingelesez, frantsesez eta alemanez ere badaude Interneten. Sarrionandiaren poema gehiago sarean: Gartzelako poemak (Susa, 1992); poema gehiago ere irakur ditzakezu Interneten. Esklabu erremintaria poema 25 hizkuntzatara itzulia dago jada.Fernando Pessoaren Marinela antzerki lana euskaratu zuen eta osorik da Teatroa.com gunean.
Eka
27
02
Gil de Paulesek egindako Zuku Festa aldizkariaren ondoren, testu erotikoak maite dituenak badu beste agerkari monografiko bat: “Pornolore, Larrugintzako Eskuliburua”. Honetan ere leku zabala daukate argazkiek, eta idatzizko eduki gehienak narrazioak dira (21 ipuin eta 2 poema). Jon Aranoren “Yopu zoriontsuak” hitzaurreaz aurkezturik dator, bi oharrez lagundua: “Aldizkari pornoetako parodia” eta Juan Martin Elexpururen apologia bat. Ipuinek ia beti dakarte aipurik: Jean Baudrillard, Catherine Tavel, Anais Nin, Charles Bukowski, Lou Reed, Guillaume Apollinaire… Azken orrialdean elkarrizketa: Iñaki Olaizolarekin, Pittilin Gorri dendakoa.
Eka
27
02
Jokin Urain eta Iñigo Aranbarri idazleek bi liburu berri argitaratu dituzte Susa argitaletxearen Amukoak bilduman. Jokin Urainek Isilik doaz urak liburua dakar 18 poemez; Uraini lehendik ezagutzen dizkiogu: Gatibu sortu nintzen ,”Adlotse” eta “Izaina”. Beagle itzuli zuan, Martin kronika idatzi du Iñigo Aranbarrik, Cabo Verdetik.
Susako Interneteko dendan liburu bat erosten duenari Amuko bat oparitzen zaio, eta dagoeneko 10 dira agertutako liburuak, beste inon topatu ezin direnak. Amukoak saileko egileak: Juan Luis Zabala, Jose Luis Otamendi, Edorta Jimenez, Koldo Izagirre, Xabier Gantzarain, Harkaitz Cano, Itxaro Borda, Pako Aristi, Jokin Urain eta Iñigo Aranbarri.
Eka
20
02
Xabier Izaga idazlea Gasteizen da 21 urteko erbestealdiaren ondoren. Poema liburu baten egilea da: Bart irakurtzeko gaur izkiriatua (Susa, 1998). Sun Tzu txinatarraren “Gerraren Antzea” euskaratu zuen (Txalaparta, 1995). Izagaren literatur artikuluak Gara egunkariaren Mugalari kultur gehigarrian irakurtzen ditugu.
Eka
20
02
Lauaxeta Gernikan berpiztu da 1997ko irailean, eta Julen Lamarain kazetaria ezagutuko du. Biek elkarrekin ibilbide luze bat egingo dute egungo Euskal Herrian barna. Agur, Euzkadi nobelan berpiztu zuen Lauxeta Juan Luis Zabala idazleak. Eta orain nobelaren bost kapituluak (Arrats Beheran, Mendietara, Bide Berriak, Ontzi-puntan soinutsik eta Hil ginenon hatsa) osorik irakur daitezke Susaren webgunean.
