Urt
17
06
Duela hogei urte hil zen, urtarrilaren 9an. Azken urteetan heriotza hartu zuen bere poemetan gai nagusitzat. Heriotza, bizitzari kantatzeko. Bizitza, Pragari (Txekia) abesteko. Pragan bizitzea, hango kaleak eta emakumeak izan ziren beretzat bizitzako ederrena. 1984. urtean Nobel saria eman zioten, baina beretzat ez ezik, belaunaldikide zituen beste idazleentzat ere (Konstantin Biebl, Frantisek Halas edota Vladimir Holan) bazen saria.
Urt
12
06
Urtarrilaren 16an 100 urte beteko dira Felipe Arrese Beitia hil zela jaioterrian bertan, Otxandion. Klasikoen Gordailuan aurrez bazen haren Ama euskeriaren liburu kantaria (1900), argitaratu zuen lehen bilduma mardula. Oraingoan, Asti-orduetako bertsozko lanak (1902), eta Aldizkarietan argitaratuak eta beste ere eskura dauzkazu eta, horrenbestez, Arrese Beitiaren hitz neurtuzko lan guztiak sarean dira: 400etik gora olerki eta bertso sail, 30.000 bertso lerro inguru. Zalantzarik gabe, euskal literaturak ezagutu duen poetarik jorienetakoa.
Urt
12
06
Literaturan toki berezia irabazia dauka Raymond Queneau idazleak, eta toki benetan bitxia Exercices de style bere liburuak. “Zergatik sortzen du halako zalaparta Exercices de style itzultzeak? Hain zuzen ere, itzulgarria ote den eztabaidan jarri izan delako” diosku Xabier Olarrak. Itzulgarria da, bai noski, eta euskaraz ere badugu, Olarrak berak euskaratua eta Igela argitaletxeak kaleratua. Liburuaren aurkezpena dela-eta, testua hurbilarazi nahi izan dugu eta hemen dauzkazue hala Xabier Olarrak liburuaz idatzitakoak nola liburua osatzen duten 100 ariketetarik batzuk. Raymon Queneau bideo formatoan: 1965. urtean eta 1951. urtean.
Urt
10
06
Grace Paley eta Angela Carter idazle handien ikasle. Columbiako Unibertsitatean literaturako irakasle. New Yorker, Art Forum eta Vanity Fair aldizkarietako kolaboratzaile. Bad-girl heroines deituriko korronteko ordezkari ezagunenetakoa, Next Generation belaunaldikoa. Bortitza eta probokatzailea idatzietan, deprabazio garaikidearen erretratua egiten duela diote kritikoek. Hotz uzten ez duten lanak dira Homesenak. Azkena, Things you should know bizitza modernorako gidaliburua.
Urt
05
06
Zaharrak berri, edo zaharrak zahar. Berri zahar, Klasikoen Gordailuak urte berria libururik zaharrenetarikoekin ospatzeko aukera ematen dizu. Oraingoan XVII. mendeko bost liburu erreferentziazko dituzu eskuragarri: Etxeberri Ziburukoaren Manual debozionezkoa, Argaiñaratzen Deboten brebiarioa, Gazteluzarren Egia katholikak, Haranbururen Debozino eskuarra, eta Harizmendiren Ama birjinaren ofizioa. Horiez gain, kronologikoki hain zaharrak izan gabe ere, antzinako euskal ondarearen beste erakusgarri bi: Baraziarten Meditazione tipiak eta Intxausperen Maria birjinaren hilabetia.
Urt
05
06
Bere eleberrietako istorioek eta batez ere estiloak iradokitzen duten sentiberatasuna osotasunean ageri da Joan Mari Irigoienen poemetan. 2002an kaleratu zuen Letra txikiaz bada ere (Elkar), etenik izan ez duen poemagintza baten azken emaitza zena: Hutsetik esperantzara (GAK, 1975), Denborak ez zuen nora (Elkar, 1989), Hautsa eta maitemina (Elkar, 1998). Irakurgai jarri dugu Joan Mari Irigoienen XX. Mendeko Poesia Kaiera.
Urt
03
06
Ezezagun bezain interesgarria Estoniako literatura. Idazle estoniarren lanak hainbat hizkuntzatara itzuliak izan diren arren, gurean ia ezezagunak izaten jarraitzen dute haietako gehienek. Jaan Kross, Jaan Kaplinski, Emil Tode dira entzutetsuenak. Baina hain ezagunak ez diren gehiago ere badira. Historiaren zamaren eta etorkizunak sortzen duen ilusio eta zalantzen artean idazten dute. Begirada bat Estoniako literaturari, distantziaren begiekin.
Urt
01
06
1906ko maiatzaren 23an hil zen Henrik Ibsen norvegiar idazlea. Antzerkigintzaren historian izen garrantzitsuenetakoa da Ibsenena, pertsonaien barne gatazkak marrazten maisua, XX. mendeko antzerkigintza modernora ezinbesteko zubia. Oraindik ere oso maiz taularatzen den egile honek hainbat obra ditu —Ostraat-eko Inger anderea, 1857; Brandes, 1866; Peer Gynt, 1867; Herriaren etsaia, 1882; Basa ahatea, 1884; Hildakoen artean itzarriko garenean, 1899—, baina zalantzarik gabe Andere-etxea da (Et Dukkehjem, 1879) bere obrarik ezagunena. Euskaraz ere irakur daitekeena, Jose Agirrek euskaratu eta Egan aldizkarian 1980-81eko aleetan kaleratu zena. Lehenago, hala ere, 60etan ere itzuli zen eta Jarrai antzerki taldeak 1965ean taularatu zuen. Ibsenen Mamuak izeneko lana ere euskaratua du —ez argitaratua, guk dakigula— Antonio M. Labaienek. Osorik irakur dezakezu orain, gaur eguneko grafiara ekarri dugun Andere-etxea.
Urt
01
06
Duela 100 urte, 1906ko maiatzaren 26an, jaio zen Hernanin Pedro Sarriegi, 1968an hil zena. Paper fabrika bateko langile, euskal kultura, dantza eta bereziki antzerkia zaletasun izan zituen eta eremuotan jardun zuen. Gehienak argitaratu gabeak (Antzertiren artxiboetan dauden makina-izkribuak), hainbat antzezlan idatzi zituen, denak ere estilo kostunbrista batekoak: Etxerako… nor? (1964) —Jarrai antzerki taldeak jokatu zuen—, Jokaldi txar bat (1966) —”Agora” saria—, Gazteak; Zauritutako lorea; Biotzaren neurria, 1965; Ama izaten lanak dira orratik eta Jose Mari’ren urre puskak. Azken honen testua eskaintzen dizuegu, idazkera gaurkotuta.
Abe
29
05
XX. mendeko literaturan erreferentzia, Arantxa Urretabizkaiaren poemek leiho berri bat zabaldu zuten euskal letren panoraman, bakarka poesia liburu bakarra plazaratu bazuen ere: Maitasunaren magalean (GAK, 1982). Ordurako Zergatik panpox (Hordago, 1979) kaleratua, bere jardunak segida izan du narratibaren arloan. Bere poemen bilduma bat dakar XX. mendeko Poesia Kaierak, hemen osorik eskaintzen dizueguna.
Abe
27
05
Ernesto Cardenal idazle nikaraguarrak munduko hainbat tribu eta etniaren adierazpen poetikoak jaso zituen Antologia de la poesia primitiva (Poesia primitiboaren antologia) liburuan. Liburu horretan, idazleak munduan barrena jaso zituen poemak daude; horietako asko idazlea Mexikon, AEBetan eta Europako hainbat herrialdetan bizi izandako garaietan bildutakotakoak dira. Poesia dena izan daitekeela dio Cardenalek.
Abe
22
05
Ohikoegiak ditugun gai idorretatik urrunduz, eta adin guztietako irakurleak gogoan harturik, Klasikoen Gordailuak literatur lan goxo zenbait eskaintzen bukatu nahi du aurtengo jarduna. Eta neguko arrats elurtsu luzez hornituta datorkigun urte amaierari aurre egiteko, zer egokiago eta dibertigarriago gaztetxoentzat Nemesio Etxanizen Arraldea ipui zarra (1923), Bitor Garitaonandiaren Ipuin laburrak (1922) edota Otxoluaren Bertolda eta Bertoldin ospetsua (1932) sutondoan irakurtzea baino? Eta klasikozale adinekoontzat, zer gogoangarriago Jean Martin Hiribarrenen Montebideoko berriak (1853) baino? Zer literarioago, zer barnekoiago Xabier Lizardiren Euskera andiki soiñekoz artikulu-bilduma (1922-1933) baino?
Abe
22
05
Narratibaren alorrean ezagutu genuen Joxe Austin Arrieta, Bidaia / Termitosti (Ustela, 1978) eta Abuztuaren 15eko bazkalondoa (GAK, 1979), baina 80ko hamarkadan poesia bereziki landu zuen: Arrotzarena neurtitz neurgabeak (GAK, 1983), Bertso-paper printzatuak (Elkar, 1986), Mintzoen mintzak (Elkar, 1989). Hizkuntzaren lanketa, erritmo eta neurrien jokoa, Susa argitaletxeak XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman kaleratu zuen Joxe Austin Arrietaren poemen antologia.
Abe
20
05
Ipar Amerikako idazlerik garrantzitsuenetako bat. Narrazioaren erritmoak eta tonuak ondoen ezagutzen dituen idazlea. Bere hamaikagarren liburua da aurton kaleratutako Runaway izenekoa. Zortzi ipuin ezberdin, zortzi protagonista ezberdin, zortzi ipuin ia antzeko gordetzen ditu liburuak. Tituluak barruan biltzen duenaren adierazgarri: ihesaldia, patua, laster, isiltasuna, desira, botereak eta abar.
Abe
15
05
Sentsibilidade berria ekarri zuen Amaia Lasaren poemagintzak 60etako urte haietan. Poesia sozialaren eta bestelako ereduen erdian, argi propioa piztu zuten ahots haren emakumezkotasunak, eta era berean izaera lirikoak. Poema bilduma, Hitz nahastuak eta Paradisuetan poemarioak argitaratu zituen 70eko hamarkadan, eta Susa argitaletxeak XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman kaleratu zuen haren lanen antologia bat. Hementxe duzu osorik.
