Urr
10
02
Dakigunez, bost aldizkari ezberdin argitaratu izan dira ETAko presoen kartzelaldiaren historian; denak eskuz idatzi, kopiatu eta eginak, eta ezkutuan banatuak. Sorian egin zen lehendabizikoa, “Aga” izenekoa 1979-1980 urteetan (laupabost zenbaki); Puerto de Santa Marían “Intxaurraga”, 1982-1983 urteetan (bizpahiru zenbaki); eta beste hirurak Herrera de la Manchan, 1985ean hasita: “Martxan” (1-moduloan), “Kixmi” (2-moduloan) eta “Halankarri” (3-moduloan). Aldizkari haietako zenbait pasarte irakurgai eman zituen Susa aldizkariaren 23-24 zenbakiak 1989an.
Urr
10
02
1937ko urriaren 11n agertu zen Espetxean aldizkariaren lehen zenbakia, Santoñako El Dueso kartzelan euskal presoek egina. 1941eko apirila bitartean 11 zenbaki sortu zituzten (4-6-8 orrialdekoak); estreinako bi zenbakiak Santoñan eginak, hurrengo bostak Bilboko Larrinagan, eta azken laurak Burgosen. Ia denak eskuz idatzi eta eginak izan ziren (azken hirurak Burgosko kartzelako inprimategia klandestinoki erabilita). Zenbaki bakoitzak bost bat kopia izaten zituen. Denera 61 artikulu eta poema argitaratu ziren aldizkariotan, 30 euskaraz eta 31 espainolez, izenperik gabeak. Aldizkariaren arduraduna Juan Ajuriagerra izan zen, eta idazleak: Luki Artetxe, Ander Arzelus “Luzear”, Sorazu, Lazkano… Inprimaketa eta kopien egileak: Pepe Verdes, Pio Hernandez, Joxe Mari Correa Goitia, Azkarate… Marrazkiak: Lucarini (eskultorea), Etxebarrieta, Uriarte… 12. zenbakia ere prestatua zuten, baina ez zuten burutu; testu haiek Verdes sendiak gorde zituen. Espetxean aldizkarien faksimilea Sabino Arana Fundazioak argitaratu zuen 1992an, eta ahituta dago edizioa. Iturria: Arantza Arzamendi (Espetxean 1937-1942 erakusketako liburutik, 1998).
Urr
08
02
Gure literaturaren aurrerapauso guztiak poesiak markatu zituen joan den mendean. Orixe, Lizardi, Lauaxeta, Mirande, Aresti gabe, esaterako, ezin konpreni liteke gure historia. Koldo Izagirrek apailatutako XX. Mendeko Poesia Kaierak bildumak, 40 poetaren antologia labur bana argitaratuta, 1.119 poema ekarri ditu: aldizkarietatik, ahitutako liburuetatik eta gaur egungoetatik.
2000ko ekainean abiatutako poesia bilduma 2002ko urrian amaiturik geratu da, lau agerralditan plazaratu ondoren. Agerraldi bakoitzean Koldo Izagirrek egindako aurkezpen hitzaldiak Interneten dauzkazu: Gure poeten piztiak (2002-10-04), Uraren bideak (2001-06-15), Gure poeten malkoa (2000-11-24) eta Errealitatearen arbola (2000-06-30).
Poeten gorazarre izan nahiko luke XX. Mendeko Poesia Kaierak bildumak, baina batez ere irakurleen zerbitzu. Gerraurreko klasikoak bezala, mende amaierako joera eta estilo aniztasuna jaso dituzte 40 kaierek. Idazle bakoitzari sarrera egin dio Koldo Izagirrek, bibliografia poetikoak eta diskografiak eman ditu; xehetasunok, liburuetan ez ezik, Susa argitaletxearen webgunean ere badituzu orain, zenbait poemarekin batera (batzuk errezitaturik entzungai).
Urr
03
02
Jose Agirre “Joxe Alkiza”, Patxi Altuna, Jose Luis Alvarez Enparantza “Txillardegi”, Dionisio Amundarain, Pierre Andiazabal, Agustin Apaolaza, Juan Apezetxea, Jose Luis Aperribai, Joxe Mari Aranalde, Jose Arregi, Jesus Mari Arrieta, Mikel Atxaga, Iñaki Beristain, Lukas Dorronsoro, Karmelo Etxenagusia, Eustasio Etxezarreta, Hiazinto Fernandorena, Felipe de Fuenterrabia, Juan Bizente Gallastegi, Jose Antonio Gandarias, Xalbador Garmendia, Martzelo Gaztañaga, Ramon Irizar, Emile Larre, Andoni Lekuona, Juan Mari Lekuona, Iñaki Mendiguren, Periko Nuñez, Frantzisko Olariaga, Jose Mari Otamendi, Txomin Peillen, Jose Mari Regillaga, Jose Mari Rementeria, Basilio Sarobe, Jose Mari Satrustegi, Enrike Zabala, Jabier Zubizarreta, Lorentzo Zugazaga eta Jose Luis Zurutuza ohorezko bazkide izendatuko ditu EIZIEk urriaren 4an Donostiako Miramar jauregian, eta ohorezko bazkideen lanekin “Itzulpen Antologia-3” liburua aurkeztuko dute. EIZIEk literatur itzulpengintzaren inguruko jardunaldiak antolatu ditu urriaren 2tik 4ra, Conseil Européen des Associations de Traducteurs Littéraires (CEATL) delakoak urriaren 4an eta 5ean Donostian egingo duen biltzar nagusiarekin bat.
Gainera, Senez aldizkariaren 24. zenbakia ere oraintxe argitaratu berri du EIZIEk.
Urr
03
02
Geu elkarteak irakurle klub bat abiarazi du Gasteizen, hilero liburu baten inguruan solasean aritzeko asmoz. Lehen bi ekitaldiak Hikaateneoan izango dira (Pintoreria kalea 13) arratsaldeko 20:00etan; urriaren 9an Hasier Etxeberriaren “Bost idazle berbetan” (argitaldaria: Alberdania) izango dute mintzagai, eta urriaren 30ean Natalia Ginzburgen “Hirira doan bidea” (argitaldaria: Igela). Doanekoa izango da beti sarrera, baina ezinbestekoa liburuak irakurrita joatea. Moderatzailea: Iban Zaldua.
Urr
03
02
Koldo Izagirrek eta Ramon Saizarbitoriak sinatu zuten 1977ko urriaren 2ko Baietz astea gaizki bukatu saileko artikulua. Bi zati berezi zituen: Euskal Univertsitas ala Univertsity? lehenik (Juanba Berasategiren marrazki batekin), ondoren Monzonen esneduna erne dabilela; eta amaieran, Tarradellasek esandako hitz batzuei aipamena. Zeruko Argia aldizkari barruan, besteak beste: Marc Legasseren eta Joseba Sarrionandiaren artikuluak. Datorren astean: “Pentsatzea ere ez da gutxi”.
Urr
03
02
Jon Mirande, Mikel Lasa, Joan Mari Irigoien, Joseba Sarrionandia, Tere Irastortza, Rafa Egiguren, Juan Kruz Igerabide, Jon Arano, Luigi Anselmi, Karlos Linazasoro eta Juanjo Olasagarre, 11 liburu berri hauekin XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduma osatu eta bukatu du Susa literatura argitaletxeak. Urriaren 4an (ostirala) goizeko 11:30etan izango da aurkezpena Donostiako Miramongo Arbelaitzenean.
2000ko ekainean abiatu zen Koldo Izagirrek apailatutako poesia bilduma hau, eta lau agerralditan 40 idazleren antologia labur bana argitaratu: poema hautatuak, bibliografia eta diskografia, Izagirreren sarrera banarekin. Gerraurreko klasikoak bezala, mende amaierako joera eta estilo aniztasuna jaso dute 40 kaierek, harik eta denera 2.500 orrialdeko argitalpena moldatu arte.
Ira
25
02
Zumaian 1914ko irailaren 18an jaio zen Balendiñe Albizu, eta 2002ko irailaren 20an hil. 36-39ko gerrari ihesi ibili zen Ondarroan, Mundakan eta Bilbon. Gernikako bonbardaketari buruzko poema da idatzi zuen lehena: Gernika sutan. Venezuelara joan zen 1940an; Euzkadi, Euzko Gaztedi, Sabindarra, Irrintzi aldizkarietan eman zituen bere lanak. 1972an Itxaropena argitaldariak plazaratu zion “Nere olerki txorta” liburua. Santi Onaindiak argitaratu zituen bere poema ia guztiak 1984an: “Olerkiak”. 1995ean itzuli zen erbestetik.
Elixabete Garmendiari zor diogu Balendiñe Albizuren biografia (Bidegileak bilduma, 1998), eta Literatur Emailu honetarako espresuki izkiriatu du artikulu hau idazleaz.
Ira
25
02
Gaztelupeko Hotsak disketxearen webguneak literaturari eskainitako tokia erakutsi berri du. Apoaren edertasuna disko liburuko hitzak dakartza (Koldo Izagirre), Dana lanbrotute ikustot ikuskariko poemak (Joseba Sarrionandia, Jose Luis Otamendi, Manuel Maria, Koldo Izagirre, Mikel Ibarguren eta Iñigo Aranbarri), eta Ibiltarixanak ikuskarian errezitatutakoak (Orixe, Iokin Zaitegi, Nemesio Etxaniz, Gabriel Aresti, Joxe Azurmendi, Koldo Izagirre, Joseba Sarrionandia, Xabier Montoia, Jose Luis Otamendi, Itxaro Borda, Iñigo Aranbarri, Rikardo Arregi Diaz de Heredia, Juanjo Olasagarre eta Miren Agur Meabe).
Ira
25
02
1977ko irailaren 25eko Baietz astea gaizki bukatu saileko artikulua Ramon Saizarbitoriak sinatu zuen, Esan beharrik ez dago izenburuarekin. Zeruko Argia aldizkariaren kontrazalean: Xabier Lete eta Lurdes Iriondoren argazkia eta eskuizkribua. Barruan, besteak beste: Antton Olariagaren Hormasprayko. Datorren astean: “Euskal Univertsitas ala Univertsity?” eta “Monzonen esneduna erne dabilela”.
Ira
25
02
Émile Zola 1902ko irailaren 28-29ko gauean hil zen, lo zegoelarik monoxido karbonikoz itota; askoren iritziz, idazlearen arerioek etxeko tximinia blokatu zuten pozoitu zedin. Urriaren 5ean ehortzi zuten Montmartre-ko hilerrian. Hiletan Anatole France idazleak esan zuen: “Giza kontzientziaren momentu bat izan zen Zola“. Idazlearen heriotzaren 100. urteurrenean, Iñigo Aranbarrik euskaraturik eskaintzen dizugu Émile Zolak 1898an L’Aurore aldizkarian argitaratutako Salatzen dut…! (“J’Accuse…!”) gutuna, Dreyfus aferako epai-akatsen eta gehiegikeria politikoen kontra.
XIX. mendeko Frantziako gizarte eta literatur giroa ilustratzeko, Joseba Sarrionandiaren Idazlegoa eta iraultza artikulua duzu irakurketaren lagungarri (“Marginalia”, 1988, Elkar).
Ira
19
02
Hegats aldizkariaren 30. zenbakia aurkeztu zuen Euskal Idazleen Elkarteak irailaren 11n Bilbon. Atal berri bi izango ditu Hegatsek hemendik aurrera: txosten monografikoa eta elkarrizketa bat. Salbador Garmendiari egin dio elkarrizketa Maite Gonzalez Esnalek; eta prosa zientifikoari buruzkoa da monografikoa, Eibarko iazko jardunaldietako bost hitzaldiz, idazle hauek sinatuak: Inaki Irazabalbeitia, Joxerra Etxebarria, J. Felix Tobar, Kepa Altonaga, eta elkarrekin Marian Iriarte, Jose M. Elortza eta Jesus M. Ugalde. Literatur bideak atalean ageri dira: Ibon Sarasolak euskaratutako Ausias Marchen Zazpi poema eta Josu Jimenez Maiaren Semearen hatsa narrazioa. Iruzkinetan Tere Irastortzak idatzi du Mikel Zabalaren Euskaldunak matxino (Matxinadak ulertzeko gida) liburuaz.
Ira
19
02
Jean Genet Beiruten zegoen 1982ko irailaren 15ean (duela 20 urte) armada israeldarra sartu zelarik: “Au petit matin, les chars israéliens étaient dans Beyrouth-ouest. Les regardant venir, je vis donc le premier char et les autres, quand ils passèrent près de l’ambassade de France“. Biharamunean hasita, hiru egunez, irailaren 16-17-18an gertatu ziren Libanoko Sabra eta Xatilako sarraskiak: 3.000 gorpu palestinar. Jean Genet Xatilara joan zen irailaren 19an, eta lau orduz egon zen izugarrikeria ikusten. Haren kronika idatzi zuen Revue d’études palestiniennes-en: “Quatre heures à Chatila”, Mikel Antzak euskaratua: Lau orduz Xatilan (Susa, 1991); osorik irakur dezakezu hemen. Ondoren, palestinarrek liburu handi bat egin zezan eskatu zioten Jean Geneti; 1983ko abuztuan idazten hasi zen “Le Captif amoureux”, 1986an argitaratu zena (Genet hil eta bost astera).
Irakurketa lagungarriak: Xatilatik Juanma Sarasola kazetariak sakailatze haren inguruko erreportaia eta testigantzak eman berri ditu Euskaldunon Egunkarian; Bestalde, osorik duzu sarean Imanol Murua Uriaren Palestina zauritua kronika liburua (Susa, 1998).
Ira
19
02
Ramon Saizarbitoriak eta Koldo Izagirrek sinatu zuten 1977ko irailaren 18ko Baietz astea gaizki bukatu saileko artikulua: Orain ere esango dute; Telesforo Monzonen hitz batzuekin hasi zuten: «”O estamos todos locos, o las consecuencias de lo que ha ocurrido el jueves en Donostia van a ser positivas” zioen Monzonek trajediaren biharamunean. Ados gaude jelkide zaharrarekin». Irailaren 8ko Donostiako manifestazioan istiluak izan ziren; Zeruko Argia aldizkariaren azala “Oportunitate galdua” izenburuarekin kaleratu zen (editoriala eta erreportaia). Kontrazalean: Uztapideren argazkia eta eskuizkribua. Barruan, besteak beste: Joseba Sarrionandiaren kronika Zinemaldiaz: “Festibal postfrankista”.
Datorren astekoa: “Esan beharrik ez dago”, Ramon Saizarbitoriarena.
Ira
12
02
Debate ugari izan da gure literaturan XX. mendean. Iñigo Aranbarrik eta Koldo Izagirrek egindako “Gerraurreko literatur kritika” liburuan (Labayru-1996), adibidez, gauza ederrak jakingo dituzu. Baina aste honetan beste bat ekarriko dugu akordura, duela 40 urtekoa. Igela aldizkariaren lehenengo zenbakia Parisen argitaratu (1962ko otsaila) eta hurrengo Enbatak (Baiona) artikulu bat plazaratu zuen kritika eginez. Igelaren 2. zenbakian (1962ko maiatza) Afrika Baionan hasten artikuluarekin erantzun zuen Txomin Peillenek. Enbatak berriro ekin zion eztabaidari, 1962ko irailean “Amélioration d’Igela” izenburuarekin. Eta Igelaren 4. zenbakian (1962ko urria) jarraitu zuen joan-etorriak, Txomin Peillenek eta Jon Mirandek elkarrekin sinatutako Igelak azken hitza bere idatzita.
