Urr
23
17
“Gaur egun ere poesia galegoz idazten jarraitzen bada, neurri batean bederen Rosalia de Castrori esker da”. Halaxe dakar Munduko Poesia Kaierak bilduman Rosalia de Castro poetaren hitzaurreak, eta zuzen esana da Galiziako literaturan ezinbesteko erreferentzia denari buruz. Susa argitaletxeak kaleratzen duen bilduman galegotik eginikako lehen itzulpena, Koldo Izagirrek egina, emakumearen bizimodua, lurra, herriaren miseriak, amodiozko penak eta beste kantatu zituen poetaren lana daukazue euskaraz irakurgai.
Urr
22
17
Japoniako XX. mendeko poeta handietako bat ekarri digu euskarara Hiromi Yoshidak: Chuya Nakahara. Susa argitaletxearen Munduko Poesia Kaierak bilduman argitaratu da, eta klasikoa eta modernoaren artean zubiak egiten asmatu zuen poeta dakarkigu. Sinbolista frantsesak japonierara itzuli zituen, eta bere poesiagintzan txertatu Japoniako tradizio poetikoarekin konbinatuz. Gaur 80 urte hil zen Nakahara —30 urte zeuzkala— euskaraz irakur daiteke, hemen.
Urr
19
17
1945ean aire bonbardaketen eragina bizi izan zuen Inge Müllerrek, 1925ean jaioterri eta 1966an heriotza leku izan zuen Berlinen, hondakin artean hiru egun harrapatua ere geratu zela. Gerraostean kazetari, idazkari… jardundako idazleak bere obrara ekarri zituen, besteak beste, gerra garaian eta Alemania suntsituan bizi izandako esperientziak, bere poemetara. Elena Martinez Rubiok haietako hamasei euskaratu ditu, eta hemen eskaintzen dizkizuegu.
Urr
11
17
Itu bandako kidea da Martin Bidaur, eta Lekore literatur aldizkarian irakurtzen dizkiogu bere lanak. Urriaren 10ean lehendabiziko liburua aurkeztu du: Itzulera, haurtzarotik gaztarora egindako bidaia poetiko bat: Okzitaniatik Euskal Herrira, hemendik Parisera, eta handik itzulera. Esperientzia intimo baten kontaketa egiten du Martin Bidaurrek, biltzeko oroitzapenak, bisitatzeko berriz lekuak, ulertzeko iragan nolabait hautsia, nahiz eta jakinaren gainean egon ia dena aldatuta eta ezberdin kausituko duela. Nork bere burua onartzetik datorren identitate bilaketaren hasiera da poemetan ageri duena.
Urr
05
17
Nagore Vargas du protagonista eta kontalaria Uxue Alberdiren nobela berriak; Jenisjoplin dauka izenburua, halaxe deitzen baitio bere aitak. Bihar, urriak 6, Donostian jendaurrean liburua aurkeztu aurretik osorik eskaintzen dizugu sarean. Baldintza makurrei aurre eginez zaildutakoa da Nagore, gaztaroa intentsitate handiz bizi izan dutenen grinarekin borrokatzera ohitua. Bilbora iritsi zenean hiri bat gatazkan zeukan deskubritzeko; zenbait iraultza eta abentura, engaiatzeko; gorputz bat, biolentziaren eta erotikaren artean jokoan jartzeko. 2010eko irailean, 28 urte dituela, Artxandan dago Libre irratiko hiru lagunekin, azken bilkura moduko bat antolatu dute, jakinaren gainean segika dituztela txakurrak, preso hartuko dituztela ziurrenik eta itxi egingo dutela irratia.
Ira
28
17
Carson McCullers hil zela 50 urte dira irailaren 29an, eta otsailean izan ziren 100 urte jaio zela. Gorka Arresek Jockeya ipuin laburra itzuli du, McCullersek 1941eko abuztuaren 23an The New Yorker agerkarian plazaratua eta hamar urte geroago The Ballad of the Sad Cafe bilduman txertatu zuena. Lehenago egin zen ezaguna McCullers, bi nobelarekin: Ehiztari bakarti bat da bihotza (1940) eta Begi urrekara bateko errainuak (1941), bigarren hau John Hustonek filmerako egokitua, Marlon Brando eta Elizabeth Taylor aktoreekin.
Ira
21
17
Idazle ezagutzen dugu, eragile ere bai, baina marrazkilari fina ere bazen Alfonso R. Castelao. Eta bere herriaren erretratu zorrotza egiteko baliatu zuen marrazkia, hitza baliatu zuen ber gisan. 1920an marrazki erakusketa bat egin zuen, Nos izenekoa, Galiziako herria azaltzen zuela marrazki eta oin-ohar moduan idatzitako komentarioetan. 1931n argitaratu zen liburu gisa, eta 1974an Jucar argitaletxeak egin zuen argitalpen bat, marrazki-albumarena, testuak Gabriel Arestik euskaratuta. Hemen eskaintzen dizuegu.
Ira
21
17
1969ko uztailaren 10ean hil zen Rikardo Arregi, auto istripuz, Bilbora Gabriel Arestirengana zihoala. Hileta elizkizuna Andoainen egin zen, egun batzuk geroago, eta ekitaldian hainbat lagunek hitza hartu zuten, Gabriel Arestik horien artean. Poema bat irakurri zuen, Auhenaren sentimendua, gerora Harrizko Herri Hau (Kriselu-Lur, 1970) liburuan argitaratu zuena. Poema irakurketa hori grabatu egin zuen Joseba Agirre Zugastik, eta orain ezagutu da grabazio hura. Gara egunkariak kaleratu du, eta hemen entzun dezakezu.
Ira
16
17
Jean Genet Beiruten zegoen 1982ko irailaren 15ean (duela 35 urte) armada israeldarra sartu zelarik: “Au petit matin, les chars israéliens étaient dans Beyrouth-ouest. Les regardant venir, je vis donc le premier char et les autres, quand ils passèrent près de l’ambassade de France“. Biharamunean hasita, hiru egunez, irailaren 16-17-18an gertatu ziren Libanoko Sabra eta Xatilako sarraskiak: 3.000 gorpu palestinar. Jean Genet Xatilara joan zen irailaren 19an, eta lau orduz egon zen izugarrikeria ikusten. Haren kronika idatzi zuen Revue d’études palestiniennes-en: “Quatre heures à Chatila”, Mikel Antzak euskaratua: Lau orduz Xatilan (Susa, 1991); osorik irakur dezakezu hemen. Ondoren, palestinarrek liburu handi bat egin zezan eskatu zioten Jean Geneti; 1983ko abuztuan idazten hasi zen “Le Captif amoureux”, 1986an argitaratu zena (Genet hil eta bost astera).
Ira
14
17
Disko ederra kaleratu zuen Txomin Artolak 1978an, autoprodukzioan, Belar hostoak izenekoa. Abesti gogoangarriak dituena. Eta tituluak berak aitortzen duenez, Walt Whitmanen Leaves of Grass (Belar-hostoak) poema-liburua da iturria. Liburuko zazpi poema euskaratu zituen Artolak, eta musikatu. Entzutez gozatzen dena bereziki, irakurgai duzu orain.
Ira
07
17
Euskaltzaindia-BBKren eleberri saria lortuta 2006an, hurrengo urtean argitaratu zen Arkitektoa lana, Txema Garcia-Viana Kartxi idazlearen orain arteko azken lana. Ihesi (Susa, 1986) poemarioarekin abiatu zuen bere ibilbidea Kartxik, eta narratibara jo zuen, ipuin-bilduma eta eleberrietara. Nobela beltz edo thrillerrak dira harenak, intriga ardatz dutenak, eta halakoa da Arkitektoa ere, Erdi Aroan Donostiara Gaztelatik iritsitako arkitekto baten istorioaren bitartez orduko gizartearen hainbat borroka eta gatazka erakusten dizkiguna, hizkuntza gozo eta bizi batean emana. Osorik eskaintzen dizuegu.
Abu
31
17
Charles Baudelaire zendu zela 150 urte bete dira abuztuaren 31n. Poeta erreferentziazkoa, « lirika modernoaren aita » kalifikatu du Xabier Bovedak gaur hemen eskaintzen dizkizuegun poemen aurkezpenean. Les Fleurs du Mal obra seinalatuko zortzi poema dakartzagu, Bovedak euskaratuak eta Idatz&Mintz aldizkariaren 56. zenbakian, 2014an, argia ikusi zutenak.
Abu
22
17
Poeta eta antzerkigile irlandar handia ekarri du euskarara, bere azken zenbakian, Idatz& Mintz aldizkariak. Irlandako herriarekiko idazle konprometitua, herri hartako kultura alorrean erreferentzia ezinbestekoa da William Butler Yeats. Xabier Bovedak haren ibilbideko liburuetatik aukeraketa egin eta hamar pieza argitaratu ditu, orain hemen aurkezten dizkizuegunak.
Abu
16
17
Amerikari berriro ere Amerika izaten uzteko aldarrikatzen zuen 1935ean Langston Hughes idazleak; ostera ere beltzena, indioena, pobreena… Ez du gaurkotasunik galdu Hughesen oihuak. XX. mendeko AEBetako ahots ezinbestekoa, herri soilaren, langilearen eta beltzaren aldarria bikain jaso zuena hala literaturan nola bestelako lanetan, Espainiako Gerran eta beste zenbait mugimendu politikoetan, poema hori eta beste dozena erdi itzuli dizkio Iñigo Astizek, hemen eskaintzen dizkizuegunak.
Abu
06
17
Bi poema liburu dakartzagu aste honetan, biak ere Patxi Ezkiagarenak. Poeta zela Ezkiaga esan zion kritikari batek bere lehen liburua, Beldur naiz, plazaratu zuenean, garaiko modatik kanpo ibiliagatik ere (80ko urteak ziren, poeta gazte askoren agerpen garaiak), poeta, eta poesian gehiago emango zuena. Eta eman du gehiago, bai horixe. Beldur naiz eta Aiodi herriko kantak bi lehen poemarioen ondotik, beste 15 plazaratu baititu Ezkiagak, gaurdanik irakurrita nabari denez, garapena izan duen ibilbide poetiko batean. Bere lehen biak irakur ditzakezue orain.
