Ots
23
06
Euskal Prentsaren Lanak izeneko webgunea jarri du abian Susa literatur argitaletxeak hemeroketa.eus. Euskal Herriko egunerokoetan (erdal egunkarietako osagarri gisa) eta aldizkako agerkarietan (astekari, hilabetekari eta abarretan) XIX. mendetik aurrera, euskal prentsaren bokazioaz azaldu den euskarazko edukiak jarri nahi ditu erabiltzaile guztien eskumenean, corpus hori ezagutu eta nahi bezala lantzeko aukera egon dadin. Euskal prentsa historikoaren errekuperazio eta berrargitalpenerako gune, lau publikaziorekin abiatu da: Euzkadi eta El Día egunkarien euskal orria (1931-1936), Eskualdun Ona agerkaria (1904-1907) eta Argia asterokoa. Osorik jarria dago Argia asterokoa, Gipuzkoako Foru Aldundiaren eskariz egindako lana, eta beraz 1921etik 1936ra bitartean agerkari garrantzitsu honen emaitzak ezagutu daitezke. Lan honen bitartez, oraingoz 8.700etik gora orrialde jarri dira on-line.
Urt
26
06
Martzelino Soroa Donostiako antzerkigile ezagunaren beste bost antzerki lan eskaini ditu euskaraz.netek osorik: Alkate berria; Baina zein naiz ni?; Barrenean harra; Hauek istiluak; Urrutiko intxaurrak. Era honetan euskal antzerki modernoaren sortzaile jotzen den egilearen 11 antzerki lan eta Baratzan izeneko elkarrizketa liburua jarri ditu dagoeneko irakurleen eskura.
Urt
19
06
2005ean aurkeztu genuen Klasikoen Gordailua, non euskal letretako hainbat testu eta liburu klasiko jarriak genituen on-line: 171 liburu, zehazki esateko, aurkeztu genuenean. 2005eko irailetik abendura bitarte handitzen joan gara kopuru hori, bi astean behin erantsitako liburuekin, eta honenbestez 325 dira Klasikoen Gordailuan kontsultagai dauden liburuak. Baina horretaz gain, estreina jarritako 171 liburuen fotokonposizio gutxieneko bat ere egin dugu, liburuetako edukia antolatuz, inprimatu nahi duenak irakurgai antolatua izan dezan. Dagoeneko Klasikoen Gordailuan jarri ditugu bertsio horiek, PDF formatuan, jendearen eskueran.
Aza
03
05
Presoen aldeko poesia irakurraldia burutu zen iragan urriaren 28an Donostiako Lugaritz kultur etxean. Bertan bildutako kulturgileek, azken urteetan espetxean sortutako testuak irakurri zituzten jendaurrean. Hona batu ditugu ekitaldiko testu guztiak, irakurri ziren ordenean emanak.
Urr
13
05
1985eko urriaren 11n, duela 20 urte, hil zen Habanan Alex La Guma idazle hegoafrikarra. ANCren ordezkaria zen Kuban. 1924an jaioa, idazletza eta militantzia politikoak uztartu zituen 1950etako eta 60etako Hego Afrikan. Hainbat aldiz espetxeratua, 1966an Londresa erbesteratu zen, eta bi jarduerei lotu hil zen arte. Berari buruzko artikulu ederra egin zuen Joseba Sarrionandiak Marginalia (Elkar, 1988) liburuan. Interesgarria Gabriel Arestirekiko egiten duen erreferentzia. Hurrengo urtean, Susak plazaratutako Bake zibila liburuan, idazleari buruzko datu batzuekin bere ipuin bat argitaratu zen, Kafea biderako, Eduardo Mataukok euskaratua. Apartheid gordina eguneroko bizimoduan txertatua maisuki jasotzen duena. Biak eskaintzen dizkigu.
Ira
29
05
Euskal Literatura Klasikoaren corpusa osatzeko xede aratzaz ez hain aspaldi ekindakoari segida ematera dator gaurkoan Klasikoen Gordailua, izan ere, gure letretan argi propioz nabarmendu diren bost autoreren idazlan berriak eskaintzen baititu dagoeneko amaraunean.
XVIII. eta XIX. mendeetako euskal letren suspertzaile izan zen Manuel (Garagorri) Larramendiren luma zorrotz-ironikoak sortutako Euskal testuak (1729-1766) aurkituko ditu sare-itsasturiak lehendabizi. Andoaindarraren kemenaren itzalpean zaletu zen Sebastian Mendibururen Jesusen bihotzaren debozioa (1747) (baita bigarren edizioan harekin batera argitaraturako Kongregazioko Reglak ere) eta Igande eta festegunetarako irakurraldiak (ca. 1775) ere eskura izango ditu gero liburutegi birtualeko saguak, prosa garai eta distiratsuan burutuak. Egungo prosatik hurbilago, Agirre Asteasukoaren Erakusaldiak izeneko obra mardularen 2. eta 3. liburukiak (1803-1823 bitartean idatziak) gorde-zabaltzen ditu halaber Gordailuak bere baitan.
Intsentsu-usaina zertxobait idargetzeko, Joanes Etxeberri “Sarakoa”ren 1718ko Lau-Urduri gomendiozko karta, edo guthuna duzu irakurgai, eta Joan Bautista Gamiz jesuita lego arabarraren (1696-1773) amodiozko “dabilcenchoac” (= “seguidillas”) eta bertsoak, Euskal Olerkiak estekaren atzean.
Ira
22
05
Literaturaren Zubitegian, idazlez idazle antolaturiko gunean, idazle bakoitzaren bibliografiaz gain, berak idatzitakoez gain alegia, berari buruz idatzitakoak jasotzen ere lana egina dugu. Literaturaren historia-liburu eta entziklopedietan jasotakoak bilduak genituen orain arte, egile bakoitzari buruzko informazioa eskainiz. Bibliografia pasiboa deitu izan diogu Aipamenak izenburupean datorren sail honi. Eta oraintsu Literaturaren Zubitegian egindako azken eguneraketan emendatu egin dugu sail hau, hain zuzen. Hainbat idazleri buruz idatzi izan diren lanak bildu eta digitalizatu ditugu, baina ez historia-liburu eta entziklopedietan datozenak, beraiek idatzitako liburuen hitzaurre, hitzatze, sarrera eta aurkezpenetan baizik. Beraien lanari egindako hurbilpen zehatzetan. Aldizkaritan agertutako hainbat artikulu edo monografia ere ekarri dugu. Gabriel Arestiren liburuei eginiko sarrerak, Axularren edizioei eginiko hitzaurreak, Kirikiñoren aurkezpenak, Lizardiz eta bere lanez idatzitako artikuluak, Joxe Azurmendirenak, Ramon Saizarbitoriarenak, Bitoriano Gandiagarenak… Horiei denei, bestalde, Joxemiel Bidadorrek Euskaldunon Egunkaria-ko Nafarkaria gehigarrian bost urtez (1995-2000) euskal idazleez plazaratutako 115 artikulu erantsi dizkiogu.
Eta honenbestez, 1.800etik gora dira Literaturaren Zubitegian irakur daitezkeen aipamenak.
Ira
22
05
Euskal literaturako testu klasikoen gordailuan liburu berriak gehituko ditugu hemendik eta urte amaiera bitarte. Guztira ia 60 liburu gehiago izango dira urte amaieran. Hamabostean behin; gaika, garaika edo autoreka lotutako liburuak gehituko dira Klasikoen Gordailua gure atarian.
Datorren astean, XVIII. eta XIX. mendeetako idazle Manuel Larramendiren liburuak, Sebastian Mendibururen obrak eta Agirre Asteasukoaren bi liburuki ere eskainiko ditugu. Azkenik Joan Bautista Gamizen Euskal Olerkiak ere sarean izango dira.
Ira
22
05
Orain ehun urte, 1905eko irailaren 23an jaio zen, Deban, Felix Markiegi idazlea: Markiegi’tar Peli. Ez dira asko 1946an Bahia Blancan (Argentina) zendutako autoreari ezagutzen zaizkion lanak. Dozena erdi poema aipatzen ditu Santi Onaindiak, moralistak lau eta bi Lizardiren heriotzan idazlearen omenez idatzitakoak; hemen aurkezten dizkizuegu denak. Eta bi antzerki lan. Eukaristiaren martiri lana Euzkadi egunkarian kaleratu zuen, 5 ataletan, 1935eko maiatzaren 1etik 7ra bitartean. 1936an, berriz, Lopez Mendizabalenean kaleratu zuen Seme hondatzailea izeneko antzerki-lana, irakaspen moralekoa berau ere, hitz neurtuz emana. Hau osorik irakur dezakezue.
Ira
15
05
1905eko irailaren 16an jaio zen Pragan, orain 100 urte, Vladimir Holan, txekierak XX. mendean izan duen poetarik handienetako bat. Duela 25 urte hil zen, 1980ko martxoaren 31n. Sinbolisten eraginpean idazten hasia, poesi liburu asko argitartu zituen, baina hala ere 1949an, bere lana aintzat ez hartzearekin eta orduko kultura giroarekin gogaituta, Kampako bere etxean bere burua ixtea erabaki zuen. Eta halaxe jardun, etxean, gizartetik bakartuta, hil zen arte, nahiz eta 60ko hamarkadatik aurrera izena eta sariak jasotzen hasi zen. Heriotza, hain zuzen ere, eta itxaropena, patua… ohiko gai unibertsalak dira Holanek poemetan darabiltzanak.
Euskarara Joseba Sarrionandiak itzuli zituen bere bost poema, Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak liburuan (Pamiela, 1985) kaleratuak (beste bat ere badakar liburuak, titulua ez bestea txekieraz datorrena). Hementxe dauzkazu.
Ira
15
05
Harri eta Herri liburuari 1964an, argitaratu zenean, egindako kritikarekin —hitzaren esanahirik zorrotzenean— hasi gara Zeruko Argia aldizkariko literatur kritikak on-line jartzen. Kritika bat baino gehiago dira eta baita erantzunak ere, Gabriel Aresti bera tartean, aldizkarian plazaratu zirenak. Kritikez gain, autore berriei buruzko artikuluak ere bai. Kritiken Hemerotekan eta Literaturaren Zubitegian, autore bakoitzari dagokion orrian, paratu ditugu batak eta besteak. 1980 bitartean gure literaturan giltzarri izan diren hainbat liburu eta autoreren kritikak eta artikuluak, polemika eta guzti maiz: Gabriel Aresti, Mikel Lasa, Rikardo Arregi, Xabier Lete, Joxe Azurmendi, Mikel Zarate, Joseba Zulaika, Patri Urkizu, Hartzabal, Anjel Lertxundi, Luis M. Mujika, Ramon Saizarbitoria, Koldo Izagirre, Bernardo Atxaga… Beren lehen liburuarekin haietarik gehienak. Kritika sinatzen ere, berorien izenak aurkituko dituzu sarritan.
1980tik aurrera talde berri batek hartu zuen aldizkariaren lema, Argia bilakatu zen Zeruko Argia, baina kritika lanak eta literatur kezkak segitu zuten. 1980ko hamarkadan euskal liburuaren inguruan eta literatur aldizkarien leherketarekin nabarmendu ziren egileak, sendotzen joan zirenak eta berriak, eta beren lanak aurkituko dituzu. Eta, noski, 80ko hamarkadako erdialdetik harik eta 1997an literatur-kritikak argitaratzeari utzi zion arte, plazaratutako lan gehienak. Alegia, 1964-1997 bitarteko gure literaturaren errepasoa, kritikagintzaren arloari dagokionez.
Argitaletxeen bilakaera ere ikus daiteke: Itxaropena, Kriselu, Gero, Lur, Jakin, Hordago, Ustela ageriko dira 60 eta 70etan, eta gerora haiei batuko Elkar, Erein, Susa, Baroja, Maiatz, Labayru, Pamiela, Alberdania eta beste hainbat…
Literaturaren Zubitegian eta Kritiken Hemerotekan irakur daitezke Zeruko Argian eta Argian argitaratu ziren 635 kritika.
Ira
08
05
Euskaraz.net atariak bi antzezlan jarri ditu sarean, Martzelino Soroa antzerkigile donostiarraren Gorgonioren estuasunak eta Jose Elizondok 1912an argitara emandako Alkate ona, ondoren Ebaristo Bustintza Kirikiñok, bizkaieraz Txomin arrayo izenarekin argitaratu zuena.
Ira
01
05
1990eko abenduaren 6an 1. zenbakia kaleratu eta 2003ko otsailaren 20an bortxaz itxi zuten arte, Euskaldunon Egunkariak euskal literaturen segimendua egin eta liburuen kritikak plazaratu zituen. Inoiz kritikaren bat idatzitakoez gain, liburuen kritika idaztea hainbatek zeregin finkotzat izan zuen: Amaia Iturbide, Ana Urkiza, Anjel Zelaieta, Edorta Jimenez, Jose Jabier Fernandez, Joxe Beristain, Juan Luis Zabala, Karlos Linazasoro, Karlos Zabala, Markos Zapiain, Miel Anjel Elustondo, Mikel Aldalur, Xabier Aldai. Eta noski, 90eko hamarkadako euskal literaturako liburu esanguratsu denei buruzko kritikarik agertu zen. Lehenengo laurak, adibidez, 1990eko abenduari dagozkionak, hauexek dituzu: Edorta Jimenezen Atoiuntzia, Imanol Irigoienen Argiaren barne-distantziak, Patxi Ezkiagaren Baladak eta Pablo Sastreren Kristalezko bularrak.
Literaturaren Zubitegian eta Kritiken Hemerotekan irakur daitezke Egunkarian argitaratu ziren 415 kritika. Literaturaren Zubitegian honenbestez 2.000tik gora dira jarri ditugun kritikak. Bestalde, eta azken eguneraketak egin eta gero, 719 dira webgunean dauden idazleak. Horietarik ia 300ek badute beren liburu baten kritikaren bat.
Ira
01
05
Euskaraz.netek beste lau testu gehitu dizkio Liburu digitalak bildumari: Gregorio Mujikak 1919an idatzitako Utzi beharko atal bateko barre antzerkia; Antonio Amundarainen Lore bat lohitan, Iztundek 1929an Donostian antzeztua, eta Zirt edo zart antzerki lanak; eta Dionisio Azkue Dunixik 1929an eman zuen Atzoko Donostia hitzaldia.
Abu
25
05
El Diario Vasco egunkariaren DVZabalik euskarazko gehigarrian hasia lehenagotik, 1992ko udazkenaz geroztik gaur arte jardun du —eta segitzen du— Felipe Juaristik liburuen kritikak egiten, euskarazko liburuen kritiken ardurarekin. Armiarma webgunean jarri ditugu El Diario Vasco egunkarian 1992tik 2001era bitartean argitaratutako 245 kritika, eta dagoeneko 1.300etik gora dira Literaturaren Zubitegian jasotako kritikak. Kritiken hemerotekara ere bildu ditugu.
