Mai
12
11
Maiatzaren 26tik ekainaren 2ra bitartean egitarau zabala dakar Oreretako Mikelazulo elkarteak Poesiaren 11. Asterako. Juan Ramon Makusoren Huntza hezur berritan errezitaldiarekin abiatuko da; bigarren egunean herrialde arabiarretako poemak irakurriko dituzte; maiatzaren 28an bi errezitaldi: Manex Agirreren Igo gora eta Jose Luis Otamendiren Bustilehorreko poemak; maiatzaren 29ko goizean mahai-ingurua eta arratsaldean irakurraldi irekia; eta amaitzeko, ekainaren 2an, Jon Benitoren Bulkada errezitaldia.
Mai
11
11
Julene Azpeitiak Burgosen irakasle ziharduela, 1949tik 1952ra bitartean idatzi zuen Amandriaren altzoan liburua, 100 ipuin laburrez osatua. Aurten 50 urte dira bilduma eder hura Kuliska Sortan argitaratu zela, eta gogoan dauzkagu Juan San Martinek hitzaurrean paratu zituen hitzok, 1961ean: “Urri dira euskaraz Amandriaren altzoan bezain liburu onak haurrentzat. Gehiago esango nuke: oraindik zentzura sartzeke dauden umeentzat ere euskara trakets eta baldarrean egindako liburuak ikusten ditugula, pedagogiaren funtsik gabe. Julenek bete digu hutsune handi bat”.
Mai
07
11
Rabindranath Tagore Kalkutan jaio zela 150 urte direla-eta hainbat ekitaldi badira Bangladesh eta Indian. Guk ere aitzakia hori baliatu dugu, idazle bengaliarrak 1892an idatzitako Chitrangada antzezlanaren itzulpena, Txitra, Balendin Aurre Apaizek 1962an Egan aldizkarian argitaratua digitalizatzeko eta teatro-testuak.com webgunean paratzeko.
Mai
05
11
Lehen Mundu Gerrako kronikengatik da ezaguna gure literaturan Jean Elizalde Zerbitzari; Eskualduna aldizkarian plazaratu zituen 13 zatitan, lehenengoa 1936ko abenduaren 25ean eta azkenengoa 1937ko abuztuaren 27an, eta Patri Urkizuk bildurik Alberdaniak berrargitaratu zituen 57a gerlan liburuan. Idatzi zituen baita ere Metsikorat izeneko kronika sail bat, olerkiak, ipuinak eta antzerkia. Jean Elizalde apaiza duela 50 urte hil zen Lekornen, 1961eko maiatzaren 5ean.
Mai
02
11
Spray du izenburua Paddy Rekalderen poema liburu berriak. Atariko kantuan poetak gaztigatzen digu memoria garela, “inoiz ixten ez den oroitzapen bilduma bat”, “zer garen zehazten digun akordu meta”. Eta ondoko gogorapenetan hiru gai hartzen ditu ardatz, tartekatuta agertzeko liburu osoan barrena: maitasuna eta maitaketa, gerra eta borroka, musika eta literatura. Spray maiatzaren 5ean aurkeztuko du jendaurrean, eta aurrerapen gisa eskaintzen dizkizugu bildumako hamar poema.
Api
23
11
Umezaro gogorra pasatakoa, 1909ko Aste Tragikoaren ondoren anarkismoan murgildua, Joan Salvat-Papasseit (1894-1924) poeta kataluniarra autodidakta, proletarioa eta abangoardiakoa izan zen. Haren antologia bat argitaratu zuen Koldo Izagirrek 1995ean Pamielarekin. Hitzaurreko hitz batzuk dira hauek: “Bere poesiaren indarrak egundaino iraun badu, inguruan dauzkan elementu errealistak modu guztiz libre eta berrian lotu zituelako da. Abangoardia egiten zuela jakin gabe zen poeta, berez zetorkion freskotasun ingenuo eta baikor batean”. Nova Cançó mugimenduari esker masa-poeta bihurtu zen Salvat-Papasseit. Saint Jordi eta Liburu Eguna dela aitzakia, poema antologia osorik eman dugu sarean.
Api
19
11
Joseba Sarrionandiak Manuel Bandeira (1986-1968) poeta brasildarraren antologia bat prestatu zuen 1999an, Pamiela argitaletxeak plazaratua. Apoak poemarekin oso ezagun egin zen Bandeira 1922an eta Libertinagem (1930) izan zen liburu estimatuena. Honela diosku Sarrionandiak hitzaurrean Bandeiraren ahotsari buruz: “Espero zuen heriotzari, Brasilgo jendeari eta eguneroko bizimoduari buruzko poema ederrak izkiriatzeko estilo apal bat moldatu zuen (…) gauza sinpleak atzeman eta, handiuste eta harrokeriarik gabe, samurtasunez adierazten zituen”.
Api
13
11
Bederatzi ipuineko bilduma da Txakur ingelesak, atzo bertan Lutxo Egiak aurkeztu zuena, Harkaitz Cano lagun zuela. Jendartean ikusezin bihurtu diren edo mundutik desagertzeko erabakia hartu duten pertsonaiak bizi dira orrialde hauetan: ihesi, ezkutuan, alderrai, deitura aldatuta, oharkabean, lanbro artean. Irakurri ahala desegin egiten diren biografietako hitzak eta itzalak dirudite Lutxo Egiaren kontakizunek. Liburua osorik eskaintzen dizugu sarean.
Api
05
11
Quebecen jaio zen Saul Bellow 1915ean, Errusiatik joandako gurasoen semea; bederatzi urte zituela aldatu ziren Chicagora. 1944an plazaratu zuen lehen nobela, oso ezaguna egin zen 1953an Augie March-en abenturak eleberriarekin eta Herzog (1964) izenekoa jotzen da bere lanik osoentzat. Vladimir Nabokovi erdipurdikoa iruditzen zitzaion Bellowen literatura, Martin Amisek esan izan du inoizko idazle amerikarrik onena zela. Juan Mari Mendizabalek euskarari ekarri zion Heldu orainari nobela laburra, 1956koa, aita-seme juduen arteko istorio komiko bezain maluros bat kontatzen duena, New Yorkeko Gloriana Hotelean. Saul Bellowek Nobel Saria hartu zuen 1976an eta duela sei urte hil zen apirilaren 5ean.
Mar
31
11
Parisen kazetari lanak egiten zituen Gabriel Garcia Marquezek El Espectador egunkariarentzat, Rojas Pinillaren diktadura militarrak periodikoa itxi zuenean. Dirurik gabe geratutako idazle gazteak nobela bat idazteari ekin zion. 1957ko urte hasieran Parisen amaitutako eleberria da Koronelari ez dio inork idazten (1961ean argitaratua). Gertakariak 1956an kokatu zituen, urritik abendura bitartean, Kolonbiako iparraldeko herrixka batean. Koronel zahar bat gutun baten zain dago, inoiz iritsiko ez den gerrako pentsioa itxaroten, berrogeita hamar urte pasa esperoan; ostiralero joaten da postara, baina ez dio inork idazten. Seme bakarra urtarrilean hil zuen Poliziak, orri klandestinoak banatzeagatik; hala ere borroka-oilar bat laga zion, eta hauxe bilakatuko da etxeko diru iturri… eta zerbait gehiago. Arturo Ripsteinek filma egin zuen 1999an.
Mar
29
11
Jose Antonio Arkotxa, izengoitiz Atxukale, orain mendebete jaio zen Mutrikun, 1911ko martxoaren 29an. Argia, El Dia eta Euzkadi agerkarietan plazaratu zituen bere lehen idazkiak. Gerra garaian preso hartu zuten, baina heriotzara zigortua izan arren, azken uneko indultuari esker etxeratu zen. Ondoren Ondarroan bizi izan zen berrogei urtez; Kresala elkarteko bultzagile eta antzezle jardun zuen, 16 obra idazteaz gainera. Egan aldizkarian 1957an argitaratutako Gabon-gabontzeta duzu haietako bat, Atxukaleren omenez orain teatro-testuak webgunean paratu duguna.
Mar
24
11
Marinel zahar batek eztei-festa batean kontatutako istorioa da Samuel Taylor Coleridge idazle ingelesaren Marinel zaharraren balada. Behinola hegoalderantz abiatu zelarik ontzi batean, galarren gupidagabe bat heldu zitzaien. Indar suntsitzaile haren erdian, hala ere, patu onaren txori albatrosa agertu zen eta berarekin hego haize lasaigarria ekarri zuen popa aldetik. Egun batzuk geroago ordea, zorte txarrez, marinelak hegaztia hil egin zuen balezta-geziz, eta harrezkero suertatutako atsekabeak jakingo ditugu. Balada hau 1798an argitaratu zen lehen aldiz Lyrical Ballads bilduman, Joseba Sarrionandiak euskaratu zuen 1995ean.
Mar
22
11
Oso gazterik hil zen Gurutz Sarasola Lotsati duela 75 urte, 1936ko martxoaren 22an, bere burua trenari botata Donostiako burdinazko zubian. El Día eta Euzkadi egunkarietan argitaratu zituen poema gehienak, 1935eko irailean hasita. El Dia agerkarian bertan, Lotsatiren liburua argitaratzear zegoela iragarri zuten bost egunez, 1936ko urtarrilaren 16tik 21era (“Lotsatiren olerkiak laster jarriko dira salgai”), baina ez zen halakorik gertatu. Jon Arano izan da haren lanez gehien arduratu dena, eta Alvaro Rabellik iaz Lotsatiri buruzko Ilunpetik argira liburua plazaratu zuen Alberdania etxearekin.
Mar
17
11
Egun Ukrainan den Brody hiri Galitziakoan jaio zen Joseph Roth 1894an. Alemanez idatzi izan zuen beti. Radetzkymarsch (1932) nobela da bere liburu ezagunena. Hitler kantziler egin zen egun berean Rothek ihes egin zuen Austriatik Frantziara eta Parisen hil zen 1939an. Matias Mugikak euskarara ekarri zizkigun Edale santuaren kondaira eta Hiltzaile baten aitormena (Igelak plazaratuak 2001ean eta 2003an), baina lehenago Edorta Mataukok itzuli zuen Leviatana (Susa, 1998), orain sarean osorik eskaintzen dizugun hauxe. Zortzi kapituluko nobela laburra da, Nissen Piczenik koral saltzailearen istorioa kontatzen duena. Lehen aldiz Der Korallenhändler izenburuarekin zatika agertu zuen 1934an Parisko aldizkari aleman batean, eta liburu moldez Roth hil ondoren 1940an atera zen Amsterdamen, haren azken liburu gehienak argitaratu ziren hirian.
Mar
15
11
1986ko martxoan, orain 25 urte agertu zuen Zintzhilik aldizkariak lehendabiziko zenbakia, Gasteizko Filologia fakultatean. Urte hartan bertan, abenduan, ekarri zuen bigarren zenbakia; eta ondoren urtero ale berri bana 1994 arte. Lan gehienak ikasleek eta irakasleek idatzitakoak ziren. Egileen artean (batzuetan ezizenez mozorroturik) idazle ezagun bilakatu direnak irakurriko dituzu: Andolin Eguzkitza, Miel Anjel Elustondo, Xabier Etxaniz Erle, Vicent Gil de Paules, Gerardo Markuleta, Lourdes Oñederra, Jose Luis Padron, Juan Luis Zabala, Iban Zaldua, Patxi Zubizarreta.
