irailak
Ots 05 04
Kronika gordina, ez ahaztekoa, ekarri zigun Argentinatik Alberto Barandiaranek 1998an, Susa argitaletxearekin: Ez zaigu ahaztu. Argentinako diktadura garaian jatorri euskalduneko hainbat lagunek pairatutakoen kronika latza, desagertuen mamua itsasoaren beste aldetik gureganaino aldatu zuen idazle eta kazetari nafarrak, kazetaritza, historia eta literatura ederki ezkontzen diren liburu batean. Osorik eskaintzen dizugu aste honetan.
Urt 29 04
Orain 75 urte, 1929ko urtarrilaren 31n, hil zen Mañarian Ebaristo Bustintza Kirikiño. 1866an Mañarian jaioa, Euskalzale eta Ibaizabal aldizkarietan jardun zuen XX. mende hasieran, eta Euzkadi aldizkarian, “Euzkel-Atala”ren arduradun. Hiru agerkariotan, nagusiki, plazaratu zituen ezagun egin duten narrazio eta kontakizunak: Abarrak. Berak jaso edo sortutako istorioak, xelebre edo umorezkoak gehienetan, hizkuntz eredu jaso baina era berean herrikoia baliatu zuen. Bera bizi zelarik plazaratu zen bere lehen narrazio bilduma, 1918an, gure literaturako klasikoa egin den liburua, hemen osorik eskaintzen dizuguna: Abarrak. Bera hil eta hurrengo urtean Bigarren Abarrak kaleratu zuen Jaungoiko-Zalek.
Urt 29 04
Ustela bildumako beste lan bat dakargu aste honetan osorik, Jose Luis Otamendiren Egunsenti biluzia. Bildumako 15. liburua, poemario ederra da, Iñaki Egañaren azal eta marrazkiz hornitua. Euskal poesigintzan izen eta toki berezia irabazia duen azpeitiarraren lehen poema liburua duzu, 1980ko abenduan plazaratua. Ustela bilduman bertan ere eman zituen besterik, hiru urte beranduago: Azken undinaren kaira. Gerora, Susa argitaletxearekin beste hiru poema-liburu argitaratu ditu: Zainetan murrailak (1987), Poza eta gero (1990) eta Lur bat zure minari (1995). 2000. urtean Jose Luis Otamendiren XX. mendeko poesia kaiera kaleratu zen.
Urt 22 04
Pedro Mari Otañoren bertso (olerki) liburua dakarkizugu aste honetan osorik. 1904an, orain 100 urte, Buenos Airesen argitaratua, bertsolari zizurkildarra bizi zela kaleratutako bakarra hauxe duzu. Hementxe irakurri ahalko dituzu bere bertso-sail ezagunenetako batzuk: Limosnatxo bat, Zazpiak bat, Amerikako panpetan…
Urt 15 04
Astindu ederra ekarri zion Ustela Sailak euskal literaturari, makina bat ate berri ireki balira bezala. Aste honetan osorik eskaintzen dizuegun liburua Ibon Sarasolaren narrazioa da, bildumako bigarrena, Joan eta Ane zigarro bat erretzen. 1977an argitaratua, zigarroa erre bitarteko bikotearen jarduna eta gehiago jasotzen du narrazioak, euskal literaturan garai hartan diferentea zen estiloan kontatua. Ibon Sarasolaren bigarren literatur lana izan zen hau, 1969an Poemagintza plazaratua baitzuen. Jarri Borodin-en Koartetoaren andantea, eta gozatu.
Urt 08 04
"Literaturarik gabeko herri bat, hizkuntzarik gabeko zerbaitengandik gertuegi dago, eta hizkuntzarik gabeko herri bat berriz, kulturarik gabeko herri batetatik gertuegi, ezerrezaren pare alegia". Horrela, hain gordin eta hain eder hasten da Pako Aristiren Narrazti ozena liburua. Sarrerako hitzak Ramon Etxezarretarenak dira, Azpeitiko Udaleko euskara arduraduna orduan, liburua argitaratzearen eragilea. 19 urterekin plazaratu zuen Narrazti ozena bere lehen lana Pako Aristik eta egun ia 30 libururen egilea da. Liburu honetan zazpi narrazio batu zituen: "Hots, hots! Lurrean oñok", "Loreak eta txinaurria", "Kakalerdoaren suizidioa", "Kasik Philippe bezala", "Tergalezko zine-kamera hutsa", "Opaizko dultzaina" eta "Moxalak Baigiren ortze gorrian".
Urt 01 04
1994ko urtarrilaren lehen egunean mexikar gerrilari multzo baten matxinadarekin esnatu zen mundua. EZLNk bere burua eta borroka ezagutzera eman zuen. Geroztik ezagun egin zaizkigu Marcos komandanteordearen idatziak eta esanak. 10 urte igaro dira baina gurean, Iñigo Aranbarrik Chiapasera abiatu, eta Zapataren oihana kronika liburua ekarri zigun 1997an. Orain osorik irakur dezakezu, gu ere Sua eta hitza altxamenduaren aldeko ospakizunetan murgildu garelako.
Abe 25 03
Poema liburua da aste honetan osorik dakarkizuguna, Kondairaren ihauterian. Jose Angel Irigarayren lehen poesia lana, 1978an kaleratu zuen Gipuzkoako Kutxarekin, 77an Irun Hiria literatur saria irabazi zuen obra baita hau. Bere lehen poema-liburua, gerora Bizi minaren olerkian eta Urdinkara plazaratu zituen, Kondairaren ihauterian obran hasitako bidea sendotuz: tradizio eta ohiturei begirada modernoa, kantuetarako joera… 2002an kaleratu du oraingoz azkena duen poema liburua: Joan-jinaren labirintoan.
Abe 18 03
Aste honetan osorik eskaintzen dizuegun liburua poema-liburu bikaina da: Joxe Azurmendiren Hitz berdeak. Liburu mardula, bost partetan zatitua, Azurmendiren garai eta estilo desberdinetako poemak biltzen ditu, Bitoriano Gandiagaren aurkezpenak argitzen duenez; 60ko hamarkadako ibilbide poetiko oso bat jasotzen du obrak. 1971n argitaratu zuen Arantzazuko argitaletxeak, eta Gandiagarenaz gain Juan San Martinen hitzaurrea ere badakar. XX. mendeko ahots oso inportantea ezaguzteko aukera paregabea.
Abe 04 03
Duela 150 urte, 1853ko abenduan, eman zuen argitara Jean Martin Hiribarrenek bere lanik ezagunena, Eskaldunak, 5.000 bat bertso-lerroz osaturiko poema. Azkainen 1810ean jaioa, hainbat lan idatzi zituen, euskaraz eta frantsesez, apaiz lapurtarrak. Hiru argitaratu zituen: Eskaldunak obraz gain, urte bereko Montebideoco berriac, Ameriketarako emigrazioaren aurkako kantuak, eta 1858ko Escaraz eguia, erlijioaren historia bat. Euskal Herriaren garai bateko agerpen osoa izan nahi duen poema luzea, osorik irakur dezakezu hemen.
Aza 27 03
2003ko azaroaren 25ean bete da Sabin Arana Goiriren heriotzaren mendeurrena. Politikako, gramatikako, historiako eta bestelako idazkiez gain, poemak ere idatzi zituen Arana Goirik, 33 haren lanen biltzaileek diotenez. Bere olerkien lehen bilduma Koldo Eleizaldek egin zuen eta 1919an eman argitara, Editorial Vasca-n, Olerkijak izenburuaz. 1980an, Sendoa argitaletxeak Arana Goiriren Obras Completas kaleratu zuen, eta bertan publikatu ziren poema guztiak, hala Eleizaldek jasotakoak nola bildu gabe utzi zituenak. Edizio horretan jaso bezala dakartzagu guk hona, Arana Goiriren olerki guztiak. 1982an, azkenik, Santi Onaindiak Arana Goiri’tar Sabin olerkari eman zuen argitara. Arana Goiriren poema guztiak dakartzagu, beraz, eta baita Koldo Eleizaldek 1919an egin zuen hitzaurrea eta Santi Onaindiak bere liburuan idatzitako sarrera.
Aza 20 03
Berria egunkaria sortu eta jarraian igandero narrazio bat irakurtzen hasi ginen. Anjel Lertxundik Wagner ekainaren 29an plazaratu ostean, Edorta Jimenezek Galdara kosmikoa, Itxaro Bordak Kurlo hegaletan, Pako Aristik Postaletan idatzitako ipuina, Felipe Juaristik Autobusa, Iban Zalduak Margolariarena, Gerardo Markuletak Señorita Espe eta andereño Itxaro, Harkaitz Canok Ogiaren konkista, Patxi Zubizarretak Ileak bainuontzian, Javi Cillerok Newscastle-ko tximinoak, Juan Kruz Igerabidek Izar ona, Juan Luis Zabalak Bizikleta andregai eta Xabier Mendiguren Elizegik Haur bat jolasean argitaratu zituzten igandeetako Hitzalean gehigarrian.
Aza 20 03
Aste honetan omenaldia jaso du Juan San Martin idazle eta kultur-eragile eibartarrak, eta horrekin bat, haren jarduera bat ekarri nahi izan dugu webgunera: poesia itzulpena. Prosa liburuez gain, poesia asko idatzitakoa da Juan San Martin Otsalar, eta asko eta ona euskaratutakoa. EHUk kaleratutako Giro gori / Tiempo ardiente (1954-1977) liburuan bildu ziren 1998an Juan San Martinen poemak. Artikulu argigarria idatzi berri du Joxe Azurmendik eibartarrari buruz. Itzulpenak ere asko egina da; guk hona haren lanaren atal bat ekarri nahi izan dugu: Olerti aldizkarian Bertolt Brecht idazle alemanari itzuli zizkionak.
Aza 20 03
1982ko irailekoa da Jon Iñaki Lasaren estreinako liburua, Alizia eta biok. Ustela Saileko azken aurrekoa, 18.a, poema-liburua da Lasarena. Iganaldia izenburuko hasiera-poemaren ondoren, “Alizia eta biok” izeneko saila dakar, zazpi poemarekin; eta gero “Ametsak direla? Fantasia dela?” izenburuko sailaren baitan gainontzeko poemak. Joxean Muñozek egina da azala.
Aza 13 03
1998ko azaroaren 15ean, orain bost urte, hil zen Federiko Krutwig. Hala euskalgintzan nola kulturgintzan XX. mendeko eragile handietako bat izana, gazterik lotu zitzaion euskalgintzari, gehienbat Euskaltzaindiaren bitartez. Bere lan filologiko eta politikoez gain (Vasconia), literaturaren alorrean ere izan zuen emaitzarik. Oso ezaguna ez zaion arloa, poesigintzarena, jaso nahi izan dugu, eta bere poemak ekarri ditugu gure liburutegi honetara.