Lastallaren 20.an
Santa Irene Birjin ta Martir
Portugalgoa

        1. Santa Irene jaio ze Portugalen kasta nobletik: Zue osaba bat bere Ama Eujeniaren anaia Abade an urbil zen konbentu batean, zeñek ezaundurik bere elleba Ireneren naturale ona, injenio, ta entendamentu andia, señalatu zio monje prinzipale bat deitua Remijio, erakusteko letrak eta birtuteak. Estudiatzen zue Irenek erretiraturik bere bi izeba ta berze donzella batzueki, eta bein sollik atratzen zire urtean erriko elizara S. Pedroren egunean. Elizara urbil bizi ze bere palazioan Britaldo heredero bakarra oraño ezkondu gabe. Ze Irene guzis eder agraziatua idurian ere, nola ariman ere bai. Ikusi zueneko Britaldok itsuturik Sartu zue alako amorea, ezi iduri zekio, etzela, ta etzeikela izan berze nior alakorik nion ere. Eta ura sollik nai zue, ura sollik pretenditzen zue beretako, baña arren erretiraturik bizitzeareki etzukelaik tratatu, ta ez logratu, nai bezain laster, afizione sobraz konsumitzen ze heriturik penaz, eta medikuek ezin kura, etxakinez kausa. Jangoikoaren errebelazios jakin zue Irenek, ta determinatu zue bisitatzea Jangoiko beraren inspirazios, ezi berze gisas etze ongi paratzea peligroan. Joan ze bada akonpanaturik jende honesto onratueki: mintzatu zio, ta deklaratu zio gaitza ta itsutasuna: konsejatu zio enpleatzea amorea Jangoikoan, eta bizitzea honestidade ta honra guzian; ta bere mintzaera ta itz sandueki utzi zue konsolaturik kontent, solamente obligatus sanda etzela afizionatuko berze niori. Oneki despeiturik au, ura gelditu ze kontent, eta sendatu ze laster.

        2. Kontentago itzuli ze sanda bere erretirora uztez ia bere iteko guzia zen Jangoikoareki sollik: baña etsai infernukoa, ezpaita lokartzen beñere, asi ze inzitatzen berze bat arrenganako tentazioeki: nor ori? Beraren Maestru proprioa, de manera ezi ia ezin disimulatus, asi ze deklaratzen berari bere pasionea. Sandak erreprehenditu zue fuerteki, nola zen arrazio. Gelditu ze ura alketurik, baña ez emendaturik: ta desesperatu, ta Jangoikoaren beldurra utzirik, ta amorea odiotan itzulirik zebila pensatzen nola mendekatu iras ta errabias, eta Santanasen inspirazios injeniatu zue ematea pobreari edari bat, zeñeki gelditu zen aunditurik sabela, ain nola balego aurdun. Famatu ze au, ta pensatu ze gaitzerat jendeen ertean Ireneren deshonre andiareki, naiz kulparik gabe. Britaldok aditurik, eta bere begis ikusirik ageri zen andidura, zer kolera egin zuen, nola explika? Bereala erresolbitu zue botatzea mundutik. Lan gau enkargatu zio soldado bati, zeñek goart emanik nola Joan zen gau batez Irene Maitinetara, ta andik gero ugalde-basterrera egitera an orazio bakantasunean Jangoikoai, libra zezan deshonre gartaik, nola zegon libre kulpatik, ortan zegolaik belauriko, soldadoak pasatu zio lepotik ezpata, eta utzirik ilik atorrutsean bota zue ugaldera, altxatzeko obeki maldadea. Argiturik biramona, etzutelaik aurkitzen bere bi izeba gaiek pensatu zute oan ote zen iges ezin sufritus infamia gura. Oh! zein sekreto barna diren Jangoikoaren juizioak! Eta nola uztentuen gaixtoen eskus iltzera onak, baña beti onez beraren aldetik!

        3. Bere osaba Abadea zegolaik suspenso aditzen zuenas ta agitzen zenas bere ellebareki, egiten zio orazio Jangoikoai, eta bere Majestadeak errebelatu zio agitu zen luzia, eta non aurkituko zuen gorputza. Predikatu zio jendeari zena zen bekala, eta formaturik prozesio bat, joan zire billa: eraman zute urek ia ugalde andi Tajo deitzen denera. Prozesioa ellegatu zelaik, erretiratu ze ugaldea zati batean, ta agertu zue orputz sandua ia paraturik kaja edo obia fabrikatuan Aingiruen eskus. Nai zute eraman andik, baña ezin mogitu zute niolatere: solamente artu zute zerbait errelikia, zeñeki obratu ziren anitz milagro. Milagro bat izan ze, ugalde erretiratu zena, etorzean prozesioa, gero itzultzerakoan artu baizue bere bidea estalis obia milagroskoa. Eta Eskalabis deitzen zen billa orai deitzen da Santaren Santa Irenen gorputz an dagonagatik. Biz bedeikatua Jangoikoa egitentuena sanduak asko maneras. Amen.