Agustuaren 10.an
San Lorenzo Martir

        1. Izan ze S. Lorenzo Española Araguako Huescan jaioa. Bere Aita Orenzio, Ama Pazienzia deitzen zire, eta Sandu zelebratzen dire. Nola joan zen Romara, eztakigu, bai izan zela an Arzediano; ta Elizako tesoroen Depositario. Ze Baleriano Enperadorearen denbora, zeñen manamendus preso eginik zeramatelaik Aita Sandua Xixto II, S. Lorenzo bidera atrarik asi zekio erraten inbidia sandu bateki, Nora doaie semea gabe Aita? Nora du prisa bere Ministroa gabe Sazerdote Sandua? Etzue orrek ofratzen beñere Sakrifizioa Ministrorik gabe. Bada zertan egin diot desplazer nik? Agian progatu nau bear ez bekalakoa? Progu in bez ia Eskojitu ninduen Ministro gauza dena, nori enkomendatu zidan administratzea Jaunaren odol preziosoa. Eta orai eznau naz lagun bere odolaren Sakrifizioan? Fiatu dida geiago dena, ta ezta nitas fiatzen gutiago denean? Pontifize Sanduak errespondatu zio, Etzaitut uzten nik, ene humea, ta ez errehusatzen zu, baizik ni zarra bekala martirio labur senzilloareki bear naiz bukatu: zuk gastea bekala izanen duzu pelea erruago, ta triunfoa gloriosoago. Irur egunen buruan segituko nauzu Sazerdotea ni zuk Diakonak. Bitarteo Elizako tesoroan barin bada deus, erreparti zazu pobreei den guzia.

        2. Oneki despeiturik Lorenzo, bereala asi ze ematen Kristio beartsuei zen guzia, nezesidadeen ariora. Sartu ze alargun baten etxean, zein deitzen baize Ziriaka padezitzen zuena burukomiñ fuerte bat, non zeuden altxaturik anitz eliza-gizon ta Kristio. Lenbiziko egin zuena ze urtikitzea aien oñetan, ta garbitzea bere eskus. Bereala esku gaiek paraturik Ziriakaren buruan zeñatus kendu zio buruko miña, ta eman guziei abasto limosna. Andik pasatu ze Narziso deitu baten etxera, non alaber zeuden berze anitz Kristio aflijiturik ikar ikar: Animatu; ta konsolatu zitue, ta guziei oroat garbiturik oñak, eman zio Bista itsu bati Kreszenzio deituari, zeñatus begietan guruzea, ta guziei limosna. Andik joan ze Nepozianoren kubila batera non zeuden altxaturik iruogei ta irur Kristio, ebeki oroat egin zue, ta Sazerdote bat Justino deitua aurkiturik an, errespeto ziola sazerdozioaren gradoari gorago baize berea baño, ezpaize baizik Diakon, bota zekio oñetara apatzeko. Justino ere bota ze apatzeko Lorenzori: ala biak egon zire belauriko porfian nork non apatu oñak. Azkeneko garaitu zue Lorenzok: eta alako obra onetan pasatu zue gaua prebenitus martiriora. Biramonean sentenziaturik S. Sixto zeramatelarik ebakitzera burua, S. Lorenzok lasterka bidean erdetxirik oius erraten zio, Ez nazala utzi ni, o ene Aita Sandua, zeren ezi enpleatutut Elizako ondasunak, orrek manatu bekala.

        3. Aiturik Ministroek ondasunen aipakundea, bereala arrapatu zute preso Lorenzo, ta kontu emanik, Enperadore kodiziosoa alegratu ze, eta utzi zue Lorenzo enkargaturik Hipolito deitu bati, eta onek sartu zue karzelean, non berze presoen ertean baize bat deitua Luzilio itsutu zena bere desgraziagatik negar egines. Animatu zitue guziak S. Lorenzok, eta itsuari konsejatu zio, sinetsi zezala Jesu Kristobaitan. Sinetsi ta bataiaturik errekobratu zue bista. Famaturik milagro gau, asko itsu joan zire karzelera, eta guziak argitu zitue Lorenzok guruzearen Señaleareki. Beraxturik Karzelzaia Hipolito prodijio gaieki asi ze mintzatzen amoltsu S. Lorenzori, ta eskatzen ager zezkiela tesoro altxatuak. Lorenzok arrezti, o Hipolito, erran zio, sinesten badu Jangoiko guzis poderoso, ta Jesu Kristo bere Seme bakarra baitan, nik ofrezitzen diot mostratzea tesoroak eta Bizitza Sekulakoa. Ala guti guti, errenditu zue sinestera, ta bataiatu ze, ta Jangoikoaren graziaz ikusten zitue bataiatzen zirenen arimak eder garbi alegre agraziatuak. Enperadoreak manatu zue ekartzeko bere presenziara Lorenzo. Hipolitok eman zio berria: Sanduak alegre errespondatu zio, Goazen, ezi orren eta neretako prestaturik dago glorian korona. Presentatu ondoan galdegin zio Enperadoreak elizako tesoroas: Sanduak astuzia sandu bateki errespondatu zio, ainberze antsia barin bazue Tesoroen, eman zezola irur egunen epea biltzeko, ta ekarriko zitiola. Kontent Enperadoreak utzi zue Hipolitoren kuidadora, etzekielaik kristiatu zela au: eta ala aisa biak zeizke eskapa: baña naiago zute il. O Jesusen amorea, zein fuertea zaren!

        4. Sanduak irur egun gaietan bildu zitue munduko pobre, malder, estropeatu, maingi, itsu, ta alako al zuzken guziak, ta paratu zitue biali zitioten karroetan tesoroen eramateko; ellegaturik palaziora erran zio Enperadoreai, ona non tuen elizako tesoroak: eben eskus seguratutugu an goiti Zeruan. Atrarik ikustera arrek ikusi zuelaik malderketa, Jangoikoak daki zer kolera, zer errabia artu zuen Lorenzoren kontra, niri onek eman bear dida alako txaskoa, eta egin alako burla? Bereala bereala biluxi, ta zatika onen aragi guziak burriñazko aztaparreki, eta ekarri ona ura tormentatzeko diren instrumentu guziak, entenda dezan pasatu beartuela guziak, ezpadida obeditzen. Ain sereno zego alaere Lorenzo, eta ala erran zio, gizon desbenturatua, uste du sarrarazi niri beldurra bere tormentueki? Bada nai dut entenda dezan, orrendako direla tormentu, ta enetako erregalo: mai gontan deseatu dut beti bazkaltzea, ta asetzea manjare gisa ebetas. Erran zio Enperadoreak, Lorenzo, ea entregazkik tesoro altxatuak, ta adora idoloak; ez pensa diru gaieki niork libratuko auela tormentuetaik. Errespondatu zio sereno Sanduak, ene tesoro ta diru libratuko nautenak ni dire Jangoikoaren piedadea ta miserikordia. Paratu zute airean dilindan, azotatu zute bergaeki, erre zizkiote saietsak burriñasko plantxa goritueki: suturik Tiranoa, sereno Sandua zego alde bat irri egiten arren furias, berze alde Jangoikoai ematen graziak, o ene Jaun ona Jesu Kristo, miserikordia nitas, ezpaitut ukatu, baizik konfesatu orren Majestadea. Zenbatenas iago pazienzia, koraje, ta gozo mostratzen zuen Sanduak, iago errabiatzen ze koleras Tiranoa, ustez Jangoikoaren grazia zena zen deabruen arte gaixtoa: I sorgina aiz, ta Sorginderiaz irri iten duk ene tormentues. Bada Jjuramentu iten diat, edo utzi bear dukela Kristoren fedea, edo pasatu ainberze tormentu nolakoak eztuen niork oraño pasatu. Errespondatu zio seguridade ta koraje andiareki, orren tormentuak akabatuko dire, ta nik eztiotet beldurrik Jesu Kristoren izenean. Egin bez nai duena, ta eztaiela neka. Furioso arrek azotarazi zue plomuzko azoteeki al guzia erru, iotzeko aragi guziak. Orazio egin zue bitartean S. Lorenzok Jangoikoai errezibi zezan bere arima. Aditu ze Boza bat Zerutik ziola, anitz iago ere pasatu bear zuela. Boza gau aditu zute Ministroek ta Juezak ere, ta erran zue oius, eztuzie ikusten, nola Demonioek faboratzen dioten Sakrilegogoni, ezpaitu ajolarik ez Jangoikoes, ez zuen Prinzipees, ezeta ere tormentu errues? Eta itsuturik iras edarazi zue katastan deskoiuntatzeko, ta txarrantxatzeko instrumentu tzorrotzes. Baña Martir gloriosoak aurpegi alegre ta biotz amoroso konfiatuareki zio, biz bedeikatua ene Jauna, ta ene Jesu Kristoren Aita, iten baitu ainberze miserikordia mereji eztuenareki. Bigu, Jauna, bere grazia, ezaun dezaten presente daudenek, eztituela desanparatzen bereak, baizik konsolatzen bear orduan. Biali zue Jangoikoak Aingeru bat alibia zezan Sandua, ta txukatu oial bateki izerdia ta llagaetaik zerion odola. An zegon soldado batek Roman deituak ikusi zue Aingeru gura, eta argiturik Zerutik eskatu zue bataiatzea; bataiatu ta iltze Martir.

        5. Etze kontent Tiranoa tormentatuas ainberze aldis; determinatu zue gau bat ososoa pasatzea tormentatzen berriro asko maneras. Ortako ekarrarazi zitue zegon lekura martirizatzeko instrumentu ikaragarri usatzen ziren guziak: Eta jarririk bere tribunalean galdegin zio, zer jendakitakoa zen. Ni naiz, errespondatu zio, Española, txipizututik Roman azia, bataiatua, ta erakutsia lege sanduan ta dibinoan. Dibinoa, dio ark, deitzen duk legea erakusten dikena burlatzen gure Jangoikoes ta tormentues? Sanduak, Ni Jesu Kristoren izenean ez naiz beldur tormentues. Tiranoak, bada ezpaduk sakrifikatu nai gure Jangoikoeri, gau guziau pasatu bear diat ire atormentatzen. Errespondatu zio Lorenzok, beras gau gau enetako gau ona izanen da, gau argia ta alegrea ene Jangoikoareki bateo. Azkenik Tirano kruelak prebeniarazi zue burriñasko goatze gisa bat, parrilla edo trilla bat jasi zezakena gorputza, eta pean garaturik brasak eta su lentoa, gañean Sankua erre pixpil zezaten Espazioreki gutibana. Berdugoek nzute guzia, manatu bekala: Prestaturik sua, ta trillak: biluxirik Sandua, guzia llagas betea, etzin zute añean piedaderik gabe. Zego Tiranoa begiak armaturik beira, turbioturik iras, agotik abuña zeriola: Berdugoak dilijent tenaza, ta burriñaeki zirikatzen sua: Presente zeudenak arriturik beiratzeas: Aingiruak Zeruko leioetaik beira alako ikusgarria: eta Sandua, pazienzia admirableareki enkomendatzen Jangoikoai, errezibi zezan sakrifizio gura atxon onetan: eta Jangoikoa zegokio asistitzen, triunfatzeko infernuagatik. Bitarteo Sanduak bere trillatik beiratus Tiranoai, erran zio, errerik dago ia alderdi bat, itzuli, eta asi daike jaten; ezi elizako tesoro naituenak eztitu arrapatuko, ezi pobreen eskus seguratu dire Zeruan. O Lorenzo gloriosoa! O Kristoren Soldado Baliente garaitu eztaikena! Da agian ori arriskoa sentidorik gabekoa? ez, ezi urin ta izerdi darionak suaren erruas mostratzen du sentitzen duela; baña Jesusen ganako amoreak sufriarazten dio guzia: barneko suak garaitzen du kanpoko sua: eta gloriaren esperanza gozoareki suabetzen zaizkio sugarrak. Ordua ellegatu zelaik itzuli ze Jaunagana, graziak ematentiot, Jauna, zeren sartzen nauen bere gloriako atariak barna. Erran ta despeitu zue arima, koronatzeko glorias Zeruan. Biramonean Hipolito ta Justino garrek ortzi zute gorputz Sandua anitz Kristioen Konpañian, barutus irur egun, ta gauak orazioan; ta irur egunen buruan zelebraturik Meza Justinok komekatu zitue ta despeitu guziak. Orai ez bekalako modua da au zelebratzeko ilaria. Martirio famatu gau agitu ze Agustuaren 10.an: Kristoren 261 urtean 257.an: Baleriano Enperadorearen zazpigarrenean. Sanduek asi ta eztakite akabatzen S. Lorenzoren laudarioetan. S. Leonek dio ezi zenbat honratu zen Jerusalen S. Estebanen martirioareki, ainberze honratu dela Roma S. Lorenzoreki. Eta zenbat España bere patria? Baña Ehza guzia honratu du anitz S. Lorenzok: eta Elizak ere honratzen du bera Bijilia, baru, oktabareki festa eginez &