Azaroaren 25.an
Santa Katalina Birjin ta Martir
Alexandriakoa

        1. S. Katalina Birjin ta Martir gloriosa jaio ze Ejiptoko Alexandrian jendaki errealetik, ederra guzis gorputzean, ederrago ariman, adornatzen zuela bere edertasuna honestidade garbiak, ta modestia perfektoak: eta guzien zimendu, edo koronatako entendamentu andiak, ta xakintasun admiragarriak Retorikan, filosofian, ta arte liberaletan, ezpaizue bere parerik. Ala Jangoikoaren graziareki bateo ellegatu ze ezauntzera Jentilen engañua ta erroreak, eta eztaikela izan baizik Jangoiko bat bizi ta egiaskoa, zenen gana antsiaturik eskatzen zio erakutsi zezon zuzenbidea. Ekilino Obispoak kontatzen du, ezi bataiatu baño len izan zuela amets edo bisione gisa gau; aparezitu zekiola Ama Birjina bere seme Jesus aur dibinoareki besotan; Amak semeari ofrezitzen ziola Katalina; eta semeak desetxatzen zuela bere ganik, etzela donzella gura ederra beraren begietan, zeren etzegon bataiaturik. Idatzarri ta itzuli zela berebaitan, eta nola ezpaize boba, logratu naiez Jesus onaren amorea ta grazia ona, bataiarazi zela, ta kristiatu. Gero berriro agertu zekiola Jesus nola len, eta egines anitz erregalo, karizia, ta fabore Ama Santisimaren, Aingiruen, ta sanduen presenzian artu zuela bere esposatako, ta paratu ziola señale erian erastun prezioso bat. Idatzarririk sandak aurkitu zuela bere erian erastuna, ta gelditu zela txoil agradeziturik eta amorosturik Jesus onas. Gañarakoa kontatzen dute Autoreek gisa ontan.

        2. Zelarik orienten, edo iruzkiaren sortaldean enperadore Maximino, (asi zena 306 urtean) publikarazi zue manamendu bat, etortzeko guziak beraren presenziara ofratzera sakrifizio arren Jangoikoei biziaren penan. Emezorzi urtetan zoeielaik Katalina, xakintsu guziei zerama abantalla xakintasunean. Ikusirik bada jendeketa ainberze nola bildu zen Alexandrian ofratzera sakrifizio Jangoiko falsuei, Demonio egiaskoei, ta gizon gaixto izanei Jangoiko egiaskoaren agrabiotan; nola tenplo ta aldare guziak zeuden beterik erres sakrifikatzen zirenes, jendeak itsuturik ignoranzias, ta enperadorea beira beterik banaglorias orgatik: sanda lastimaturik perdizio gartas, eta Jangoikoaren espirituas errebestiturik joan ze tenplora, non zegon enperadorea, eta lizenzia eskaturik mintzatzeko, presentatu ze alzinean, guziak zeudelaik beira admiraturik alako edertasunas, honestidade, modestia, ta serenidadeas, erran zio enperadoreari uts andia ta itsutasun fuertea agitzen zekiona ofratzean sakrifizio idolo banoei, ta gizon gaixto izanen iduriei, ta eramatean bere atzetik jende ignorantea, bear zuena berak desengañatu, ta zuzenbidean paratu: konbeni zekiona zela ezauntzea ta estimatzea Jangoiko bakar egiaskoa, kriatu zuena bera ta egin enperadore, ta guziok juzgatu bear gaituena, zein gu salbatzeagatik egin zen gizon, ta iltzen guruze batean, libratzeagatik gu eriotze eternotik &.

        3. Gelditu ze enperadorea suspenso guti bat itzik gabe, zer erran etzekiela; guti baten buruan mintzatu ze, orai utzi gaitzazu bukatzera sakrifizioa; gero aituko gara elkar. Eramanara zizue bere palaziora, eta itzuli zelaik galdegin zio, nor zara zu? Eta zer itz dire errantuzunak an egun? Errespondatu zue donzellak serena ta kortes, nere jenerazioa ongi ezauna da ziudade gontan: deitzen naiz Katalina: enpleatu naiz estudioetan neure denboran: baña zertas duten gloria ta sendagalla da izateas Kristioa, eta kontatzeas ene esposo Jesu Kristo Jangoiko ta gizon egiaskoa. Emendik asi ze ematen arrazio bere fedeas ta errelijioneas alako modestia, grazia, ta mintzaera xakintsu eleganteareki, ezi enperadorea zego xoraturik beira anberze grazia, ta aditzen arrazio ematen zituenen indarra, zeñei ezpaizezake berak erresponda: eta ezaundurik berea baño iagoko xakintasuna bear zela konbentzitzekos Katalina, manatu zue billatzeko, deitzeko, ta biltzeko arara bere Inperioan ziren xakintsu ta filosoforik andienak konbenzi zezaten, eta bitarteo detenitzeko bere palazioan sanda. Etze au deskuidatu enkomendatzeas Jangoikoai eman zezon grazia, defendatzeko beraren kausa.

        4. Bildu zire berrogeitamar Filosofo an, eta xakin zutelaik zertara ziren deituak, alketu bekala zire, iduriturik aien deshonre zela paratzea argumentatzen emasteki bateki, ezi nai adiña entendamentu ta xakintasun izan zezan, gero ere bide zuela emastekiaren entendamentu ta xakintasuna, ta on beroi aditzera eman ziote enperadoreai berai ere; baña alketuago zire gero, gelditu zirelaik etxakin zer erran. Presentatu zire sala andi batean, enperadorearen presenzian, berrogeitamar Filosofoak alde batetik, berze aldetik donzella bat emezorzi urtetakoa humil modesta begiak apal apala: an bildu ze korte guzia, an jendeketa andia, ikusteagatik ta aditzeagatik pelea gisa gura ain berri admiragarria, nola ainberze gizon eskojitu maestru famatuek bear zuten disputatu neska gaste garreki errelijionearen gain. Egia da, ezi orduko agertu zekio Jangoikoaren Aingirua, etzezala beldurrik izan, bere estudioen gañetik Jangoikoak emanen ziola argitasun ta mintzaera, konbenzitzeko guziak, ta ekartzeko egietafedearen ezaumentura; eta aiek ta berze anitz konbertituko zirela, ta ilen martir, eta bera ondorean. Oneki zego sanda serena ta animosa.

        5. Asi ze filosofo prinzipalena, guziek zeukatena lenbizikoa xakintasunean, asi ze mostratus begitartean ere desprezio iduri erraten, zara zu despreziatzentuzuna gure Jangoikoak itz atrebitueki? errespondatu zue grabe sosegu andiareki, ni naiz iten dutena ori, baña ez itz atrebitueki; baizik arrazio egiasko seguroeki. Filosofoa asi ze probatu naiez beren Jangoiko deituen errealidadea lengo Poetek eman zitioten izen ta laudario bano gaieki: eta Kristo etzeikela izan Jangoiko, zeren guruzifikatu zuten, eta ezpaitute aipatzen filosofo ta Poetek beren libruetan. Nai adiña erran ondoan arrek, asi ze Katalina desegiten arren argumentu guziak klaroki, nola telarañak eskobareki, nola iluntasunak argiareki. Progatu zue arrazio klaroes, eztaikela izan, baizik Jangoiko bat, gauza guzien prinzipio ta fin, kriatutuena zeruak, ta lurra, ta ebetan den guzia, gobernatzen duena iruzkia argitzeko guri, denbora, ta gauza guzien goraberak: dela preziso izatea Jangoiko gau pensa daiken ta eztaiken gauzarik obena, garbiena, sanduena, faltarik ta sobrarik eztuena, ta eztukena; nola aien Jangoiko deituek, zeñetaik batzuk ziren Demonioak gaixtoak gaizkiegilleak gure galmendea nai dutenak, berze batzuk gizonki ta emasteki izanak urdeak, ordiak, asarreak, milla gaixtakeria egin ta egiten dutenak, nola kontatzen duten aien Poetaek berek, ta nolakorik eztagokion Jangoiko egiaskoari niolatere, ezeta gizon prestu bati ere. Gure Jangoikoa on izanez, ta guri ongi egin naiez egin zela gizon deitzen dena Jesu Kristo, ta eman ziola justiziari satisfakzio gure partez, eta libratzeagatik gu betiroko perdiziotik, bera utzi zela iltzera guruzean gure amazale salbazale fiadore ta pagadore atrarik: eta naiz etzuten aipatu aien Poeta banoek, baña aipatu zutela Profeta sanduek, ta Sibila famatuek, zein beneratzen zuzten berek ere nola emasteki argituak Espiritu sanduaganik, erran zutenak len ta lendanik klaro eder agitu zena gero Jesu Kristoreki guzia berex.

        6. Filosofo gura len ain bano aundi ze ona, gelditu ze arras konbenziturik egietafedeas sandak erranas: ezaundurik Jangoikoa mintzatzen zela arren agos errenditu ze, ta konfesatu zue egia ziola, ta etzeikela deus erran kontra arrazioreki. Arritu ze enperadorea, eta manatu ziote berzeei atra zeizela kontra: baña aiek ziote desengañatu zirela artan guziak, ta etzutela zer erreplikatu. Zela klaro, eztela baizik Jangoiko bat, zein baita Jesu Kristo, S. Katalinak konfesatzen ta adoratzen zuena, ta berek arreki konfesatzen ta adoratzen zutela. Eztaike explika enperadoreak egin zuen kolera: manatu zue bereala bereala itxekitzeko hogera andi bat, artan erretzeko berrogeitamarrak. Itxeki ze hogera, ta ikusirik aiek bota zire guziak sandaren oñetara eskatus humil, logra zezotela Jangoikoaganik beren bekatuen barkamendua, zeudelaik ia prest gogotik errezibitzeko bataioa, al baleike. Sanda gozosa guzis, beiratus egiatafedea triunfante, eta xakintsu gaiek, len gezurrez, orai egiaz zirela jakintsu ezaundus Jesu Kristo, ta beragatik bizia eman naiez, mintzatu zekiote amorosa kariño andiareki konsolatus, animatus, ta seguratus ezi Jaun onak barkatzen ziotela, eta se gura izanen zela bataio gisa garbitzeko arimak, igateko zuzen zuzenean ikustera bere Majestadea bere glorian, non bereala aurkituko ziren koronaturik korona gloriakoas, non andik guti berak ere uste zuen aurkitu emanez elkarri zori onak, eta Jangoikoari graziak. Animaturik itz ebeki, zeñatus guruzearen señaleareki, ta inbokatus Jesu Kristo gogotik anitz aldis, bota zuzte sugarretan, non laster despeitu zuzte arimak. Gero Kristioek sekretoan joan ta aurkitu zuzte gorputzak oso mellarik gabe bilo bat ere falta etzela. Milagro goneki adiarazi zue Jangoikoak, zenbat kuadratu zekion aien sakrifizio gura, eta anitz Jentil konbertitu zire: Eta nork erran, zein kontent gloriosa gelditu zen S. Katalina? Eta nork etzue ontan guzian ezaundu bear errelijione Kristioaren egietafedea?

        7. Baña enperadorea errenditu bearrean itzuli ze furoso ta rabioso Kristoren kontra. Nailuke itzularazi sanda tontoak bere opinionera, lastimatzen zela ilarazteas donzella bat ain eder agraziatua, ta jakintsua. Asi zekio amoltsu kariño-iduri, ta promesa andieki, beraxtu naiez petxo baliente gura: beraren Aita izanen zela, ta eginen ziola bere odoreas zezaken on guzia. Baña enperadore obeagokoak Jesus onak amorostu zio lendanik bere biotz noblea, ta etzego ustekotan esposo dibinoa. Ikurisik banoan nekatzen zela, begitartea buztindurik erraten dio asarre, progarazikotiola tormentu diren kruel erruenak. Sandak serena, egin bez nai duen guzia, ezi orren tormentuak, direnak direla, akabatuko dire, eta aien premioa betirokoa izanen da: eta konfiatzen dut Jangoikoan, ezi orren etxeko jende anitz sal batuko dela, ni nai zela medio. Au zio sandak, ta agindu zio Jangoikoak, sarri ikusko den bekala. Tirano kruelak azotarazi zue gorputz guzitik berga zimalleki sanda preziosa. Bi ordus egon zire berdugoak deskargatzen azotukaldiak furia lotsagarriareki aragi sandu gaietan odola zeriola alde guzietaik, eta presente zeudenei negarrak begietaik lastimas. Sanda zego berriz ain konstante animosa, nola balitz peña edo bronzezkoa, baña zauriek ta odol zerionak ziote zela aragiskoa. Noizerebait aterturik sarrarazi zue karzel ilun batean asko guardiaeki manaturik biziaren penan ez eramateko niork ere alimenturik, akaba zeien an. Baña Jangoikoak biali zitio Aingiruak bisitatzera ta konsolatzera; eta uso bat ekartzen ziona egunoro sustentu bear zuena. Enperadorearen Andrea ere aditurik ziotena arren edertasunas eta grazias joan zekio bisitatzera karzelean gauaz akonpañaturik kapitan bateki ta zenbait soldadoeki. Sandaren itzak aditus gelditu ze enperatriza ain afizionatua sandagana, ta ain seguratua fedearen egias, ezi bataiatu ze; ta oroat in zue kapitanak, ta berreun soldadoek ofrezitus ematera biziak fedeagatik noiznai zen eskalda. Enperatriza zego beldurrak bere indargabeas pasatzeko martirio: baña sandak bere grazia onareki animatu zue guapoki; nola agertu baize geroxago. Sandari agertu zekio an Jesus bera ere, ta utzi zue beterik gozos, ta korajes.

        8. Amabi egun pasaturik, jakinik bizi zela oraño, manatu zue enperadoreak ekartzeko bere presenziara: ta ikusi zuelaik ez solamente bizirik, baita ere ain eder luzitu brillante, arriturik berriro asi zekio amoltsu erraten ziola, badakit zeure prendaen kasos mereji duzula inperio bat, ta izatea munduaren erregina. Donzella sandak entendatu zue Satanasen lakioa, ta errespondatu zio grabe, ezdezala in kasorik gorputzaren ederras, zein desegiten baita nola lore goiza, baizik arimarenas, zein duten sanduek glorian, ta irauten baitu eternidadean. Azkenik anitz itzketa pasaturik, arrek tentatus, sandak errepugnatus, manatu zue Tiranoak egiteko makina bat laur erruedaeki armaturik itze tzorrotz ta punzikes de manera, ezi loturik an sanda, erruedaek inguratus bear zuten zatikatu. Lotu zute; asi zire ia inguratus: baña Jangoikoaren Aingiruak prest antxe lazatu zue instantean, autxi makina ta tiratu zitue erruedak ain fuerte, ezi arrapatu ta il zitue anitz Jentil beira zeudenak; ta libratu zirenak asi zire klamatzen, andia dela Kristioen Jangoikoa. Zer biotz gogor, zer tigre etze beraxtu bear milagro goneki? Baña Deabruak errebestitzen zitue Kristioen kontra, espezialki Maximino errabias eta konfusiones, garaitua zela donzella batenganik. Asi ze injeniatzen berze anitz tormentu, akabarazteko sanda. Orduan enperatrizak ezin ia sufritus amorearen sua barnean erretzen zuena, joan ta asi zekio akar egiten bere senar enperadoreari, nola tratatzen zuen ain gaizki donzella sanda gura, ta berze Kristioak niori gaizkirik iten etzutenak? bera ere zela Kristio Jangoikoaren graziaz. Au aditzeareki atra ze bere juiziotik enperadorea, ken zezotela begien alzinetik andrea, il zezatela bereala, ta berareki kapitan gura, ta berreun soldado gaiek. Ala kunplitu ze sandak errana. Enperatriza ofrezitu ze martiriora; eta sandari eskatu zio, enkomenda zezala, bukatzeko ongi: sandak erran zio, ea, ez lotsa: Jangoikoa dago orreki, ta erreinatuko du berareki beti. Erran, ta besarkaturik despeitu ze, ta pasatu zue martirioa bere soldadoeki. Gelditu ze enperadorea erresumindurik bere andrearen odolas, eta etsiturik etzuela errendiaraziko Katalina, eman zue sentenzia ebakitzeko burua. Publikatu zelarik ori, bildu ze jendeketa, gizonki, emasteki, Jaundi, señora, zar eta gaste, ikustera. Ellegatu zelaik iltzeko lekura, beiratus beraren grazia, ta modestia amable gura, askok iten zute negar ta lamentu lastimas: baña bera zego alegre ariman, eta aurpegian serafin bat iduri zuela: eta goratus bere begi ederrak zerurat egin zue orazio Jangoikoai emanez graziak in zition faboreengatik, ta ofratus bere bizia ta odola amorearen señaletan: errezibi zezala bere espiritua, ta etzezala permiti gorputza ultrajatzea berdugoek: eta beraren debotoei in zezotela grazia konbeni zena. Gero soldado batek ebaki zio burua, eta ebakiaren lekutik etze atra odolik, baizik esne txuri txuria. Eta gorputz sandua eraman zute Aingiruek Sinaiko oianera, non depositatu zuten. Guzia mereji zue sanda gloriosak. Agitu omen ze martirioa 307 urtean. Honratu zue gloriosoki Jesu Kristoren izena, beraren esposa propia bekala: ontan ageri da zein ona den Jesu Kristo, ta beraren errelijionea &.