Agustuaren 30.an
Santa Rosa de Santa Maria

        1. Indietako urre, zillar, ta perla preziosoetaik preziosoena izan ze S. Rosa, jaio zena Liman Peruko Erreinuan 1586 urtean buratso humil honratuetaik. Bere Amak zio etzuela sentitu pizu edo enbarazurik sabelean zeukan bitartean. Bataioan deitu zute Isabel: Konfirmazioan aldatu ziote izena deitus Rosa, zeren irur ilabeteetan kunan zegolaik, ikusi zen aurpegia trasfiguraturik rosa eder batean. Gero ezaumentura zelaik, aiturik zergatik ala deitu zuten; beldurrak banidadearen, enkomendatu ze Ama Birjinai, zein bere Semeareki besotan agertu zekio, ta erran, bere Semearen gustoa zela deit zeien arrosa, ta apellidos, Santa Mariarena. Beñere etzue negarrik egiten: alik eta egun batez nai zuelaik Amak eraman berze etxe batera, zeren Señora batek nai zuen ikusi, atariratzean asi ze negar ta negar lastima arriro, ta ezin ixilarazi niolatere: itzuli zue barnerat, ta bereala negarrak itzuli zire irri gozotan. Irur urtetan ia mostratzen zue juizio ona, ta birtute anitz: pazienziarena espezialki, zeren ezi maltrataturik eri bat, gero antojaturik pasatus oñaze bortitzak anitz ilabetez, guziei kausatus lastima ta lotsamentura, bera beñere etzute ikusi zinkarik egiten, ta ez koloreik aldatzen iago ezi balitz bronzezkoa. Buruan gero kuratzeko Amak ustekabean bota zitio solimanaren errautsak, zeñeki erres burua, pasatus oñaze biziak, ikaratzen ze guzia, ta ilkolore paratu ze: alaere galdeginik ia senti zuen anitz oñaze, ezta kaso egiteko, zio, alik eta agerturik, ta ikusirik guzia llaga ta anpolla, arritu ziren aurraren pazienzias.

        2. Laur urtetan Jangoikoaren inspirazios eman ze egitera penitenzia, ta despreziatzera munduko banidadea. Bere anaiatto txipi batek bein zikindu zio loiez bilo guzia. Sentiturik Rosak egin zio keja. Erran zio anaiattoak, zergatik kejatzen zara ortas? Eztakizu bilo goiek izaten direla Deabruen lakioak, arrapatzeko arimak, ta eramateko infernura? Ezaundu zue Rosak, Jangoikoa mintzatu zekiola aurraren agos: eta ala lotsarriturik asi ze erraten, Jesus, biz eneki Jesus. Borz urtetan ebaki zue biloa beldurrak eman niori okasiorik, ta egin zue Boto Birjinidade perpetuoaren. Sei urtetaik ia barutzen ze ogi ta ur solles asteazkenetan, orzilare, ta larunbatetan. Ze agitz humil obediente Amari bekatu etzen guzian, naiz kosta zekion berari oñaze. Konfesoreak xakinik lo gutiegi egiten zuela bere orazioagatik, ta orgatik zebilala herikor, manatu zio lo egiteko laur ordus berere. Obeditzeagatik prokuratu zue bein, bi, irur aldis, baña ezin: aflijitzen ze ustez faltatzen zuen obedienzian, alik eta Konfesoreak dispensatu zion manamendua. Aitetamei sokorritzeagatik, baizire pobreak, egoten ze trabajatzen gaur erdiraño: naiz bera zegon heri, ta atsik ezin artus: Señora batek konsejatu zio beira zezala bere buruari, etzeien akaba: errespondatu zio nik ez dezaket falta buratsoei nezesidadean, naiz iltzen banego ere.

        3. Tratatzen zue Amak ezkontzeas Rosa, ta asko nai zutenen ertean autatu ze alargun abrats baten seme bakarra, ta ajustatu zue deus erran gabe alabari: erran ziolaik gero, Rosa gelditu ze alketurik, eta desengañatu zue Ama, eskojitu zuela ia berak Esposotako Jesus ona, ta etzela ezkonduko lurrekoetaik nioreki, balitz ere errege, etzela arrazio uztea Jangoikoa gizonagatik. Amak aiturik, nola uste baizue guzien erremedioa ezkontza gartaik, tratatu zue gaizki alaba itzez ta akzionez, erabilis arrastaka lurrean. Arroituetara akuditu zute etxekoek, ta aiturik motiboa, guziek eman zute Sandaren kontra. Sanda orgatik ain serena: eta Jangoikoaren argis ezaundu zue segitu bear zituela S. Katalina Senakoaren exenpluak, eta ala artu zue au kidari bekala. Martirio gisa luze bat eman ziote Amak, anaiek, etxeko guziek, artzezan Matrimonioaren estadoa utzis bizimodu raro gura, deitzen zutela enbustera, hipokrita, engañatua: orren gañetik ostikoak, golpeak, tratamentu gaixtoak. Guzietara serena ixil sanda humil humila. Desengañatu ze azkeneko Ama, ta utzi zue segi zezan bere teman.

        4. Ogei urtetan artu zue S. Domingoren Terzera deitzen direnen habitua, ta oneki errebestitu ze S. Katalina Senakoaren espirituas. Solamente zue eskrupulo ez izateas habituaren konforme, zerengatik kontatzen ze agitz indigna, ta mereji zuela infernua. Konfesatzen zelaik, naiz Konfesoreak zebiltzan ezin aurkitus kulparik absolbitzeko, ainberze pena ta negar zue, ezi etzekienak pensatuko zue izan zela bekatari andiren bat. Etzue gusto andiagorik, nola izatea despreziatua: eztare pena andiagorik, nola lauda zezaten. Orgatik altxatzen zitue iten zituen onak, ta Jangoikoaren faboreak. Etzue jaten aragigenderik; eta manatzen bazio Amak, txastatzen zue, baña gaiz iten zio, ta botatzen zue: de manera ezi medikuek ta guziek ezaundu zute arren erremedioa zela barua. Baña jaten zuen pixkan zer injenioak mortifikatzeko, billatus belar ta gauza samiñak? Berze generoetan iten zuen penitenzia da arritzeko, ta neke sinestatzeko, ezpalitz Jangoikoaren inspirazios ta graziareki. Jangoikoareki zuen komunikazioa ze admirablea: amabi ordus egoten ze orazioan ta deboziosko gauzetan: baña beti edozein lan edo itekoetan gogoa zeuka Jangoikoan, ta etzeike atzen. Paratu orduko belauriko ondatzen ze bere Majestadean de manera ezi edozein arroitu agi zeien, etzue dibertiarazten. Orgatik ere ze agitz afizionatua egotera erretiroan sollik: eta nai zuelaik Amak erman bisitaren batera, heritzen ze manera admiragarrian, ez joateagatik. Guzis erretiratu naies, lizenzia eskatu zio Amari egiteko zuten baratzettoaren zoko batean hermita edo zeldatto bat, laur oin zabal, luze bortz ta gora sei: eta obia gisa gontan desahogatzen ze bere Espiritua: Ikusink konfesoreak, ta txanzaz erranik, zabalegi zela, bearko zela ertxitu iago, errespondatu zio, iduri bazaio ere mear zelda gau, bada leku ene Esposo Jaunaren ta enetako abasto. Emen testigorik gabe gozatzen ze Jesus onareki egotez; eta erreparaturik etzela joaten len bekala egunoro mezara, zio etzuela joan bearrik, ezi andik ikusten zituela konbentuan erraten ziren meza guziak. Eltxos betetzen ze, gauaz espezialki zelda gura, baña etziote pikatzen, ta ez estorburik egiten bere orazioan, ta goiz arrats konbidatzen zitue laudatzera Jangoikoa, ta ala iten zute musika-iduri admirable bateki. Baita egasteek ere obeditzen ziote manatzen ziotelaik kantatus Jangoikoaren gloriatan.

        5. Proximoen karidadean ze extrematua guzis sanda gau, izanik pobre, emanes zuken baño iago ere: barutzen ze jan gabe sustentatzeagatik aiek: Heriak ekartzen zitue bere etxera kuratzeko: eta erraten ziotelaik, beira zezala, gaitza pegatuko zekiola, errespondatzen zue, ez naiz ain ditxosa, il nadien karidadeagatik, ezi ebei iten zaioten ona iten zaio Jesus onari. Arimes ordea lastimatzen ze geienik, ta iten zue nigar ta orazio; ta erraten zue pasa lezazkela infernuko penak, balitz kulparik gabe, etzeiengatik kondena nior. Eta bere Konfesore bati misione egitera joateko zegonai beldurrak peligroengatik, erraten zio, ze, Aita nerea, bidoeie beldurrik gabe, ta jakin bez, Jangoikoai gizonak in dezoken zerbitzurik andiena dela irabaztea arimak, eta au dela Apostoluen lan proprioa. Zer fortuna iago nai dezake, nola sartzea arima bat Zeruan? Ala exortatzen ziote errelijiosoei enpleatzea mogitzen jendeak onera. Eta Sanda berak oneratzen zitue bere grazia andiareki tratatzen zuten guziak. Bein Kaballero bat afizionaturik beragana pasione gaixto itsuareki joan zekio etxera: Sandak Jangoikoaren argiz ezaundurik arren intenzioa deklaratu zio, ta konsejatu zio egitea penitenzia, ta itzuli ze aldaturik arras, ta bizitu ze andik alzina ematen exenplu ona. Bada Jesus berari zuen karidadea nork explika? ta Jesus onak berari ziona? Seguratzeko hein zegolaik Sanda Ama Birjinaren imajinaren alzinean, besotan zegon aur dibinoak beiratu zio agitz arrezti amoroso, ta erran zio, o ene biotzeko arrosa, zu bear zara izan ene esposa. Pensa nola gelditu bide zen biotz gura zoraturik amorez! Konfirmaziotako erran zio Ama Birjinak, beira, ene arrosa, nolako faborea iten dizun ene Semeak. Memoriatako Sandak nai izan zue inarazi erastun bat desposorio garren señale: eta artan ere agertu ze prodijio egiaren progutan. Andik alzina bizi ze ia ez mundu gontakoa bekala, eta Jaun onak ere tratatzen zue berea bekala.

        6. Guziareki nork sinesta zebilala sanda gau bere salbazioaren beldurrak ikar ikar? Bada bai ala da, ta ala bear da: zenbatenas iago ezauntzen duen arimak, ta maiteago duen Jaun ona, geiago beldur da galtzeas: alik eta seguratu zuen arteo bere Majestadeak bere itz errealareki, ene alaba, zaude arimo onareki, ezi nik eztut kondenatzen nior, baizik nai dena kondenatu bera. Ordu gartaik gelditu ze ain konfiaturik, nola segur balitz. Eta Konfesoreak erranik etzeiela seguratu, baizik obratu beldurrak, bazeikela erori ta galdu: Errespondatu zio, Ongi dio, ene Aita, al banezake nik obeditu: baña naiz nai zen ni bekatari andia, ene Jesus onaren onean dut ainberze konfianza, ezi ez dezaket duda eznauela utziko apartatzera. Erregalatzen zen bekala amatzean Jaun dibinoa, erretzen ze ikusteaz dela ofenditua: ta orgatik sollik zire bere penak eta negarrak. Eta Amari negarrez zegonai hein trabaju batengatik, erran zio, zer ai da, ene Ama? Eztaki negarrak direla solamente bekatuengatik? eta on Jangoikoaren amorez? Izan zitue Sandak Zeruko erregaloen ariora trabajuak ere andi erru lotsagarriak Jangoikoaganik, Deabruenganik eta gizonenganik. Pasatu zitue guziak animosa: Azkenik biali zio Jangoikoak heritasun bat ta artan anitz gaitz, oñaze, neke pena arrigarriak, baizio Sandak zegola gurutze batean bekala, etzekiela nola zeiken

        izan gorputz batean ainberze oñaze genero: eta Medikuek etzukete entenda, zeren goratik eldu ze purgatorio gura. Ala ere Sandak zio, iago, Jauna, iago trabaju ta dolore, non ta eman dezadan pazienzia. Jakin zue lendanik noiz bear zen il, eta kantatu zue bere despedida gozoro. Errezibitu zitue Sakramentuak debozio andiareki: eta komekatuas geros gelditu zekio aurpegia ain eder agraziatu alegre, ezi guziak admiratzen baizire. Eskatu zue guziei barkazio, eta barkatu ziote berak biotzez bere kontrario izanei. Eskatu zue Aitaren ta Amaren bedeizioa, despeidako. Nai zue para zezaten lurrean iltzeko; bentzait kendu bururdikoa, paratzeko burua zuraren kontra, imitatzeagatik zerbaitto Jesus iltzena gurutzean. Kontesorea gauasko zorzietakoan zego itzultzeko bere etxera, etzela prisarik ustez. Sandak erran zio, Jakin bez ene Aita, gaur joan bear dutela Zerura zelebratzera S. Bartolomeen festa: ia andik konbidatu naute: Gelditu ze ura ta asistitu zue, entregatu arteo arima sanda gura Jangoikoaren eskuetan. Agitu ze adinaren 33 urtean, ez bete: Kristoren 1618 urtean. Bereala mostratu zue Jangoikoak bere Sandaren gloria: ta ageri ze ilaren galant agraziatuan ere, ematen zuela guziei gozo ta benerazio. Ama ere orduraño ezin konsola zeikena bete ze alegranzias, Jangoikoak ala naita, zeren eskatu zion Sandak konsola zezan bere Ama. Konfesoreak exklamatu zue, zori onekoak zure buratsoak: Zori onekoa ordu gura, noiz jaio zinan: Zaude gozatzen Jangoikoa. Bizi bekala il zara sanda: bataioko graziareki igan zara Zerura; segi axuri dibinoa &

        S. Ramon Nonnat. Agust.en 31.an pag. 313.