Urriaren 20.an
San Eustakio ta bereak Martirak

        1. Admiragarria dela Jangoikoaren probidenzia labratzean bere Sankuen bizitzaren tela txuris eta beltzes, ones eta gaitzes, naiz guk ezin entenda, ageri da S. Eustakioren ta bereen bizitzan. Omen ze ura Kaballero ta Kapitan izana Judioen kontrako gerran, Bespasiano ta Tito Enperadoreen denboran, noiz ere izan zuen lagun Trajano, ellegatu zena gero izatera Enperadore. Omen ze ura ezkondua, eta naiz soldado ta Jentil, gizon prestua, modestoa, benignoa, ta ongi egin naia. Dibertitzen ze eizian: eta bein bakarrik segitus orkatz edo oreiñ bat andia arrapatu naiez, bera gelditu ze arrapaturik Jesu Kristoren: zeren ezi baraturik oreña derepente, ikusi zue arren adarren ertean guruzifikatua anitz argi errañu barratzen zuela, ta aditu zue erraten ziola, Zergatik persegitzen nauzu ni? Ni naiz Jesu-Kristo, il nitzana zure amorez, eta nai zaitutena salbatu. Arritu ze ura, ta urtiki ze lurrean, ta akorritu zelaik galdegin zio Sauloren gisara, Jauna, zer nai du in dezaten nik? Jaunak, zoaz Ziudadera zeure andre ta humeeki, bataia zaizten Kristioen Sazerdoteak: gero atoz onara, eta erranen dizut nautena in dezazun. Bataiatu zire guziak; bera deitu ze Eustakio: andrea Teopiste: bi semeak Agapio ta Teopiste. Gero leku gartara joan ta orazioan zegolaik Eustakio, agerturik berriro Jesu Kristok abisatu zue pasatu bear zuela asko trabaju: Deabruak tentatu ta progatuko zuela nola Job Sandua; baña manten zezala arimo ona, bere Majestadeak lagunduko ziola ta eginen zuela glorioso lurrean ta Zeruan.

        2. Desagerturik bisione gura, itzuli ze Eustakio etxera: Kontatu zio andreari agitu zekiona, prebeni zeien trabajuetarako. Andik guti pestes il zekizkio nirabe guziak, baitare hazienda zituenak; ta aurkitu ze pobre, guzienganik desanparaturik ta despreziaturik. An ezin bizis, nai izan zue aldatu Ejiptorat; eta arturik bere bizikidea ta bi semeak, enbarkatu ze itsasonzi batean. Onziaren Jabeak amorosturik andreas, baize agitz ederra, azkeneko edeki zio erremediorik gabe: naiz libratu zuen Jangoikoak gero. Zeren ezi nai zuelaik bortxatu gizon brutoak, Jangoikoak edeki zio bizia, ta libre guardatu zue Sanda. Atra ze onzitik Eustakio triste bi seme gaieki: eta ellegaturik ugalde batera, zein etzuketen pasa mutikoek, berak nola baize arimo ta indar anditakoa, utzirik bata basterrean, berzea soñean arturik pasatu zue berze aldera; an utzirik au, itzultzen ze Aita bigarren semearen artzera: baña ellegatu baño len, beira zegolaik, arrapatu leon batek, eta eraman zue. Penas beterik biotza, ta ezin zukelaik erremedia, goraturik Jangoikoai ta konformatus, bazoeie lenbiziko atra zuenagana: bitarteo ikusi zue otso bat ellegatu zela, ta arturik agoan zeramala; ezin erremedia Aita gaizoak. Nor ezta admiratzen Jangoikoaren juizioes, ta on bere maite eskojitueki? Orra len Jaun andi abrats honratua zena, ia uts bakar desanparatua! Goseak ez iltzekos, jarri ze Nekazari zerbitzuan Badilo deitu baten etxean: egon ze an trabajatzen amaborz urtez humil humila, niork etzekiela nor zen, etxideten noiz Jangoiko onak beiratuko zion, ta konsolatukozuen: zeñek berantzen duela iduri badu ere, beñere eztu desanparatzen bere eskojitua, beti dagokio beira.

        3. Agitu ze Trajano Enperadoreak izatea gerra bat peligroskoa, eta nola ezauna baizue Eustakio experienziaz, nai zue egin Jenerale buru: baña xakinik bere desgrazietatik ausentatu zela, billarazi zue alde guzietaik. Mandatariek azkeneko aurkitu zute, ta ezaundurik gero ere eman ziote Enperadorearen ordena: eta kendurik tresena zar zatar gaiek, paratu zizkiote gala ta insignia zemazkitenak Jeneralaren. Presentaturik nonbratu zue guzien Kargudun buru Enperadoreak kontent konfiaturik atrako zela ongi. Ala agitu ze. Garaiturik, urraturik, deseginik etsai guziak, itzultzen ze biktorioso triunfante. Baraturik erri batean bidean errepausatzeko tropa, agitu ze, soldadoen ertean usatzen den bekala, kontatzea nork bere kontuak eta goraberak. Batek erran zue, nik nue Aita Kapitan famatua abratsa, eta Ama agitz galanta, anaia bat ere bai gasteagokoa ni baño. Etxetik atra gina guziok, eta enbarkatu gina itsasonzi batean, nondik Aitareki atra gina negarrez; eta gerostik onat sekulan eztut ikusi Ama. Ugalde bat pasatzeko artu zue Aitak soñean ene anaia, ta pasatu zue, utzirik an basterrean; bitarteo leon batek arrapatu ta erman nindue, eta Jangoikoai eskerrak, etzi da gaizkirik egin, eta Artzai batzuek libratu nindute arren atzaparretaik, ta azi naute mutilzuturaño: baña pena asko dut, ezpaitakit deus Aitas, Amas, ta anaias. Zego au ain txusto presente an, eta beterik kontentuz joan zekio besarkatzera, ni naiz zure anaia gura. Ni eraman nindue otso batek, eta libratu nindute Nekazari batzuek, eta mantenatu, in arteo soldado. Jangoiko onaren probidenzias erri gartan zego Ama ere zerbitzuan pobre gisa: eta aiturik kontatu zutena, ta ezaundurik bere bi semeak zirela, ala nola il ta biztu balitz berriro, zoraturik kontentuz arrapatu zitue biak besarka, ni naiz zuen Ama pobrea, ene biotzeko humeak: ni ere libratu nindue Jangoikoak. Ea goazen goazen, eska zogun Jeneralai lizenzia joateko geuren etxera. Joan zire Jeneralagana lizenziaren eske. Galdetus nongo ta nola ziren, klaro ezaundu zue aiek zirela bere esposa ta semeak. Kontatus nola libratu ziren peligroetaik, gozatzen zire bedeikatzen ta laudatzen Jangoikoaren ona.

        4. Andik joan ze Eustakio bere familiareki, ta tropareki; eta sartu ze Roman triunfante. Orduko ia iltze Trajano, ta arren lekuan egin ze Adriano Enperadore, zeñek naiz egin zion anitz mertxede, baña graziak ematen zitue biktoriagatik bere Jangoiko falsuei, zeñen tenploetan etzelaik sartu nai Eustakio, ezaundu zue zela Kristio, eta etziokelaik utziarazi Kristoren fedea, kendu zio dignidadea ta insigniak, sarrarazi zue preso bere Andre ta semeeki, ta botarazi laurak leonei zatika zezkiten. Leonek barkatu ziote, ta manso ellegatus aien oñetara iten ziote agur, eta lamikatzen eskuak ta oñak. Ori ikusirik furosoago Adrianok manatu zue egiteko metalesko idi andi bat, zeñen barrendegian sarturik laurak, su emanarazi zio petik ta ingurutik, an errepispil zeizen. Martir Sanduak zeñaturik guruzeas sartu zire eskatus Jakoikoai, errezibi zezkien sakrifiziotan: eta egin zezoten ongi enkomendatzen zirenei aien orazioetan. Aditu ze boza bat Zerutik ziola, aditu zuela Jangoikoak aien orazioa, ta zeukatela seguro korona. Irur egunez egon zire bronzezko idi suareki goritu gartan ertxirik: Ondorean idikirik, aurkitu zuzte gorputzak ilik, baña argi eder oso mellarik gabe, nola bizirik baleude. Milagro goneki anitz Jentil konbertitu zire Kristoren federa: gañarakoak ta Enperadorea gelditu zire konfuso arriturik. Agitu omen ze Sandu geben martirioa Enperadore Adrianoren lenbiziko urtean, eta Kristoren eun ta emezorzi, edo ogeigarrenean. Nizeforok deitzen du S. Eustakio bigarren Job bere pazienziagatik: eta zierto den bekala fede Kristioaren progu andi bat, da ere exenplu ona pazienziaren ta konformidadearen emengo goraberaetan probidenzias &