Maiatzaren 10.an
San Antonino
Florenziako Arzobispoa

        1. Florenzian jaio ze S. Antonio, deitu zutena Antonino, txipittoa izanagatik gorputzez, andia naiz bai arimas. Aurra zelarik, etze dibertitzen aurkerietan, baizik gauza onetan grabe, ixil, juizio anditakoa bekala. Amirur urtetan eskatu zue S. Domingoren habitua antsiareki. Prioreak ikusirik ain txipitto mendre, galdegin zio ia zer estudiatzen zuen: errespondatu zio, ezi dretxo kanonikoa. Prioreak alde bat ez tristatunai, berze alde ez eman nai ain goizik, erran zio ezi noiz ikasten zuen memorias dretxo kanoniko guzia, (baita agitz luze) emanen ziola. Joan ze oneki, ta eman zue alako prisa estudiatzen, ezi urtearen barnean ikasirik guzia itzuli ze, kunplitu zuela manatua, eman zezola habitua. Admiratu ze Priorea ortas, eta iago, progatu zuelaik galdegines alde guzietaik, prinzipiotik, erditik, azkenetik, eta erraten zuela guzia dre dre dre utsin gabe. Gogotik errezibitu zute errelijionean, non naiz herikor izanik, egiten zue abantalla baruetan, penitenziaetan, estudioan, orazioan, ta errelijione den guzian. Ordenaturik sazerdote zelebratzen zue meza egunoro: bere bizia ze erretiraturik egotea bere Jaunareki guzien eskupean. Baña etzute utzi nai geldirik, baizik nola baize ain exenplare, egin zute Priore borz sei lekutan, eta Bikario jenerale. Alakoa izanik ere, beti zebila oñez edo astoko batean, maiz sukaldean onzien egiten, eskobas jautzen, ta zerbitzatzen zerbitzukoei.

        2. Bitarteo Eujenio IV. Aita Sanduak nonbratu zue Florenziako Arzobispo. Dilijenzia egin zituenak, exkusatzeko, eztaizke pondera: baña Aita Sanduak bialirik bulak graziaz kosturik gabe, manatu zio ertxiki obedi zezala: ezperen, exkomekatu zuela. Ala ere bilarazirik konbentuko, ta kanpoko teologo ta jakinsuak, konsultatu zue ia zegon obligaturik obeditzera, ia etzeiken exkusa. Guziek erran ziote etzeikela exkusa. Orduan paraturik belauriko, goraturik eskuak eta begiak zerurat, negarra zeriola, erran zue, Jauna, berorrek daki ez nuela nai nik dignidade gau, ezpainaiz gauza: artzen dut, ez desobeditzeagatik: berorrek kida benaza, in dezaten nik beti berorren borondatea. Joan ze posesio artzera oñez humil humilttoa, begiak apal, eta negarrez. Jende guziak atrarik errezibitzera, admiraturik alako humiltasunas paratzen zire belauriko eskatzen beraren bedeizioa. Zein ongi errana Kristok errana, ta egia beti bekala, humillatzen dena izanen dela goratua!

        3. Jarririk bere ofizioan, errateko itz gutis, ze etxean errelijioso bekala; familia guti ta ona, ongi ordenaturik nola errelijione batean: egunoro beren ordu xakinak oraziorako, ta Jangoikoaren gauzetako: bera beti gauerdiraño orazio mentalean: gauerdian maitinak: goizean meza egunoro, heri ezpazego. Gañarakoan egunas ofizioko itekoetan: eta nola guziek baizeukate sandutako, beren joanetorriak eta pleituak uzten zuzte beraren eskuan, ezi andia zue berze alde prudenzia ta konsejuaren donoa Jangoikoak eman ziona, orgatik deitzen baizute konsejuen Antonino: eta nekatzen zirelaik bere ofizialeak sobra itekoes, bera sereno ziola, ez garela gu geuren, baizik berzeren. Deustan alaere etzue paratzen ainberze kuidado, nola debekatzean Jangoikoaren ofensak. Limosna egitean zue biotza zabal, eskua liberal; baña bazue diskrezio, distingitzeko pobre alkedunak, ta izan zeien erremediatzeko nezesidadea, ta ez aumentatzeko banidadea. Ori ikasi omen zue lanze baten kasos. Bein pasatzean karrikatik ikusi zitue Aingiruak etxe pobre baten gañean: informatu ze bizi zirela an beren Amareki irur donzella, oiñurtuxian, zarres ta zatarres jaintsirik, ain birtuosak, ezi beti ai zire lan ta lan, ala mantenitus Ama, ta beren buruak. Lastimaturik destinatu ziote limosna on bat, pasatzeko dezenteki bizitza. Ta zer agitu ze! Denborain buruan pasatus andik ikusi zitue tellatuan ez Aingiru onak, bai Deabruak. Arriturik ortas informatu ze, nola berak emanikako limosnareki egin ziren alferrak ta banak. Abisatu ta emendatu zitue: eta berak ikasi zue baliarazten limosnak onerako, ez gaizkirako.

        4. Zitue gizon batek anitz alaba ezkongaiak, ta zereki ez. Sanduaren konsejus joaten ze enkomendatzera Ama Birjinai erremedio naies. Egun batez zegolaik bere debozioan, aditu zitue bi pobre itsu erraten zirela elkarri atra zuena eskean bakotxak, batak berreun eskutu urreskoak, eta zeuzkiela altxaturik kaputxan; berzeak iru-eun sonbreluan. Eman zio kontu Arzobispoari, zeñek ekarrarazirik kendu ziote diru gura, erreprehenditus zeren finjitzen ziren pobre: eta batari utzirik ogeitaborz eskutu, berzeari ogeitamar, ganarakoas, ta beretik añaditu zionas erremediatu zue gizon gura. Batek ekarri zio saski bat fruita present, ustez pagatuko zion ederki. Sanduak laudatus fruita erran zio, Jangoikoak paga dezazula. Oneki bazoeie ura, baña ez kontent. Ezaundurik sanduak itzularazi zue, ta eskribiturik itz gaiek papeltto batean, ta ekarririk balanza, alderdi batean paratu zue papeltto gura, berzean fruita ekarri ziona, eta papelttoaren balanza-aldea jautsi ze lurreraño. Ikusten duzu, erran zio, nola balio duen iago nik erranak, ezi zuk emanak? Bein Romarako bidean pobre erdi biluxi bati eman zio bere kapa soñean zeramana: andik guti ikusi zute sandua estalirik kapa obeagoko bateki, xakin gabe niork nondik izan zuen. Etze kontent emateas zuen guzia; eskean ibiltzen ze, emateko. Ala anitz Jaunenganik atratzen zue anitz eraikitzeko azaro gisaontan ematen baitu batendako eun, ta segur. Beratx zena pobreendako, fuertea ze guardatzeko bere dignidadearen dretxoak: eta etzue ajolarik nioren meatxues, zegolaik padezitu naiak: eta erraten ziotenei beira zezala kendu etzezoten Arzobispadoa, Jesus, zio, mertxede andia in lezakedate, ezi daukat ain gogaitz, nola artu nuen. Alaere etzue nai usatu exkomekazioaren sentenzia; eta desengañatzeko inzitatzen zutenak, ekarrarazi zue ogi txuri bat, eta onen gañean erranik exkomekazioaren itzak, bereala itzuli ze beltz nola ikatza: baña absoluzioarenak erran, ta txuritu ze len bekala.

        5. Aita Sanduak etzue nai admititu apelaziorik S. Antoninok emanikako sentenziaren kontra. Eta kanonizatu zuelarik S. Bernardino, erran zue, ain ongi zeikela kanonizatu S. Antonino bizirik. Au ze Nikolao V. Onen alzinekoak Eujenio IV.ak egin zuenak Arzobispo, joanarazi zue Romara, baliatzeko beraren konsejues Elizaren gobernuan. Eta azken heritasunean nai izan zue asisti zezon sandu gonek, ta errezibitu beronen eskuetaik sakramentuak. Ario berera estimatzen zute Kardenaleek, ta gizon on guziek. Baña Jangoiko Jaunak nola estimatzen eta amatzen zue? Nork, berak ezi, argitu zio entendamentu andi gura, azertatzeko ainberze gauza? Bada nork pondera beldur ziotena Demonioek? Zein bere itzas ta guruzearen señaleas botatzen zitue nolanai? Barber baten etxea zeukate turbaturik, atras arren humeak goatzetik, sentitu gabe niork, eta botas an zokoak barna: Abisaturik S. Antoninok eskribitu zue orazio bat paper batean bere konjurioareki, ta manatu zue paratzeko kuarto gartan Ama Birjinaren imajinaren alzinean: eta ia gerostik libre bizitu zire trabaju gartaik. Entendatu zue ordea obispo sanduak, trabaju pasatu zutenaren kausa guzia zela idukitzea Aitak erremediotako libru bat, zeintan baizire zenbait sorginderia ta arte gaixto. Botarazi zue sura: orreki ia etze beldurrik. Berze asko milagroeki honratu zue Jangoikoak bizian ta il ondoan: eta azkenik eriotze prezioso bateki. Errezibiturik sakramentuak debozio andiareki, azken atsetan ia kasi ezin zeikelaik mintza, erran zue alegre, servire Deo regnare est, nai du erran, zerbitzatzea Jangoikoak dela erreinatzea, dela errege izatea: seguraturik dudarik gabe, deitzen zuela Jangoikoak koronatzera glorian. Iltze 1459 urtean.

        Orra gizon txipitto gura zein andi Jangoikoaren eta gizonen begietan! Humil uzkur uzkurra zebilana, ta deustako ez gauza bere ustez, orra zenbat gauza on eginik oanden! Baiki, deus onik egitekos, bear da izan humil. Aundinai bano suberboa ezta protxal deustako. Zergatik? badio Espiritu Sanduak Deus superbes resistit, humilibus autem &.